Een reis naar Berlijn in het spoor van David Bowie. Als de conducteur omroept dat we Wolfsburg verlaten, pak ik mijn koptelefoon en maak contact met Electrifying Berlijn. Dit is een audiogids samengesteld door muziekkenner Leo Blokhuis. Hij is op deze manier één van mijn begeleiders op deze Bowie-reis naar Berlijn.
Tijdens mijn bezoek aan het Groninger Museum met David Bowieis… zag ik een aankondiging voor een muziekreis naar Berlijn. Dit programma is de leidraad voor deze verkenning. Zin om mee te gaan?
Ready for take off? De gezagvoerder geeft ons de laatste vluchtdetails en de bemanning maakt zich klaar voor het vertrek. Het laatste dat we van Istanbul zien, zijn duizenden lichtjes. Een tas gevuld met lekkere souvenirs en een hart vol dierbare herinneringen gaan mee terug naar Nederland. Wat is jouw mooiste lichtpuntje van Istanbul?
Weet jij hoe je bomen kunt planten terwijl je slaapt? Bij Ibis leggen ze dat haar fijn uit. De moeder van Ibis, Accor heeft naast zorg voor haar gasten en personeel, een wakend oog over onze planeet. Onze mooie aarde waarop we zo graag (en veel) reizen. Omdat ook in de toekomst te kunnen, is het handig dat we onze woon- en leefbol goed verzorgen en af en toe verwennen. Een optie is ‘planten voor de planeet’. Dat kan zelfs als je slaapt.
Goed matras en gezonde planeet
Als ik niet in een B&B of airbnb slaap, geef ik de voorkeur aan een hotel uit de Accor-groep. Ik waardeer het dat ‘moeder Accor’ een pact heeft gesloten met het ‘Plan Planet 21’. Terwijl ik heerlijk slaap op een goed matras, draag ik ook nog een concreet steentje bij aan het behoud van onze mooie planeet. Reizen met de trein in combinatie met slapen bij Accor maakt groen reizen voor mij tot een perfecte combinatie.
Dit is het vierde en laatste deel in de serie posts over het Karel de Grote jaar. In deze serie heb je kennis gemaakt met de figuur Karel de Grote, zijn geboorteplaats, zijn verblijf in Nijmegen en we sluiten af met zijn geliefde Aken. De stad waar hij graag kwam, overleed en begraven ligt.
Karel de Grote gids in Aken
Heb je er ooit van gedroomd om op stap te gaan met Karel de Grote? De rondreizende koning en keizer, vader van Europa, grondlegger van het onderwijssysteem, initiator van de Karolingische school en her-invoerder van de munt? Soms droom ik ervan dat ik in een andere tijd wakker word, dan waarin ik ben gaan slapen. Vandaag is zo’n dag. Ik heb een afspraak met Keizer Karel, hij is mijn gids in Aken. Heb je zin om mee te gaan?
Aan de Bernauer Strasse staat nog een authentiek stuk Berlijnse Muur
Deel 1 – De Berlijnse Muur In november 2014 is het 25 geleden dat de Berlijnse Muur is gevallen. Vooruitlopend op deze herdenking gaan we in Berlijn diverse locaties bezoeken waar we 25 jaar geleden ook waren. In april neem ik je in een drieluik mee op ver- (her)kenning langs de Muur. Ons startpunt ‘Gedenkstätte Berliner Mauer’ in het stadsdeel Prenzlauer Berg. Hier ligt nog een klein stukje van de Muur in zijn meest oorspronkelijke vorm. In deel twee bezoeken we het ‘Mauermuseum’ bij het voormalige controlepunt Checkpoint Charlie. Het drieluik wordt compleet met een fotoreportage en bezoek aan de kleurrijke muurdelen van de ‘East Side Gallery’ nabij de ‘Warschauer Brücke’.
De val van de Muur Op 9 november 1989 ging toch nog vrij onverwacht de Muur open. Wat is het nu? De val van de Muur? of De opening van de Muur? In ieder geval was de ‘nieuwe vrijheid’ het resultaat van een onduidelijke uitspraak van Günter Schabowski, lid van het Politburo. Een Italiaanse journalist stelde Schabowski een vraag over de nieuwe in- en uitreisregels die net door de Raad van Ministeries van de DDR waren aangenomen. Het begrip ‘vrije doorgang’ was hierin cruciaal. Direct na Schabowski’s historische uitspraak liepen drommen mensen van Oost naar West Berlijn, de grenspolitie keek daarbij schouderophalend toe.
