Tijdens ons bezoek aan Friesland, adviseren vrienden ons om het Jopie Huisman Museum te bezoeken. Dit is één van de populairste musea in het noorden van ons land. De Friese schilder laat ons hier zijn liefde voor de natuur zien. Huisman is bij uitstek de schilder van de menselijke maat. Iets wat klein en onbelangrijk lijkt, weet hij op een bijzondere manier weer te geven. De voormalige handelaar in oud ijzer weet zijn kijker te beroeren met zijn penseelstreken. Laat je meevoeren door de kunstenaar, dan maakt hij je deelgenoot van zijn passie.
“Hoe kleiner de wereld, hoe beter ik me voel”.
uitspraak Jopie Huisman
Mijn eerste indrukken van het Jopie Huisman Museum
Kennismaking met een ‘self-made’ kunstenaar
Jopie Huisman wordt op 18 oktober 1922 als Jotje Huisman geboren in Workum. Hij is de jongste telg in een gezin met zeven kinderen. Zijn roepnaam wordt Jopie. Als hij veertien is gaat hij naar de Ambachtsschool in Sneek en twee jaar later heeft hij het diploma huisschilder op zak. Aan de vooravond van de oorlog zoekt hij werk. In 1939 krijgt hij een baan als plateelschilder bij de aarde werkfabriek Aurora in Workum. In 1942 wordt Jopie door de Duisters opgepakt en op transport gezet naar een werkkamp in Kassel. Als het complex in 1943 zwaar wordt gebombardeerd, weet Jopie Huisman te ontsnappen. Hij reist terug naar Workum en duikt daar direct onder. Zijn ouders krijgen het bericht dat hun zoon wordt vermist. Na de oorlog legt Jopie Huisman zich verder toe op het schilderen en tekenen. Dit wisselt hij af met vissen en werken bij een aardewerkfabriek.
“ Ik heb geen stem gehad in mijn geboorte
en ik kan het niet verhinderen dat ik straks
ogenschijnlijk in het niets verdwijn.
Dat brengt me in verwarring, daar ben ik door ontroerd.”
Uitspraak Jopie Huisman in Schilder van mededogen p. 156
Geveld door tbc
Bij een bevolkingsonderzoek ontdekt Jopie waarom hij zich al jaren niet echt fit voelt. Bij hem wordt tbc vastgesteld. Met als gevolg dat hij minimaal een half jaar in bed moet blijven. Tijdens zijn ziekbed tekent hij veel en intensief. Zijn zwakke gezondheid weerhoudt hem er niet van om het Eelkje de Boer te trouwen. Dit huwelijk houdt stand tot 1973, Jopie en Eelkje krijgen samen vier kinderen. In 1951 opent Huisman zijn eigen aardewerk atelier. Dit bedrijf gaat twee jaar later al weer failliet.
Handel in lompen en metaal
Zijn broer Lieuwe adviseert hem om een handel in lompen en metaal op te zetten. Met een handkar en transportfiets wordt Jopie Huisman een bekende in het Workumse straatbeeld. In 1959 verhuizen Jopie en Eelkje met hun gezin naar Franeker. Jopie krijgt hier een baan als vertegenwoordiger bij de groothandel in metalen van broer Lieuwe. Uiteindelijk begint Huisman in 1963 in Herbayum de kleinste groothandel in lompen en metalen van ons land. In dat jaar heeft hij zijn eerste schilderijententoonstelling bij Galerie De Blauwe Hand in Harlingen. In 1968 leert de rest van Nederland de kunstenaar kennen in het televisieprogramma Van Gewest tot Gewest.
“Ik houd heel veel van schoenen.
Schoenen zijn de weg gegaan van hun drager”.
Citaat Jopie Huisman, Schilder van mededogen p.152
Een nieuw begin
Als zijn huwelijk in 1973 stuk loopt, heeft dat invloed op zijn werkwijze. Vanaf 1974 krijgt zijn werk een heel ander karakter. Huismans techniek wordt steeds realistischer en zijn onderwerpen worden steeds indringender. Met deze nieuwe manier van werken, krijgt hij meer bekendheid bij het grote publiek. In 1976 trouwt Jopie Huisman voor de tweede maal, nu is Ietje Magré zijn bruid.
Eind jaren zeventig nemen de tentoonstellingen met werk van Huisman toe. Huisman exposeert dan o.a. in Leeuwarden, Emmen, Laren en Arnhem. In 1978 schildert hij ‘de clown’ en daarna zit Huisman volledig vast. Hij kan niet meer voor of achteruit. Jopie, de autodidactisch schilder zit muurvast.
“Ik heb vaak de clown gespeeld. Dat doe ik zo vreselijk graag.
Dan liep ik met die gekke hoeden door Franeker
en dan deinsden de mensen terug”.
