Nadat Jeanne Bieruma Oosting eindelijk geld had om een eigen huis te kopen, ging ze terug naar de Achterhoek. Ze kocht ‘Het Elger’ in Almen en ze trok zich tot aan haar dood in 1994 elke zomer terug in het Oosten van ons land. In ‘Het Elger’ kon ze gasten ontvangen en genieten van de gemoedelijke sfeer en mentaliteit van het dorp en de omgeving. In het programma ‘De zomer van Jeanne’ legt het Museum STAAL (Almen) het accent op Jeannes leven en werk in Almen.
Wat herinnert nog aan Jeanne in Almen?
Om het antwoord op deze vraag te vinden, zijn we voordat de zomer van Jeanne begon, naar Almen afgereisd. In de biografie ‘Jeanne Bieruma Oosting, geen tijd verliezen‘ geeft biograaf Jolande Withuis voldoende tips voor een wandeling. We parkeren de auto bij de kerk van Almen. In de muur uitkijkend op De Hoofdige Boer is boven de deur een glas-in-lood werk aangebracht dat is ontworpen door Jeanne Oosting.
”t Almens-ommetje
Als je de Dorpsstraat inloopt en rechtsaf gaat, loop je richting Het Elger (het één na laatste huis aan deze straat). Het Almens-ommetje voert je onder andere langs haar woonhuis en atelier. Als je de tijd hebt, is deze wandeling zeker de moeite waard, je krijgt ook goed idee van het dorp en de omgeving. Ruim twee kilometer buiten het dorp is de begraafplaats waar de kunstenaar begraven ligt. Op de eenvoudige grafsteen van grijs impala-graniet staat: Jeanne Bieruma Oosting – schilder.
Vóórdat ik de expositie bezoek, stop ik even bij haar graf. In de afgelopen maanden heb ik zoveel over haar gelezen dat ik even stil wil staan bij haar laatste rustplaats. Wat me opvalt, is dat bijna niemand weet waar ze ligt. Toen ik het graf uiteindelijk vond, trof ik een heel eenvoudig, minimaal onderhouden grafsteen aan.
Autorijden zonder geldig rijbewijs
Na een welkom Museum STAAL neemt de vrijwilligster ons mee naar de ontvangstkamer. Dit is de voormalige winkel van de Almense bakker. Jeanne kocht hier ook haar brood. Als zij de winkel inliep, vond ze het heel normaal dat iedereen haar voorliet gaan en als eerstvolgende klant te worden geholpen. Op mijn vraag of zij Jeanne persoonlijk heeft gekend, zegt ze: “Ja. Mijn schoonvader heeft haar nog autorijles gegeven. Nadat mevrouw Oosting haar rijbewijs heeft gekregen, heeft ze het nooit meer laten verlengen”. U bedoelt dat ze uiteindelijk jaren met een ongeldig rijbewijs heeft gereden? “Ja, dat klopt.” De plaatselijke ‘bromsnor’ was hiervan op de hoogte, maar hield haar nooit aan. In deze kamer hangt een zelfportret van Jeanne naast een portret van dichter en landbouwingenieur A.C.W. Staring (1767-1849).
Heeft Museum STAAL typisch Almens werk van Jeanne?
Na de introductie over het museum, A.C.W. Staring en Jeanne, krijgen we een lijst waarop per ruimte staat welke werken er hangen. Hier in Almen schildert en tekent de kunstenaar veelvuldig haar directe leefomgeving, binnen en buiten. Heel kenmerkend zijn de talrijke werken met uitzicht vanuit haar raam op ‘Het Elger’. In het najaar en de winter woont en werkt Jeanne vooral in Amsterdam afgewisseld met een bezoek aan Parijs. De zomer is voor haar het vaste seizoen voor Almen. Het is de afwisseling tussen stad en dorp, tussen reuring en rust, die Oosting goed bevalt. Deze afwisseling bracht harmonie in haar werkzame leven en werd uiteindelijk een levensvoorwaarde.