De loop van de Berlijnse Muur in het wegdek van nu
Slechts een schim in het straatbeeld Op veel plekken in de stad is de Muur volledig uit het landschap en/of stadsbeeld verdwenen dat je vaak geen idee meer hebt, waar de Muur ooit stond. Een handige brochure brengt uitkomst. We beginnen onze hernieuwde kennismaking met de Muur aan de noordwestzijde van de stad, de plek die bekend staat als Bernauer Straße ‘Gedenkstätte Berliner Mauer’. Dit is de enige locatie in Berlijn waar nog een dubbel muur is te zien.
Aan de Bernauer Strasse ligt het Informatiecentrum over de Muur
We nemen de S-Bahn tot aan het ‘Nordbahnhof’. Dit was in de tijd van de DDR een van de zogenaamde ‘verlaten stations’ in het Duits ‘Geistes Station’ genoemd. De totale lengte van de Muur (zowel om West-Berlijn als de grens tussen Oost- en West-Berlijn in de stad) was 155 kilometer. Het monument dat we nu bezoeken bestaat o.a. uit een 1,4 kilometer lange muur waarvan 220 meter in de oorspronkelijke, dubbele vorm.
DE Muur liep dwars dor het station aan de Bernauer Strasse
Lege perrons met honden Als we naar het Nordbahnhof reizen, praten we over de tocht met de U-bahn die we in 1987 hebben gemaakt. In Oost-Berlijn was er toentertijd voor ons maar één station waar we uit de U-bahn konden en dat was Station Friedrichstraße. De tussenliggende ondergrondse stations waren bijna allemaal nog in tact. De metro ging bij benadering van zo’n station langzamer rijden. Op de perrons liepen politieagenten met honden, na de passage nam de snelheid van de metro weer toe. De sfeer die deze tussenliggende stations uitademde was er zowel een van spanning als van angst.
Op het Nordbahnhof lijkt alles nog als voorheen. Het tegelwerk en de naamborden zijn authentiek. In de stationshal en in de gangen hangen foto’s met informatieborden over de tijd van de Muur (1961 tot 1989). De situatie bij dit station was extra bijzonder omdat de Muur dwars door het station heen liep. De uitgang aan de Gartner Straße lag op Westers grondgebied, de uitgang aan de Invalider Straße lag opeens in Oost-Berlijn. Op de informatieborden lezen we dat er hier huizen stonden waarin de bewoners aan de ene zijde in het Westen verbleven en in andere kamers opeens in Oost-Berlijn woonden.
Bezoekerscentrum met filmzaal Voor we het herinneringsmonument betreden, brengen we een bezoek aan het Bezoekerscentrum. Hier kun je gratis enkele folders ophalen met veel achtergrondinformatie over de komende 1,4 kilometer. Hier ook koffie voor 50 cent, een toilet en een museumwinkel. We bekijken eerst de introductiefilm en gaan dan naar buiten.
Overzicht vanaf platform hoek Bernauer-Acker Strasse, links de herdekingskapelLeren van de vluchtpogingen aan de Bernauer Strasse
In het park lopen, staan en zitten overal mensen: jong en oud, schoolklassen en families met kinderen. De 1,4 kilometer lange muur is afwisselend van stalen pilaren met wisselende tussenruimtes en originele stukken van de Berlijnse Muur. Vluchtpogingen worden met ronde ijzeren platen in de grond aangegeven. Vaak staat er een datum van de vluchtpoging bij, aangevuld met de naam van de gevluchte persoon of het aantal vluchtelingen. Her en der over het park verspreid staan luisterpalen. Door de persoonlijke verhalen die je hier hoort, komt de beleving steeds een stapje dichterbij.
Dan zien we een ijzeren wand met daarin zwart-wit foto’s al dan niet voorzien van naam, geboorte- en eventuele sterfdatum. Ruim 5000 mensen zijn van Oost naar West-Berlijn gevlucht. Van 186 mensen weten we dat zij het niet hebben overleefd. Zij worden hier één voor één met naam en toenaam genoemd.
Een kijkje over de Muur aan de Bernauer Strasse
Kijkje over de Muur Op de hoek Bernauer Straße en Ackerstraße staat nog een stuk van de oorspronkelijke dubbele Muur compleet met wachtpost en een stuk ‘niemandsland’. Aan de Westzijde is een hoge trap gemaakt waardoor de toeschouwers als vanouds over de schutting (de Muur) kunnen kijken. Boven op het platform ontmoeten we drie jongens uit Texas (US), twee van hen zijn voor het eerst in Europa, ze zijn diep onder de indruk van wat te zien en horen. Bij ons komen veel herinneringen weer naar boven als we op het platform staan. Een hele bijzondere plek in dit herinneringspark is de Kapel van de Vergeving (Kapelle der Versöhnung) . Het hart van deze kapel, de ronde adobe muur, bevat resten van de oorspronkelijk Kerk van de Vergeving. Deze is door het DDR-leger in de vroege ochtend van 28 januari 1985 opgeblazen. Vóór de nieuwe kapel ligt het silhouet van de oorspronkelijke kerk met ijzeren staven in de grond verankerd. Op dat we niet vergeten.
