Arnhem viert Sonsbeek ’16

Na jaren is het dan eindelijk weer zo ver: Arnhem viert een nieuwe editie van het kunstevenement Sonsbeek. Koning Willem-Alexander de 2016-editie officieel geopend. En nu is de stad weer voor de eigen inwoners en alle liefhebbers van grote en kleine kunst. De organisatie heeft 40 kunstenaars uit 20 landen uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan transACTION. Naast Park Sonsbeek doen Museum Arnhem,  Museum Bronbeek , het ruru-huis en het centrum van de stad een duit in het zakje. 100 dagen samen een kunstfeest vieren. En jij bent ook van harte uitgenodigd.

Het totale culturele aanbod van Sonsbeek ’16 is verspreid over vijf locaties: Park Sonsbeek, twee musea, het ruru-huis en het stadscentrum. Tijdens onze eerst kennismaking hebben ons beperkt tot het park. Het weer was te mooi om de zon buiten in te wisselen voor exposities binnen. Voor de twee tentoonstellingen hebben we nog ruim 90 dagen, want Sonsbeek ’16 duurt tot 18 september 2016.

sneak preview

Curatoren uit Indonesië

Mijn laatste bezoek aan Sonsbeek was in 2001, de editie van de Belgische gastcurator Jan Hoet. Op een snikhete dag liepen we door het park en de aangrenzende velden. Tussen de bomen hingen ‘dode paarden’ aan kabels, even verder op lagen stapels schroot waar we met al onze fantasie helaas niets van konden maken. Het was alsof het publiek niet mocht begrijpen wat de organisatie zo helder voor ogen had: Kunst voor de ‘happy few’. De organisatie van 2016 editie is in handen van de Indonesische kunstenaarsgroep Ruangrupa. Zij werken altijd  in een stedelijke context en ze houden zich bezig met het ‘gemeenschappelijk recht’ op de stad. Een belangrijke vraag die hen bezig houdt is: ‘Kun je met hedendaagse kunst oplossingen bieden voor maatschappelijke uitdagingen?’ Hun keuzes laten verbindingen zien met sociale uitdagingen in en om Arnhem. Door hedendaagse problematiek aan de kaak te stellen, brengen ze met hun keuzes kunst uiteindelijk weer dichter bij de mensen.

Park Sonsbeek en the eXchange

We hebben tijdens ons eerste bezoek alleen Park Sonsbeek bezocht. Dit is het grootste stadspark (76 hectare) van de stad dat al sinds 1889 open is. Het park voor een aanzienlijk deel beplant met beukenbomen op een heuvelachtige ondergrond (denk aan gemakkelijke wandelschoenen). Op verschillende plaatsen zie je vijvers, fonteinen en er zijn twee waterbronnen. In een van de watervallen heeft de Arnhemse kunstenaar Rob Voerman  ‘the eXchange’ opgezet. Voerman’s creatie symboliseert de verbinding tussen ecologie en economie. Voerman bevraagt zijn bezoekers over deze zaken en hij heeft eigen waardepapieren ontworpen. We naderen een ufo-achtig gebouw waarin je in het voorportaal één van Voerman’s eigen munteenheden mag kiezen. Op ieder biljet staat een QR-code en die wordt ter plekke voor je in gescand. Als je ecologische waarde hoog genoeg is, krijg je toegang tot de speciale waterval-kamer en krijg je een versnapering. Helaas vertegenwoordigde onze twee biljetten niet voldoende -groene-waarde- om deze ervaring te kunnen delen. We hadden we het geluk dat we Rob Voerman zelf hebben ontmoet en gesproken. Misschien was dat nog wel leuker dan de verrassing in de water-kamer.

IJkelder en bamboe

Na het afscheid van Voerman, dwalen we verder door het park en het beukenbos. We zien een vijver met een oude bekende, een planetenstelsel in een vijver die er in 2001 ook was. Even boven de vijver ligt een oude ijskelder uit de vroege 19e eeuw. Heden en verleden komen in dit stadspark bij elkaar. We zijn geen vrienden geworden met de plattegrond en kunnen in het bos nauwelijks verwijzingen vinden naar kunstwerken. We dolen rond in het heuvelachtige landschap waardoor we niet echt een goed overzicht krijgen van het terrein. Uiteindelijk komen we bij de steile tuin. Dit complex is aangelegd voor de 100ste verjaardag van het park. Omdat we hier na vijf uur zijn, is de caravan al opgebroken en lopen we door. Via de ‘Ambassade van de Aboriginals’ (van Richard Bell)  komen we bij de witte villa. In de late middagzon genieten we van een biertje met bitterballen op het terras met prachtig uitzicht. Rondom deze rustplaats vind je een concentratie aan kunstwerken. Het meest in het oog springend is Bamburst van een van de Indonesische deelnemers Eko Prawoto.  Hij daagt ons uit om de verbinding met de samenleving te ervaren en de harmonie te voelen met de natuur.

