deel 1 Anne Frank trilogie
In deel 1 van de Anne Frank trilogie maak je kennis met de families van Otto Frank en Edith Holländer. Het educatiecentrum in Frankfurt vertelt het verhaal van de jonge Anne ‘een Meisje uit Duitsland’. Deel twee van de trilogie speelt zich af in Amsterdam waar we het familieleven volgen. In dit deel staat de onderduikperiode centraal. Het slot is voor Berlijn waar we het het Anne Frank Zentrum bezoeken. Hier ontdekken we waarom juist haar oorlogsdagboek zo beroemd is geworden.
Anne Frank, een meisje uit Frankfurt
Amsterdam is wereldberoemd vanwege het Anne Frank Huis aan de Prinsengracht. Maar er zijn meer steden met een Anne Frank centrum. Zo woonde haar familie generaties lang in het Duitse Frankfurt am Main en wilden de inwoners van Berlijn Anne ook in hun stad te herdenken. Otto Frank start in 1963 in Bazel het Anne Frank Fonds. Ook buiten Europa zijn er verschillende Anne Frank centra zoals in New York. In dit drieluik bezoek ik eerst Frankfurt, ga na jaren nog eens terug naar Amsterdam en sluit af in Berlijn. Wat weet jij van Anne Frank?
Familie Frank
De familie Frank heeft honderden jaren in het Duitse Frankfurt gewoond. Al in de 16e eeuw wonen er Franks in Frankfurt. Otto Frank wordt er op 12 mei 1989 geboren. Hij heeft een oudere broer Robert (1886) en een jongere broer Herbert (1891) en zus Helene (1893). Zijn vader Michael Frank is eigenaar van een bank en handelt in Joodse valuta. Na het Lessing Lyceum begint Otto in 1908 aan een zomer-semester Kunstgeschiedenis in Heidelberg. Daarna vertrekt hij voor een stage bij warenhuis Macy’s naar New York (1909). Na enkele weken komt hij al weer terug naar Frankfurt. Zijn vader is daar op 17 september 1909 overleden.
Terug naar New York
Na de begrafenis gaat hij terug naar New York. Zijn moeder neemt de leiding van de bank op zich. In New York gaat Otto aan de slag bij Macy’s. Later krijgt hij in baan in de financiële wereld. In 1911 gaat hij terug naar Duitsland. Hij gaat in Düsseldorf werken bij een firma die raamkozijnen produceert. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt Otto opgeroepen voor de militaire dienst. Hij schopt het tot luitenant. Na de Eerste Wereldoorlog neemt hij, met tegenzin, de leiding van de bank over van zijn moeder. Dit doet hij samen met zijn jongere broer Herbert.
Familie Holländer
Edith Holländer wordt op 16 januari 1900 in Aken geboren. Haar familie behoort daar tot de vooraanstaande Joodse gemeenschap. Net als Otto heeft zij twee broers en één zus. Edith gaat naar het Evangelisch Lyceum in Aken en behaalt daar in 1916 haar diploma. Over de ontmoeting en verkeringstijd van Otto en Edith is weinig bekend. Het stel verlooft zich op 5 april 1925 en trouwt op 12 mei 1925 in Aken. Het jonge paar gaat in Frankfurt wonen. Al snel wordt hun eerste dochter, Margot geboren (16 februari 1926).
De geboorte van de tweede dochter
Op 12 juni 1929 ziet Anne in Frankfurt het levenslicht. Als kort daarna het Nationaal Socialisme de kop op steekt, en Hitler in 1933 leider wordt van de Duitse regering, overwegen Otto en Edith te vertrekken. In de zomer van 1933 vindt Otto zijn geboortestad niet langer veilig voor zijn jonge gezin. De familie verlaat Duitsland en reist naar Aken voor een verblijf bij oma Holländer. Otto Frank reist daarna alleen door naar Amsterdam op zoek naar een nieuwe woon- en werkplaats.
