Een van de nieuwste attracties in Berlijn is het Humboldt Forum. Na acht jaren van intensief graven en bouwen is op de locatie van het voormalige stadsslot een ‘nieuw kunstpaleis’ herrezen. De Italiaanse architect Franco Stella tekende voor het ontwerp. Drie van de vier gevels zijn een replica van de oude barokke façades. De gevel aan de Spree en de gevels aan de binnenplaats hebben een eigentijdse uitstraling, net als het interieur. Verleden en heden ontmoeten elkaar in het Humboldt Forum. Ben jij er klaar voor?
Beknopte geschiedenis van de locatie
De plaats waar het nieuwe Humboldt Forum is herrezen, was al ruim 800 jaar bebouwd. In den beginne kwamen mensen hier samen op het centrale stadsplein, later kwam er een klooster (1443) dat overging in een stadsslot van de Duitse keurvorsten en Duitse keizers. Na de Tweede Wereldoorlog en de splitsing van Berlijn werd het oude, deels verwoeste slot in 1950 gesloopt. Er voor in de plaats kwam het Paleis van de Republiek dat in 1976 werd geopend. Na de val van de muur in 1989 raakte dit gebouw langzaam in verval en werd uiteindelijk in 2008 gesloopt. Wat achterbleef was een open plek, een gapend gat aan de ooit zo prestigieuze Under den Linden. In 2014 ging de eerste schop in de grond voor het ontwerp van Franco Stella.
Ode aan ontwerp architect Anders Schlüter
Na jaren van overleg besluit de Duitse Bundestag in 2002 tot nieuwbouw op deze historische locatie. De uitdrukkelijke wens is dat de voorgevel wordt herbouwd volgens het originele bouwplan van Andreas Schlüter (1659-1714). De rest van het gebouw wordt aangepast aan de nieuwe functies: musea, onderzoeks- en ontmoetingsplek waar onder andere muziek wordt gemaakt. Bijna twintig jaar duurde de bouw van het nieuwe Humboldt Forum. Tijdens mijn bezoeken aan de stad, tussen 2014 en 2020 ging ik altijd even kijken, hoe de bouw verliep. In de zomer van 2021 ging de deuren open voor het grote publiek.
De gebroeders Von Humboldt
het Humboldt Forum is vernoemd naar de broers Alexander (1769-1859) en Wilhelm von Humboldt (1767-1835). Alexander heeft o.a. verschillende wetenschappelijke expedities op zijn naam staan en zijn broer Wilhelm was filosoof. Beide wetenschappers waren medeoprichters van en docenten aan de Universiteit van Berlijn. De broers dachten in meerdere disciplines, noem het een manier van onderling verbonden denken. Daarnaast waren ze nieuwsgierig en stonden ze open voor andere visies. Op zijn expedities verzamelende Alexander veel objecten.
Eerst openbare musea
Beide broers waren actief betrokken bij de oprichting van de eerste openbare musea in hun geboorteplaats Berlijn. In de tentoonstelling ‘Impressies van de Gebroeders Humboldt’ wordt hun werk belicht. Je leert onder andere over de tijd waarin zijn leefden en onder welke omstandigheden zijn hun werk hebben gedaan.
Ons bezoek aan het Humboldt Forum
En daar staan we dan, met onze vouwfiets aan de hand voor de imposante voorzijde van het Forum. Maar waar is de ingang? We moeten daarvoor om het gebouw heenlopen naar de Schlossplatz, daar kunnen we ook onze fietsen veilig stallen. Bordjes wijzen ons daarna de weg naar de entree, we lopen over twee binnenpleinen en komen uiteindelijk bij de receptie in de Foyer. We zijn te gast in een imposant gebouw met zes verdiepingen. Dit is inclusief de kelder met lockers, garderobe, archeologische vondsten (History hof the Site) en een dakterras. Op de dag van ons bezoek is het buiten windkracht zes, het dakterras blijft om veiligheidsredenen gesloten. Via deze link kun je online een virtuele museumtour maken.
Groot gevarieerd aanbod
Tijdens ons kennismakingsbezoek (november 2021) kunnen we kiezen uit verschillende tentoonstellingen:
- The Humboldt Brothers; After nature (inaugurale tentoonstelling in het Humboldt Lab);
- Archeologische kelder;
- History of the Site;
- Afschuwelijke schoonheid: olifant, mens en ivoor;
- Nimm Platz! speciale expositie voor kinderen;
- Berlin Global;
- Nationaal Etnologisch (Volkenkundig) Museum en het Museum voor Aziatische kunst.
De twee laatst genoemde musea waren vóór de opening van het Humboldt Forum elders in de stad ondergebracht. Hier kun je de online de museum collectie verkennen.
Etnologisch Museum & Museum voor Aziatische kunst
In de grote hal nemen de roltrap naar de hoogte verdieping. Daar staan we voor de deuren van het Aziatisch en Etnologisch (Volkenkundig) Museum. De gecombineerde collectie van beide musea bevatten ruim 20.000 objecten. We beginnen in het Volkenkundig Museum aan een verkenningstocht over twee verdiepingen. De eerste ruimte ademt bij binnenkomst de aanblik van een Afrikaanse township. Deze installatie is gemaakt door de Angolese kunstenaar Antonio Olé (Luanda, 1951). Als je om de muur van hout, metaal en plastic heenloopt, ontdek je aan de beide zijkanten de geschiedenis van Duitsland en hun toenmalige koloniën. Hier kun je het Volkenkundig museum online verkennen.