Citaat: Ik ben Jopie de voddenmand, uit Schilder van mededogen p. 158
Nieuw zacht, intiem werk
Ruim anderhalf jaar zit Huisman vast in zijn hoofd. Hij krijgt geen penseelstreek meer op het canvas. Na deze lange, barre ‘schilders winter’ breekt er een nieuwe lente aan voor Jopie Huisman. Hij voelt dat hij ‘ontdooit’ en komt los uit zijn schilders harnas. Huisman maakt dan kleine schilderijen met lichte achtergronden met een intieme, zachte uitstraling. “De smerige, afgedankte dingen die ik vroeger schilderde op een zwarte achtergrond, schilderde ik opnieuw als waren het mooie bloemen”, aldus Huisman begin jaren tachtig. In 1985 wordt de Stichting Jopie Huisman Museum in Workum opgericht. En in het jaar daarop is het eerste Jopie Huisman Museum in het Sleeswijckhuys in Workum een feit. Al snel is dit museum te klein en volgt in 1992 de opening van een nieuw, speciaal voor het werk van Jopie Huisman gebouwd museum. Op 29 september 2000 overlijdt Huisman op 77-jarige leeftijd. Zijn lichaam wordt opgebaard in zijn eigen museum in Workum. Op 4 oktober vindt de begrafenis plaats in Herbayum, het kleine Friese dorp waar Jopie meer dan 26 jaar heeft gewoond.
“Ik voel me gelukkig, elke dag weer.
Het enige wat ik nodig heb is mijn shagje, m’n bootje en m’n hengel.”
Het ontstaan van het museum
Net als bij Marius van Dokkum, is het museum ontstaan als gevolg van een misdaad. Werd van Dokkum afgezet door een galeriehouder, van Jopie Huisman werden drie schilderijen gestolen tijdens een tentoonstelling in 1984 (zie ook eind van dit artikel). In dat jaar mag Jopie zijn werk exposeren in het Brabantse Nuenen. Een van de woonplaatsen van zijn grote inspiratiebron Vincent van Gogh. Apetrots is Jopie op de expositie met ruim 50 schilderijen van zijn hand in Galerie het Weefhuis. In de nacht van 13 op 14 juli 1984 worden hier drie schilderijen gestolen. De kunstenaar zelf ligt dan in het ziekenhuis Leeuwarden omdat zijn gezondheid hem in de steek laat. Vanaf zijn ziekbed besluit Jopie dat al zijn werk direct terug moeten naar huis, hij wil daarna nooit meer ergens exposeren. Vrienden en fans kunnen hem uiteindelijk overhalen tot de oprichting van een eigen museum.
Huisman voelde zich geïnspireerd door het werk van o.a. Jan van Eyck, Vincent van Gogh, Cézanne en Rembrandt.
De filmhoek
Als je binnenkomt in het museum heb je rechts de kassa en links een filmhoek. Mij idee is om eerst de film te bekijken waarin Jopie Huisman zelf te zien is én uitgebreid vertelt over zijn werk en zijn leven. In eerste instantie lijkt zijn leven als Malle Pietje van Workum en omgeving niet te rijmen met de schilderkunst. Maar juist daardoor is zijn talent en werk zo bijzonder. Omdat er brood op de plank moest komen, had Jopie een (deeltijd) baan nodig naast zijn schilderactiviteiten. Als autodidact heeft hij zich naast zijn werkzaamheden in de ambulante handel steeds verder ontwikkeld. Ik heb een groot respect voor al die mensen die naast hun werk, hun droom blijven volgen. In de museumwinkel is het boek ‘Jopie Huisman, schilder van het mededogen’ te koop. Ik heb nog nooit een overzichtscatalogus gelezen die door de kunstenaar in kwestie zelf is ‘geschreven’. Juist het feit dat het zijn eigen woorden en gedachten zijn, maakt dit boek tot een soort autobiografie. Dichter bij de kunstenaar kun je bijna niet komen.
Jopie Huisman had een scherp oog voor het absurde,
voor de menselijke maat en relaties tussen mensen.
Het Jopie Huisman Museum in Workum is van dinsdag t/m zondag geopend. Kijk hier voor de details.
Gewijzigde openingstijden
In verband met het landelijke beleid omtrent het coronavirus is het Jopie Huisman tijdelijk gesloten. U kunt de elf fonteinen route in Friesland wel op eigen gelegenheid bezoeken. Alle fonteinen staan in de buitenlucht. Misschien is dit ontspannen suggestie in deze bijzondere periode. Lees hier het laatste nieuws over het Jopie Huisman Museum.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Jopie Huisman Museum.
Naast de vaste collectie is nu ook de wisseltentoonstelling WaterWereld te zien in het Jopie Huisman Museum. Deze expositie duurt tot 3 januari 2021.
