Het Anne Frank Zentrum in Berlijn is sinds 1998 de officiële Duitse partnerorganiatie van het Anne Frank Huis in Amsterdam.

Deel 3 trilogie Anne Frank Zentrum Berlijn

In deel drie van de Anne Frank trilogie neem ik je mee naar Berlijn. In het Anne Frank Zentrum aan de Hackeschen Markt leer je waarom Anne’s dagboek het beroemdste dagboek ter wereld werd. Tevens vertelt de jeugd van nu waarom Anne hen, 70 jaar na haar dood, nog steeds inspireert.

Ontdek alles over Anne in Berlijn

Als ik de trap van het Anne Frank Zentrum op loop, leest Anne me voor uit haar dagboek. Ik ben verrast dat Berlijn een Anne Frank Centrum heeft. Volgens mij heeft de familie Frank geen enkele binding met deze Duitse stad. Berlijn blijkbaar wel met Anne. In deel drie van de Anne Frank trilogie bezoek ik het centrum in Berlijn. De centrale hier is “Waarom werd juist dit dagboek wereld beroemd?” Tijdens mijn  bezoek was er de expositie ‘Anne Frank Hier & Nu’ De makers gaven antwoorden op de hier bovengestelde vraag. Je kon zien hoe Anne Frank de jeugd anno 2015 nog steeds weet te inspireren. Heb je even?

Sinds het najaar van 2018, kun de tentoonstelling “Alles über Anne’ bezoeken.

Wat heeft Berlijn met Anne Frank ?

De inwoners van Berlijn hebben veel mee  gemaakt vanaf de opkomst van het nationaal socialisme begin jaren dertig van de vorige eeuw tot 8 mei 1945 het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog in Duitsland. Duizenden Joodse families zijn het slachtoffer geworden van de Naziterreur. Deze terreur en gruwelen willen de Berlijners nooit meer meemaken. Het dagboek van Anne Frank is hier zowel een symbool als een document met het oog op de situatie rondom de Joodse gemeenschap.

 

Haar dagboek staat symbool voor de volkerenmoord van de Nationaal Socialisten op de Joden. Daarnaast is het een intiem document dat het leven en de gedachten van een schrijfster in de dop verwoord. Anne verbindt met haar vertellingen haar persoonlijke familiegeschiedenis met de wereldgeschiedenis van het Nationaal Socialisme en de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In de jaren negentig van de vorige eeuw zoeken enkele inwoners contact met de Anne Frank Stichting in Basel . Samen met hen wordt het centrum in Berlijn opgezet en voorzien van vele familiefoto’s van Otto Frank, Anne’s vader die als enige van de familie de concentratiekampen overleefde. De vele familiekiekjes en de film ‘het korte leven van Anne Frank’ presenteren samen de tentoonstelling ‘Anne Frank Hier & Heute (hier & nu!)’. Als je tijdens je bezoek aan Berlijn op  Hackeschen Markt komt, reserveer dan een uur voor een bezoek aan een bijzondere plek in een hofje aan de Rosenthaler Straße 39. Een hofje dat de sfeer van rebellie en anarchisme uitstraalt. Op een kleurrijk tegendraads binnenplein is het net of Anne je persoonlijk voorleest uit haar dagboek.

Drie vragen

• De expositie in het ‘Anne Frank Zentrum Berlin’ is opgebouwd rondom drie basis vragen:
  Wat is er met Anne gebeurd?
• Waarom werd Anne’s dagboek wereldberoemd ?
• Wat betekent het dagboek van Anne voor de kinderen van nu?

In het eerste deel van de expositie loop je door een fotogalerij. Aan de linkerkant is een tijdlijn uitgezet volgens de levensjaren van Anne. Het begint bij haar geboorte in 1929 en eindigt met haar dood in april 1945. Op de andere muur zie je wat er in Duitsland en met name in Berlijn gebeurde tussen 1939 en 1945. Een deel van de familiefoto’s komt me bekend voor van andere exposities en TV documentaires. Maar er zitten ook onbekende foto’s bij. Er is bewust gekozen voor veel foto’s en heel weinig tekst, dit om de jongere bezoekers te blijven boeien. Ik kan je verzekeren dat niet alleen de jeugd gefascineerd is door deze beelden.