Veel werk uit particuliere collecties
Om een bezienswaardige expositie van Jeannes werk in Almen te maken, heeft het museumteam vooral particulieren benaderd. De interieurs, portretten, kleurenlitho’s van vogels & stillevens en ex libris waren veel gevraagde werken voor particulieren en verzamelaars. Jeanne gaf haar werken lang niet altijd een titel. In Museum STAAL krijgen ze alsnog een ‘titel’ doordat hier gebruik is gemaakt van dichtregels van Staring, de naamgever van dit museum.
In de hal op de eerste verdieping draait doorlopend een interview met biograaf Jolande Withuis. Nadat we de beneden verdieping hebben gezien, lopen we naar boven. Daar staat in de lichte bibliotheek en grote leestafel met daarop een thermoskan met koffie en thee en een goed gevulde koekjes trommel. Let ook op de asbakken die overal in het museum staan. Het is net of ze Jeanne elk moment verwachten.
Philine van der Vegte in Museum STAAL
Oosting wilde steeds nieuwe technieken leren, ze had geen tijd te verliezen. In Parijs leerde ze van William (Bill) Hayter (kunstenaar/graficus) de kneepjes van het grafische vak. Jeanne wil zoveel mogelijk facetten van de prentkunst leren èn beheersen. Jeanne ontwierp niet alleen litho’s ze stond ook vaak en graag zelf achter de drukpers. Voor deze tentoonstelling heeft kunstenares Philine van der Vegte zich laten inspireren door een werk van Oosting: vissen. Philine gaat in de leer bij Aad Hekker en leert van hem hoe ze een litho kan drukken van haar ontwerp. Van dit leerproces is een film gemaakt. De film die je hier ziet, is speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt. Philine’s litho van de goudvissen is te koop in de museumwinkel.
Een zomer vol activiteiten
Een bezoek aan ‘De zomer van Jeanne’ in Almen kun je goed combineren met één van de vele andere activiteiten. Zo worden er lezingen aangeboden in samenwerking met de Graafschap bibliotheken en Boekhandel Lovink. Voor liefhebbers zijn er litho-workshops. Je kunt zelf het eerder genoemde Almens-ommetje maken in Almen of gewoon iets gaan eten of drinken bij Café (restaurant) de Hoofdige Boer*, waar Jeanne zelf ook graag kwam.
Jeanne Bieruma Oosting terug in Almen is nog tot en met 30 oktober 2022 te zien in Museum STAAL in Almen. In Museum STAAL is de museumkaart niet geldig. De entree bedraagt € 7,50. Bij deze prijs is een kop koffie of thee inbegrepen. Meer informatie over ‘De zomer van Jeanne’ kun je hier lezen.
Nog even dit
De Hoofdige Boer* is één van de meest bekende gedichten van Staring. Het begint als volgt: ‘
Elk weet, waar ‘t Almensch Kerkje staat, en kent de laan, die derwaart gaat.’
In dit gedicht beschrijft Staring de hoofdige (= koppige) boer Stuggink die, net als zijn voorouders, op weg naar de kerk op een doorwaadbare plaats door een greppel waadde, die het kerkepad kruiste. Ook toen er een brug gebouwd was, om de kerkgangers natte voeten te besparen, hield hij aan zijn gewoonte vast en waadde hij naast de brug door de greppel. Je kunt rustig zeggen dat De Hoofdige Boer Almen op de kaart heeft gezet.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met toestemming van en met dank aan Museum STAAL en de vele bruikleengevers.
Eerder schreef ik over Jeanne Bieruma Oosting…
- Boekrecensie: Jeanne Bieruma Oosting, geen tijd verliezen.
- Kunst op Zondag: leest biografie Jeanne Bieruma Oosting.
- De Zomer van Jeanne.
- De zomer van Jeanne begint in Zutphen.