Water is een grote inspiratiebron voor velen. Bijna iedereen heeft er wel een gevoel bij. Als je aan de oever van een rivier of een meer staat, verandert je perspectief. Wandelend op een strand, kom je in andere sferen. Jopie Huisman kende de watersfeer als geen ander. Geboren in Workum was het water van de Holle Mar altijd dicht bij. Huisman kon hier uren dwalen, dit gebied was voor hem de hemel op aarde. Hij zei er ooit over: “Een straal van zes kilometer, groter is mijn wereld eigenlijk nooit geweest, hierbuiten zal ik nooit schilderen.’ Voor de tentoonstelling WaterWereld is een selectie gemaakt van de mooiste waterlandschappen van Huisman.
Nog meer waterwerken
Het Friese water heeft ook vele andere kunstenaars geïnspireerd. Net als bij eerdere exposities nodigt het museumteam andere kunstenaars uit om hun visie te laten zien op het gekozen thema. In WaterWereld zijn daarom naast de waterlandschappen van Huisman ook werken zien van Willem van Althuis, Gerrit Benner, Marije Bouman (de enige vrouw in dit gezelschap), Abe Gerlsma, Evert de Graaf, Reinder Homan, Tjibbe Hooghiemstra, Jan Kleefstra, Jan van der Kooi, Christiaan Kuitwaard, Jan Planting, Jentsje Popma, Rienold Postma, Jan Roos, Jelle Schotanus, Jan Snijder, Jonas Snijder, Sjoerd de Vries en Ids Wiersma.
Luister in de stilte van zaal ook naar het tsjilpen van de vogels. Je krijgt als bezoeker het gevoel dat je zelf aan de waterkant staat. Dit gevoel wordt versterkt door de projectie van golfjes op de vloer. Heel bijzonder is ook hier dat er voldoende geluidsfragmenten van de kunstenaar zelf bewaard zijn. Gespreksfragmenten waardoor Jopie Huisman weer even tot leven lijkt te komen in je oor.
In heel 2020 worden er extra activiteiten georganiseerd zoals workshops, excursies, vaartochtjes en thema-avonden. Kijk hier voor meer details.
Lees ook de ervaringen van collega Annemarie Bergfeld in het artikel Workum terug naar de natuur van Jopie gepubliceerd in Dagblad Trouw op 1 maart 2020.
Ontdek Workum en omgeving
Neem de tijd als je naar Workum gaat, wat er is zo veel moois te zien. Wij hebben o.a. de St Gertrudiskerk op de Markt, bijna naast het museum bezocht. De enthousiaste vrijwilligers vertellen je graag over de bijzonder geschiedenis van de grootste laatgotische kruiskerk van Friesland. In deze kerk vind je o.a, een zeldzame verzameling van twaalf houten doodsbaren.
Wandelroute in de voetsporen van Jopie Huisman
Een andere optie is een korte wandelroute van zo’n 4 vier kilometer. Deze route begint tegenover het museum. Volg hiervoor de wandelknooppunten blauw-rood 64-65-92 en 63. Als je dat meer tijd hebt kun je een extra lus door het stadje lopen vanaf knooppunt 63. Volg dan de nummers 60-61-62 en terug naar het uitgangspunt nummer 64.
TIP: De Friese Elf-fonteinenroute
Voor Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 kreeg de toenmalig artistiek leider Anna Tilroe de opdracht om een internationaal kunstproject te ontwerpen voor de Friese Elfsteden. Zij koos voor het thema fonteinen. Watersproeiers brengen mensen bijeen, hier worden gesprekken gevoerd en ervaringen gedeeld. Daarnaast is water één van de kernwaarden van Friesland. Met de elf-fonteinen-route heeft Friesland nu dus een permanente Elfstedentocht. Leer er hier alles over. Lees hier onze ervaringen van een zomerverblijf in Friesland.
! Opsporing verzocht !
De drie gestolen werken: van links naar rechts: Handschoenen (1976),
Merelnest (1981) en De drie lotgenoten (1981).
De drie gestolen werken zijn tot op de dag van vandaag helaas niet terug gevonden. Dit ondanks talloze inspanningen. Informatie, hoe gering ook, is uiteraard van harte welkom! De brutale diefstal leeft nog steeds onder de Jopie-fans. Dit blijkt wel uit het feit dat een Facebook-bericht over de diefstal eind 2019 viraal ging. Het bericht kreeg ruim 600.000 views en werd meer dan 8000 keer gedeeld!
Ik sluit me hierbij van harte aan. Hier onder staan de drie werken waarom het gaat.
Hebt u misschien inlichtingen die tot de oplossing van deze diefstal kunnen leiden? U kunt uw reactie anoniem online melden via Meld Misdaad Anoniem