De jeugd van 2015 en Anne

Het echte dagboek van Anne heb ik in Amsterdam gezien. Hier ligt een goede kopie, die niet minder indrukwekkend is. Even verderop staan enkele computers waarop je allerlei wetenswaardigheden van Anne’s leven kunt nalezen. Je kunt dagboekfragmenten lezen en je krijgt antwoord op allerlei vragen over de relatie van het dagboek van Anne, met de wereld van nu.

Nadat ik dit deel heb verkend, loop ik verder naar het derde deel van de tentoonstelling. Hier zijn drie tipi’s van kunststof met licht en geluid opgesteld. Als ik naar binnenloop, spreken verschillende jongeren me aan. Ze vertellen over de strijd van nu en wat zij doen om de vrede te bewaren.

Het lijkt wel of het verhaal van Anne 70 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog actueler is dan ooit. Ik denk spontaan aan: de brandhaarden in de Oekraïne, het geweld in de Gaza-strook, het gesteggel met kernbommen in Noord-Korea, de roep om meer democratie in Hong Kong, de gruweldaden van IS en het toenemende gevoel van onvrijheid dat verschillende Joodse groepen op allerlei plaatsen ter wereld ervaren.

15 jaar  in 30 minuten

Ik sluit mijn bezoek in de kleine filmzaal. 15 Levensjaren, krachtig weer gegeven in 30 minuten. Een bijzonder document dat ik later aanschaf als aandenken aan dit bezoek. Als ik stil de filmzaal verlaat, staat een Spaanssprekende familie klaar om plaats te nemen. Even later komt er een grote groep Oostenrijkers binnen. Anne Frank leeft voort, jong en oud zijn geboeid en geraakt. Ruim 70 jaar na haar overlijden weet Anne met haar boek de harten van miljoenen mensen over de gehele wereld nog steeds te beroeren. Dit is zelfs voor een schrijver die een lang en vruchtbaar schrijversleven heeft genoten, lang niet altijd weg gelegd. Daarmee is Anne postuum uiteindelijk de beroemdste schrijfster ter wereld geworden.

 

Anne Frank Hier & Nu is te zien in het Anne Frank Zentrum

Rosenthaler Straße 39 (ingang tussen Starbucks en Yosoy-tapas) – S-Bahn en Tram Hackescher Markt. U8 Weinmeisterstrasse. Entreeprijs volwassenen € 6, kinderen v.a.  10 jaar betalen € 3,50 – Een familieticket kost € 14

Anne’s reis in een notendop

Anne’s reis van Frankfurt via Aken (1933) en Amsterdam (1934) op transport naar Westerbork (8 augustus 1944) op 3 september 1944 per trein naar Auswittz II-Birkenau II (aankomst 5 september 1944). Hier worden de mannen van de vrouwen gescheiden, Otto Frank, Hermann en Peter van Pels en Fritz Pfeffer) vertrekken naar Auswitz I, Edith, Margot en Anne blijven in het vrouwenkamp Auswitz Birkenau. Op 28 oktober 1944 worden ruim 1300 vrouwen uit dit kamp overgebracht naar kamp Bergen-Belsen. Anne en Margot moeten mee. Moeder Edith blijft achter en overlijdt op 6 januari 1945 in Birkenau, Margot sterft in februari/maart 1945 en  Anne tussen 1 en 31 maart 1945 (bron Rode Kruis). Otto Frank overleefde als enige van de acht onderduikers de oorlog en overlijdt op 19 augustus 1980 op 91-jarige leeftijd in Bazel.

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik foto’s met dank aan Anne Frank Zentrum Berlin

Meer lezen over Anne Frank?

Anne Frank, een meisje uit Frankfurt
Anne Frank en het Achterhuis