In deze kapel bevindt zich een van de zeven ‘spijkerkruizen van Coventry’ die Berlijn rijk is. Het kruisje van Coventry wordt wereldwijd gezien als hét symbool van vergeving.
Tegels in het gras, verwijzen naar de sprong van Konrad
Sprong over de Muur In gedachten lopen we verder. Steeds weer zien we ronde stippen met namen en data. Ook zien we een soort ijzeren zebrapaden her en der in het grasveld. Dit zijn de locaties van bekende ondergrondse vluchtroutes. Bij het U-Bahnhof Bernauer Straße zien we op de hoek met de Brunnerstraße opeens een hele bekende zwart wit foto op een zijwand van een huis. Het is de foto van de springende soldaat, Kameraad Konrad, die zich opeens beseft dat de vrijheid maar één sprong van hem verwijderd ligt. Hij aarzelt geen moment, hij neemt een aanloop en springt zijn vrijheid tegemoet.
Gedenkstätte Berliner Mauer
Bernauer Straße 119 – 13355 Berlin – gratis
april –oktober van 08.30 tot 19.00 uur
november –maart van 08.30 tot18.00 uur Facebook
Reken voor een gemiddeld bezoek 2 tot 2,5 uur
Reissuggesties
Overweeg bij je reisopties naar Berlijn ook eens de trein. Je rijdt in vijf uur van station Deventer naar Berlijn Haubtbahnhof (Hbf). Heerlijk ontspannen en geen gedoe met eventueel extra (lees over) bagage.
Voor het vervoer in Berlijn is de ‘Berlin Welcome card’ een ideale reisgenoot. 2,3 of 5 dagen gratis openbaar vervoer en kortingen op ruim 200 attracties. 2 Dagen v.a. € 18,50 online te bestellen o.a. bij de ANWB
Lees het ‘Berlijn Blog’ Wat dacht je van een zeer informatief Berlijn blog? Je online gids voor, na én tijdens je reis. Blogger Marjolein van der Kolk woont al jaren in Berlijn en runt dit gave blog.
De bevrijdingsbeer staat voor het Alliiertenmuseum in Berlijn
Je moet er even voor met de U- en S-Bahn maar dan krijg je ook wat. In een bioscoop in het voormalige Amerikaanse deel van ‘West Berlijn’ is het Alliiertenmuseum ondergebracht. Een bezoek aan dit museum is goed te combineren met een kennismaking aan de voorstad Potsdam en het bekende Slot Sanssouci. In het Alliiertenmuseum geen glitter en glamour, wel een mooie collectie met verhalen en herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog en de situatie er na: Berlijn de gedeelde stad met een luchtbrugverbinding. Dit is deel een in het vierluik, musea in hetspoor van onze bevrijders.
Verdeling van Berlijn in 4 zones, in 1961 kwam werd de Berlijnse Muur opgetrokken
Gedeelde stad We schrijven 8 mei 1945. De Tweede Wereldoorlog is nu ook voor de inwoners van Berlijn tot een eind gekomen. Dat wil niet zeggen dat de stad zich bevrijd voelde. De stad wordt opgedeeld in vier zones een Franse, een Britse een Amerikaanse en een Russisch zone. De geschiedenis van het westelijk deel van de stad staat bol van onzekerheden en drama’s waarin Amerikaanse, Britse en Franse troepen de hoofdrol spelen. In 1945 marcheerden deze geallieerde troepen de stad in om er pas in 1994 weer te vertrekken.
De Amerikaanse filmzaal doet nu dienst als museumruimte in Berlijn
Luchtbrug naar Berlijn Het museum heeft een vaste collectie aangevuld met tijdelijke exposities. We ontdekten het eerste deel van de vaste collectie in het achterste gedeelte van de voormalige Amerikaanse bioscoop ‘The Outpost’. Toen we aankwamen lopen, hadden we het idee dat de film zo zou beginnen. De buitenkant van de bioscoop is mooi bewaard gebleven. Op de verhoging waar vroeger het witte doek hing, staat nu een deel van de vaste expositie. Hier maken we kennis met het Berlijn van de jaren 1945 tot 1950. Hier komen thema’s aan bod als de overwinning van de geallieerden, het einde van de Tweede Wereldoorlog, de eerste vijf jaar van de internationale bezetting en het vernieuwde proces naar democratisering. Centraal in dit deel staat de Luchtbrug naar Berlijn tijdens de blokkade van de Russen in 1948-1949.