Koloniale schatten uit Afrika
De zijwanden van de Township Wall, zijn grote glazen vitrines met daarin kostbare objecten van ivoor, edelmetalen en houtsnijwerk die hun oorsprong vinden op het Afrikaanse continent. Het vierkant van deze expositie wordt compleet met een installatie de Namibische modekunstenaar Cynthia Schimming. Ik zie een dame in een chocolade bruine jurk waaraan verschillende linten vastzitten met teksten erop. Met haar linkerhand trekt ze een wit kleed met zich mee. Op dit kleed staan allemaal sepia gekleurde foto’s. De Duitse koloniale tijd wordt hier getoond, benoemd en ter discussie gesteld. Op de vitrine staat de volgende uitspraak van Schimming: “mijn filosofie versus onze interpretatie”.
Oude en Hedendaagse kunst gecombineerd
De enorme collectie dwingt me een keuze te maken wat ik met je wil delen. Wat ik interessant vind in de opstelling is dat je oude en hedendaagse kunst hier in verrassende combinatie ziet staan, en waar het kan een dialoog met elkaar aangaan. Ik ontdek verschillende beelden en voorwerpen uit Kameroen. Dit land was vóór de Eerste Wereldoorlog een Duitse kolonie. Van kunstenaar Justine Gaga (Douala, 1964) kun je hier de installatie ‘Indignation’ (verontwaardiging, 2018) zien. De teksten zijn geïnspireerd op het koloniale verleden van haar geboorteland Kameroen.
Muziekzaal en video hemelboog
Als we doorlopen ontdekken we een grote collectie muziekinstrumenten vanuit alle werelddelen. Het grammofoon-archief bevat 16.000 geluidsopnames. In een speciale geluidsruimte kun je muziekfragmenten beluisteren én zien. Hier staan poefjes waarop je kunt gaan zitten om te in alle rust van de muziek via de koptelefoon te genieten.
Videoplafond
Langzaam loopt de collectie van het Volkenkundig Museum over in die van het Museum voor Aziatische Kunst. Let op het videoplafond dat steeds een andere sfeer weer geeft. Mijn oog wordt getrokken naar de verzameling keramiek. Op zaal vind je hier een selectie tegels uit Pakistan. Iets verderop staan tegen een gouden wand verschillende boeddha’s. Ook religieuze voorwerpen uit het Hindoeïsme en uit de Japanse en Chinese cultuur zijn hier te zien. In een aparte ruimte is een Japanse tempel nagebouwd. Mede door de serene belichting bewegen de bezoekers muisstil door deze zaal.
Herinneringen ophalen in 35 flash backs
Op maar liefst 35 plaatsen vind je in dit gebouw zogenaamde ‘flash back objecten’. Via flash backs worden historische gebeurtenissen herdacht of ontdek je welke gebruiksfunctie die specifieke plek had in een van de toenmalige gebouwen. De flash back objecten staan kris kas door het gebouw, soms zijn ze zelfs zo klein dat je er een voorbij loopt. Wij zagen o.a. een foto van Keizer Wilhelm II en het schilderij ‘Guten Tag’ van Wolfgang Mattheuer.
Berlin Global
Bij een bezoek aan Berlijn mag je de expositie Berlin Global niet missen. Omdat ik je al zoveel heb verteld in dit eerste deel van het Humboldt Forum, volgt er later een tweede verhaal met de focus op Berlin Global. De videopanaroma (800 jaar geschiedenis in 14 minuten) hebben we helaas gemist. Deze 27 meter brede videopanorama in de Passage geeft een compleet overzicht van de geschiedenis van de locatie. Voor het panorama zijn 600 schilderijen, historische foto’s en films geselecteerd. Je vraagt je bijna af hoe je zo iets groots kunt missen. Neem van mij aan dat het prima lukt in dit grote kunstpaleis. Het is tevens een goede reden om in de toekomst nog eens terug te komen naar het Humboldt Forum.
Het Humboldt Forum aan de Schlossplatz 1 is, op dinsdag na, elke dag tussen 11.00 en 19.00 uur te bezoeken. Kijk hier voor de openingstijden en de exposities. Zolang de coronamaatregelen nog gelden is het raadzaam vooraf online een tijdstip te kiezen en een ticket te kopen. Dat kan hier.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst, Alexander Schippel.
© gebruik van de afbeeldingen met toestemming van en dank aan het Humboldt Forum.
Meer verhalen van mijn lezen over Berlijn …?
-
- Anne Frank Zentrum Berlin
- David Bowie in Berlijn
- Käthe Kollwitz in Berlijn
- Brucke Museum Berlin
- German Spy Museum Berlin
- Allierten Museum in Berlijn
- Curryworst museum in Berlijn
- Berlijnse Muur in drie bezoeken
- Ik zie je bij Checkpoint Charlie
- Berlijn Lichtgrenze
- Berlijnse Muur van Licht
- Historische kus op Berlijnse Muur (street art)
- Alternative Berlin Tours (street art)
- Original Bauhaus
- Bauhaus Archive Berlin
- Jeroen Bosch Alive in Berlin
- Berlin: Van Gogh Alive
- Lotta Blokker in dialoog met Käthe Kollwitz
- Met de trein naar Berlijn
- Bomen planten terwijl je slaapt in Berlijn
- Zeven tips voor een bezoek aan Potsdam
- Prinses van Oranje in Oranienburg
- Barberini Museum in Potsdam