Samen kauwgom plakken

De Filipijnse kunstenaar Louie Cordero  daagt de bezoekers van Sonsbeek ‘16 uit om samen zijn kunstwerk the happy Camper af te maken. Daarvoor moet je eerst aan de kauwgomballen-automaat draaien, de grote gekleurde bal in je mond nemen en hierop kauwen. De pastel gekleurde, flexibele, zoete laag die zo ontstaat, mag je zelf op het hoofd van de happy camper plakken. Het festival is nog maar pas begonnen en er zoemen nu al zwermen insecten om het zoete, plakkerige hoofd. Even verderop staan van de hand van dezelfde kunstenaar enkele fel gekleurde pingpong tafels. Als wij er zijn wordt er volop gespeeld. Als je dichter bij de speeltafels komt, zie je dat het allemaal niet zo gezellig als je in eerste instantie denkt. Kijk maar eens goed naar de tekeningen op deze tafels.

Tipi van reddingsvesten

We lopen terug langs Bamburst en komen zo bij een tweede vijver. Op het grasveld rondom de witte villa zitten en spelen bezoekers van het park. Een BBQ wordt aangestoken en zelf meegebrachte drankjes gaan van hand tot hand. Aan de rand van de vijver hebben leerlingen van een Arnhemse school wind-mobielen van bamboe gemaakt. We laten de villa op de heuvel aan onze rechterhand voorbij gaan en zien na enige tijd een oranje tipi. Als we dichterbij komen, zien we dat deze tipi is opgebouwd uit reddingsvesten. Binnen horen we dat deze attributen allemaal gevonden zijn op het Griekse eiland Lesbos. Duizenden vluchtelingen wagen hun leven als ze de Middellandse Zee oversteken met de schijnveiligheid van een lichte uitvoering van een kano-reddingsvest. De basis van deze tent is een houten ster, een ster zoals in de Europese vlag, die op de punt wappert. Tijdens de kunst-100-daagse van Sonsbeek ’16 worden in deze tipi bijeenkomsten georganiseerd en praten kunstenaars en bezoekers met elkaar over de toekomst van onze wereld. Vvest Life is een concept van de Berlijnse kunstenaarsgroep KUNSTrePUBLIK.

Brood om te delen

In gedachten verzonken, lopen we terug naar het bezoekerscentrum ‘Molenplaats’ bij de oude watermolen. Op het veld voor de boerderij staat een soort houten woning. Dit is het werk van Alphons ter Avest en hij noemt zijn creatie Bakehouse (bakhuis) zoals je die vroeger vaak bij boerderijen zag staan. In de houtskeletbouw staat een grote oven. Gedurende de looptijd van dit culturele evenement worden steeds onderdelen van het bakhuis in de oven verbrandt. Met de warmte die vrijkomt, worden broden gebakken. Brood als symbool voor delen en geven. Als Sonsbeek ’16 op 18 september zijn poorten sluit, is deze weide weer als van ouds. Ter Avest laat de omwonenden ‘na het verpozen niet zitten met de schillen en de dozen. Hij recyclet zijn kunstonderdelen en beperkt zo de druk op onze planeet.

Onze ervaringen:

• De plattegrond die je voor € 3,50 kunt kopen, is een kunstwerk op zich. Een grote, onhandige uitklapbare kaart, vol tekeningen, cijfers en letters. Wij konden er de weg nauwelijks op vinden. Het park en het bos zijn prachtig, maar zonder bewegwijzering, dus ben je bijna verplicht de onhandige kaart te kopen en dan is het nog maar de vraag of je de kunstwerken vindt. Jammer.
• De ruim 40 kunstwerken staan verspreid over het centrum van de stad en Park Sonsbeek. Aanvullende exposities vind je in twee musea. Als je het totale aanbod tot je wilt nemen, heb je zeker twee dagen nodig. Een nachtje overblijven in Arnhem kan dan een optie zijn.
• We vonden de kunstwerken veel toegankelijker dan in de vorige editie. Zowel the eXchange als Vvest Life spraken ons in het bijzonder aan omdat beide werken voor mij een verbinding met de wereld om ons heen laten zien. In het concept Vvest Life worden ontmoetingen opgezet en lezingen gehouden. Onze gezamenlijke uitdaging, een veilig leven en nieuw onderkomen te realiseren voort hen die niet meer veilig zijn in hun eigen land. Rob Voerman daagt zijn bezoeker uit om na te denken over ons huidige financieel (belonings)systeem en de zorg voor onze planeet.
• Ondanks dat we op allerlei locaties gezellige terrassen zagen, sprak het idee van de picknick mand ons ook erg aan. Heerlijk na sluitingstijd (en dat is al om 17.00 uur) op de groene grasmat rondom de witte villa tot rust komen en genieten.

Sonsbeek ’16   transACTION duurt nog tot 18 september 2016
Alle informatie kun je vinden op de site van het evenement.
Toegang tot Park Sonsbeek is gratis, de musea vragen entree en de meeste kunstopties in het centrum zijn ook gratis te bezoeken. Plattegrond kost € 3,50.

© tekst, video en foto’s Wilma Lankhorst
 © gebruik beeldmateriaal met dank aan de betreffend kunstenaars en Sonsbeek ‘16