Bibliotheek van Nicholson Voor het tweede deel van de vaste collectie moeten we buitenom naar de voormalige bibliotheek van de Amerikaanse Majoor Arthur D. Nicholson Jr. de zogenaamde ‘Nicholson-Gedenkbibliothek’. De toenmalige Amerikaanse bewoners van stad hadden keuze uit ruim 25.000 titels.
Hier gaan we verder met de verkenning van het tweede deel van de vaste collectie. De korte films die worden vertoond, geven een goed beeld van de tijdsgeest en de speciale problematiek en uitdagingen in de gedeelde stad. Een nagebouwde schuilkelder geeft je een idee hoe de bewoners op een gepakt zaten als het luchtalarm afging.
Het originele controlehuisje van Checkpoint Charlie staat nu in het Alliiertenmuseum
Check Point Charlie Naast de oude bioscoop en de bibliotheek staan op het museumterrein een oude Hastings TG 503, het controlehuisje van een van de meest bekende plekken in gedeeld Berlijn: Check Point Charlie (CPC), een oude wachttoren en enkele delen van de Muur. Voor spoorliefhebbers is er ook een restauratiewagon van een trein voor Franse militairen.
DDR-wachttoren kijken ver over de Muur Alliiertenmuseum Berlijn
Amerikaanse disco In de entreehal van de bioscoop worden jaarlijks tijdelijke exposities gehouden. Vorig jaar hebben we een expositie gezien over Duitse Joden in dienst van de geallieerden. Op dit moment is hier de expo ‘Van G.I. Blues tot G.I. Disco’. De Amerikaanse (Ami) clubs werden G.I.’s genoemd. Een voorbeeld hiervan is ‘de Starlight Club’. Deze clubs verwelkomden graag internationale vrouwen.
Foto met dank aan Alliiertenmuseum Berlijn – Van G.I. Blues tot G.I. Disco
We leren hier hoe de Amerikanen die in Berlijn gelegerd waren met hun muziek de jongere Duitse inwoners beïnvloeden. De beïnvloeding ging verder dan alleen de muziek, ook de manier van leven werd massaal gekopieerd. Voor het samenstellen van deze expositie werkte het Alliiertenmusem samen met het Berlijnse duo G.I. Disco en Karsten Grossmann.
Ook al is het muziekgeschiedenis van ver voor ons geboortejaar, de muziek swingt er niet minder om. Leuk om zo door een museum te gaan.
Alliiertenmuseum dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 18.00 uur
gratis toegang U-Bahn: U3 – station Oskar-Helene-Heim Bus: lijnen 115 en X83
Enkele reistips
Overweeg bij je reisopties naar Berlijn ook eens de trein. Wij reden in vijf uur van station Deventer naar Berlijn Haubtbahnhof (Hbf). Heerlijk ontspannen en geen gedoe met eventueel extra (lees over) bagage.
Voor het vervoer in Berlijn is de ‘Berlin Welcome card’ een ideale reisgenoot. 2,3 of 5 dagen gratis openbaar vervoer en kortingen op ruim 200 attracties. 2 Dagen v.a. € 18,50 online te bestellen o.a. bij de ANWB
In ons land kennen we dat niet, een museum waarvan de collectie puur bestaat uit portretten. In Londen is dat wel het geval. Daar kun je naar de National Portrait Gallery. De basis collectie, ruim 1000 werken, is gratis te zien. Je vindt er portretten in allerlei vormen. Van schilderij tot marmeren of bronzen buste, in medaillon vorm, als foto of in hout uitgesneden. Dit alles wordt aangevuld met de zogenaamde ‘Digital Gallery’ die 108,000 werken telt. Weer of geen weer, ik kan je de National Portrait Gallery van harte aanbevelen.
In de geboortestad van Bram Stoker, de geestelijk vader van Dracula, ontkom je niet aan mysterie. Het is zaterdagavond kwart over negen en het is donker in Dublin. Groepjes mensen staan giechelend te wachten voor het kantoor van Dublin Bus. Opeens staat de ‘Ghostbus’ voor ons en stappen we in. Durf jij mee te gaan?