We zijn de enige bezoekers
Het is even zoeken in Frankfurt. De Bildungsstätte Anne Frank ligt niet in het toeristische centrum van de stad. TomTom wijst ons feilloos de weg naar de Hansaallee. Parkeren is hier nog wel een uitdaging. Als we uiteindelijk bij het Anne Frank Educatiecentrum aankomen, zijn we de enige gasten. Wat een verschil met Amsterdam. Daar staan dagelijks lange rijen voor de deur. We lopen door de entree en zien als eerste een aantal winnende ontwerpen van een wedstrijd die is uitgeschreven voor middelbare scholieren in Duitsland.
De imposante draaibare boekenkast met foto’s maakt indruk op me. Een jong meisje dat zich helemaal in Anne heeft ingeleefd, herdenkt haar leeftijdsgenootje met een prachtig draaibaar kunstwerk. Ik lees dat het museum met het ontwikkelen en uitschrijven van dit soort wedstrijden jongeren steeds wil blijven inspireren en betrekken bij het gedachtegoed van Anne.
Videozuil met vier verhaallijnen
We lopen door en komen dan in een grote ruimte waar geen direct daglicht komt. Het schemert hier en we zien een stevige vierkant zuil in het midden van de zaal. Aan de wand hangen fotocollages, ervoor staan enkele attributen. De videozuil bevat vier verhaallijnen: als eerste kiezen we voor een nadere kennismaking met de familie Frank, daarna volgt de politieke en economische situatie in Duitsland in de jaren dertig van de vorige eeuw. Dan zien en horen we waarom Otto Frank met zijn jonge gezin vertrekt en hoe zij een nieuw bestaan op bouwen in Nederland. Deze verhaallijn loopt door tot aan verraad in het Achterhuis.
In de vierde verhaallijn wordt dieper ingegaan op het (onmenselijke) leven in de concentratiekampen. Met foto’s, video’s, dagboekcitaten en geluidsopnames wordt elke tijdlijn helder weergegeven. Ook voor ons Nederlanders wordt een gedegen stuk geschiedenis op een indrukwekkende manier verteld. De extra aanvulling van de Duitse situatie vinden wij heel waardevol.
Tijdelijke exposities
Naast de vaste tentoonstelling (Een meisjes uit Duitsland), organiseert het Educatiecentrum jaarlijkse een of meerdere wisseltentoonstellingen. Als wij er zijn krijgen veel gevangenen uit de kampen hun gezicht en levensverhaal terug. De honderden verhalen die hier te zien, te horen en te lezen zijn, vormen maar en fractie van het geheel. Ze maken op ons in ieder geval diepe indruk. Op dit moment (oktober 2015) is de expositie ‘Mensch Du hasst Recht!’ te zien.
Als we later kort met de directeur spreken, vragen we hem of er ook Nederlanders naar deze locatie komen. “Af en toe een individu, maar geen groepen en bijna geen scholen”.
Ons lijkt een bezoek in het kader van de lessen geschiedenis en voor hen die Duits hebben gekozen een interessante optie voor een schoolreis.
We horen dat er nieuwbouwplannen zijn en dat daarmee ook een wens in vervulling gaat om de informatie in meerdere talen aan te kunnen bieden. Nu wordt alles alleen in het Duits verteld.
Bildungsstätte Anne Frank e.V,
Hansaallee 150
Frankfurt am Main
Enkele praktisch tips voor een bezoek aan Frankfurt
- Als je met de auto naar Frankfurt gaat, denk dan aan de verplichte milieusticker Deze sticker is in ons land o.a. te koop bij de ANWB of online.
- Frankfurt is perfect met de trein te bereizen.
Vanaf Amsterdam-Utrecht-Arnhem reis je per ICE in enkele uren naar de financiële hoofdstad van Europa. - Huur een fiets op neem hem mee in de trein en verken de groene oevers en de vele parken.
- Thuis alvast wat inlezen, bezoek dan de site van de VVV of het Duits Verkeersbureau in Amsterdam.
© tekst Wilma Lankhorst
© gebruik foto’s met dank aan Bildungsstätte Anne Frank e.V Frankfurt
© foto Edith en Otto Frank met dank aan Anne Frank Stichting
Meer lezen over Frankfurt?
Groen genieten in Frankfurt
Frankfurt verkennen met locals
Meer lezen over Anne Frank?
Anne Frank en het Achterhuis
Anne Frank Zentrum Berlijn – 25 jaar actief