In deel 2 van het tweeluik ‘nieuw museum FENIX in Rotterdam, verkennen we de exposities op de begane grond. Hier verkennen we twee zalen waarvan één ruimte een doolhof vol koffers. In de tweede ruimte is een fototentoonstelling ‘The family of migrants’. In deze ruimte ben je met bijna twee honderd foto’s getuigen van vertrek, reis en aankomst.
Dwalen door een kofferdoolhof
Na een oproep om een koffer te doneren aan Museum FENIX, stroomden de koffers binnen. Ruim 2.000 stuks vanuit alle hoeken van de wereld vonden hun weg naar Rotterdam. Het team van FENIX reisde door Nederland, Amerika en Canada om ruim 1000 donateurs persoonlijk te ontmoeten om hun koffers te verzamelen. Hutkoffers, rolkoffers, rugzakken en hoedenkoffers. In alle kleuren en maten, stuk voor stuk met een eigen verhaal. Dertig verhalen van volwassenen en acht verhalen voor kinderen tussen de 9 en 12 jaar. Bij de entree van het doolhof kun je een gratis audio pakken. Aan een kleine veertig koffers hangt een label met een QR-code. De gele labels vertellen de ervaringen van de volwassen. Voor kinderen zijn de blauwe labels. Als je de audio daar op richt, hoor je een klik en daarna begint het verhaal.
Vier generaties vrouwen in één koffer.
“Mijn moeder gaf haar koffer aan mij en ik ben blij dat ik hem
weer door kan geven aan FENIX.
Zo wordt het verhaal van mijn familie op een prachtige manier vereeuwigd.”
Isis
Verhalen over afscheid en nieuwe kansen
Wat betekent het om je koffer in te pakken? Terwijl ik dit verhaal schrijf, staat mijn lege koffer klaar om ingepakt te worden voor een nieuw avontuur. Wat neem je mee als je op reis gaat? Van een andere dimensie is de vraag: “Wat neem je mee als je je hele leven in één koffer moet stoppen?” Elke stuk bagage in het kofferdoolhof draagt een persoonlijk verhaal met zich mee. Verhalen over nieuwe kansen, verlies, avontuur en afscheid. Een koffer is een schatkist vol herinneringen. De oudste koffer in dit doolhof vol verhalen, dateert uit 1898. Deze koffer kwam met de Trans-Siberië Express naar ons land. Je ziet ook bijna nieuwe koffers, het nieuwste model is vorig jaar nog gebruikt. Ik herken stickers van reisorganisaties die niet meer bestaan en landen waar ik ben geweest.
Thuis alvast verhalen beluisteren?
Je hoeft niet te wachten tot je bezoek aan FENIX om de eerste kofferverhalen te beluisteren. Op de website van het museum staan drie verhalen die je thuis al kunt horen. Luister hier naar het verhaal van Isis en haar koffer van vier generaties vrouwen. Hier vertelt Daisy het verhaal van haar oudoom en oudtante. Voor Daisy is de geschiedenis die deze koffer met zich meedraagt een grote schat. Daisy neemt je mee naar Indonesië. Ernst is heel dankbaar dat de koffer van zijn grootmoeder Willemine nu eindelijk zijn bestemming heeft bereikt. Zijn oma vertrok in 1898 uit Nederland om samen met haar kersverse echtgenoot in China te gaan wonen. In 1911 verlaat ze haar man en gaat ze met haar vier kinderen op zoek naar een nieuw begin. Lees hier haar verhaal.
The family of Migrants
Mijn hoofd tolt van de kofferverhalen. Gelukkig zijn er in dit nieuwe museum ook enkele horecafaciliteiten zodat je gemakkelijk een pauzemoment kunt inlassen. De tweede tentoonstelling op de begane grond is geïnspireerd op foto-expositie uit 1955 ‘The Family of Man’ destijds te zien in het Museum of Modern Art in New York. In deze tentoonstelling werd het universele verhaal van de mens verteld. In ‘The Familiy of Migrants’ hier in FENIX doen ze dat ook, met de focus op het thema migratie. Hier ontdek je migratie door de lens van 136 fotografen van over de hele wereld. Bij de entree ligt (of krijg) je een boekje waarin de verhalen staan bij de 193 foto’s.
Allemaal onderweg
De mensen die je hier op de foto’s ziet, zijn allemaal onderweg. Sommigen zijn opzoek naar betere opleidings- en/of werk kansen: een nieuw begin. Anderen zoeken het avontuur. Weer anderen zijn gevlucht uit een gewelddadige omgeving of een oorlogsgebied en zoeken veiligheid. Je ziet mensen die hun koffers pakken. Er zijn er ook die deze kans niet hebben gekregen en huis-en-haard achter zich hebben gelaten tijdens hun vluchtpoging. Allen laten familie en vrienden achter, sommigen worden uitgezwaaid. Weer anderen vertrekken in de beschutting van de nacht. We zien mensen in treinen stappen, of een grens oversteken. In de verklaring bij de foto’s lezen we verhalen over afscheid van familie, ervaringen van verdriet en hoop.
Foto’s van gisteren en vandaag
De verhalen op de foto’s komen vanuit alle hoeken van de wereld. Qua tijd omspannen de foto’s de periode van de late negentiende eeuw tot de dag van vandaag. Op foto 92 (van (Leonard Frank) zien we Guridt Singh die met 376 andere Indiase emigranten in 1914 vanuit Hongkong naar Canada vaart. Bij aankomst in het westen werd het schip geweigerd door de Canadese overheid. Iets verder op neemt Volodmir in 2022 afscheid van zijn vriendin op het station in Lviv, in Oekraïne. Zijn vriendin vertrekt niet naar het veilige Westen, nee Volodmir vertrekt naar het front na de Russische invasie.
Herkomst van de foto’s
De 136 geselecteerde foto’s komen uit internationale archieven, museumcollecties, kranten en beeldbanken. Je ziet portretten, journalistieke – en documentaire foto’s. het zijn stuk voor stuk afdrukken van professionele fotografen. Ik herken op foto 119 het stoomschip de Nieuw Amsterdam (1938) gemaakt door Eva Besnyö (1910-2003). Besnyö is in ons land ook bekend als de schoondochter van Charley Toorop. Van de Amerikaanse fotograaf Dorothea Lange (1895-1965) hangt hier haar iconische foto van Florence Owens Thompson met haar drie kinderen (1936, foto 163). Lange werd bekend door haar foto’s van de grote depressie in de VS en Alfred Stieglitz (1864-1946). Van hem is onder andere The steerage uit 1907 (foto nr 11 bij de entree).
Handig informatieboekje
Met het informatieboekje in je hand, kun je zelf je route bepalen. Dat is fijn omdat er zo bijna geen rijen staan voor de afbeeldingen. Sommige foto’s zijn op grote doeken geprint, iets verderop hangt vaak het kleine origineel. Samen met de kofferverhalen krijg je met deze foto’s een heel breed inzicht in het begrip migratie. Eenlingen, stellen en gezinnen uit onder andere Turkije, Puerto Rico, Indonesië, Australië, Guatemala, Bulgarije en Zweden. Op foto nr. 1 van Jan van Eyck zien we een Nederlandse emigrant die in 1950 bijna klaar is om naar Brazilië te vertrekken. Op de laatste foto nr. 193 van fotograaf Leonard Freed (1929-2006) ontmoet een oma haar kleinzoon uit Indonesië, hier komen twee generaties weer samen. De collectie van Museum FENIX brengt ons samen.
Museum FENIX is van dinsdag tot en met zondag geopend. Kijk hier voor de details. De MK is nog niet geldig, maar dat mag je nieuwsgierigheid niet in de weg staan. Volwassenen betalen € 15, tot en met 18 jaar is het museum gratis en van 19 tot en met 25 jaar betaal je € 7,50. Voor dit geld, krijg je een bijna dag vullend programma. Ik wens je mooie ontdekkingen.
In deel 1 van het tweeluik neem ik je mee naar de tweede verdieping waarin je de tentoonstelling ‘Alle richtingen’ kunt verkennen. Meer weten? Lees dan hier verder.
© tekst en foto's Wilma Lankhorst.
© gebruik van de afbeeldingen met toestemming van en dank aan Museum FENIX, alle genoemde kunstenaars, fotografen en bruikleengevers.