De schilders van de Neue Leipziger Schule staan de laatste jaren flink in de belangstelling in ons land. Zowel Museum de Fundatie in Zwolle als het Drents Museum in Assen organiseerden solotentoonstellingen met werk van Rosa Loy  respectievelijk Neo Rauch. Zelden exposeert dit Duitse kunstenaarsechtpaar samen. Dat is nu het geval in Museum No Hero in het Twentse Delden. Je hebt nog tot en met 31 augustus voor de duo-tentoonstelling Kleine Ewigkeit.

Kennismaking met Rosa Loy

Rosa Loy is in 1958 geboren in het voormalige Oost Duitse Zwickau. Na de middelbare school volgde zij in Berlijn een opleiding voor tuinbouw technisch ingenieur. In die dagen tekende en schilderde ze ook al. Na de studie in Berlijn verhuist ze naar Leipzig en schrijft zich daar in op de Hochschule für Graphik und Buchkunst (HGB, opgericht in 1764). In 1982 ontmoet ze daar studiegenoot Neo Rauch. Hij is op dat moment tweedejaars student is aan deze hogeschool. De HGB staat bekend om haar gedegen schilderopleiding waarin materiaalkennis, kunstgeschiedenis en de traditionele schildertechnieken centraal staan.

Passie voor de natuur

In Loy’s werk zie je altijd een verbinding met haar passie voor tuinen en de natuur. Ik vind het werk van Rosa Loy altijd fascinerend door de droomwereld waarin ze je als toeschouwer meeneemt. Op haar werken zie je zelden een man, één wel geteld in Delden. Bij Loy zijn het de vrouwen die de kleurrijke verhalen vertellen, vaak in combinatie met mythische wezens, vlinders en bloemen. Loy laat je de metaforen ontdekken voor de kracht van de vrouw en de vitaliteit van de natuur.

“Ik vind dat er niet naar betekenis gestreefd moet worden,
maar wel naar een zin… Ze zijn zinvol, omdat ze het innerlijke
instrumentarium bespelen en aanraken.
Ze hebben dus een zin, ze zijn niet zinloos.”

Neo Rauch over  de schilderkunst p. 31 Kleine Ewigkeit

Kennismaking met Neo Rauch

Neo Rauch is in 1960 in Leipzig geboren. Net als Loy groeit hij op in de voormalige Duitse Democratische Republiek (DDR). Rauch is nog maar een baby van enkele maanden wanneer hij beide ouders verliest door een auto-ongeluk. Zijn jeugd verloopt daardoor totaal anders dan die van zijn later echtgenote Rosa Loy. Na de middelbare school is zijn volgende stap een studie aan de HGB in zijn geboortestad. Deze kunstacademie was niet alleen een opleidingsinstituut van zeer hoge kwaliteit. Hier kregen de studenten les van onder andere professoren als Werner Tübke, Wolfgang Mattheuer, Bernhard Heisig en Arno Rink. Hun werk werd bekend onder de naam Leipziger Schule. Ondanks het scherpe toezicht van de DDR-leiders was de HGB in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw ook een creatieve vrijplaats. Naast schilder en beeldhouwer is Neo Rauch ook professor aan de HGB.

“Een schilderij is een kleine eeuwigheid een tijdloze reflectie
waarin beschouwers eigen betekenissen kunnen vinden.”

Rosa Loy p. 28 KLeine Ewigkeit

Kleine Ewigkeit

In de duotentoonstelling Kleine Ewigkeit van Rosa Loy en Neo Rauch kun je 65 schilderijen verkennen en drie beelden ook van hun hand. De titel is afkomstig van de bovenstaande uitspraak van Loy dat een schilderij voor haar een kleine eeuwigheid is, een tijdloze reflectie. De meeste werken komen uit hun eigen collectie (de verzameling Perlmutt), aangevuld met enkele werken van Geert Steinmeijer uit de No Hero Foundation en schilderijen uit collecties van twee Duitse Galerieën: Galerie Kleindienst en Galerie Eigen + Art.  Van de laatste twee galerieën vind je ook een vestiging in de Leipziger Spinnerei.

Een bezoek aan dit voormalige centrum van de katoenspinnerijen kan ik je van harte aanbevelen. Tijdens ons bezoek aan Leipzig hebben we een week geslapen in een van de vier lofts van de Meisterzimmer. Boven onze hoofden hadden Loy en Rauch hun ateliers. In de gangen zagen we hun werk.

“Bij alle verschillen waardoor wij ons als persoon van elkaar onderscheiden,
ook in de schilderkunst, is er toch iets dat wij gemeen hebben.
Dat is de liefde voor elkaar en voor de figuratie.”

Neo Rauch p. 25 Kleine Ewigkeit  

Mijn ervaringen met Kleine Ewigkeit

• • De statige kamers van de voormalige Rentmeesterij geven een heel eigen sfeer aan deze tentoonstelling. Het is alsof je in een privé huis loopt en in elke kamer nieuwe kunst ontdekt;
  • Op de begane grond zijn drie zalen waarin de sprookjesachtige schilderijen van Rosa Loy zijn gecombineerd met de surrealistische werken van haar partner Neo Rauch. De ene keer is het een thema dat hun werken verbindt, de andere keer hun kleurgebrek;
  • Op de vide van de eerste etage kun je kijken naar een videoregistratie van de opening van deze gemeenschappelijke tentoonstelling. Je ziet gastcurator en groot kenner van de Leipziger Schule, Ralph Keuning in gesprek met Rosa Loy en Neo Rauch in de kapel van Delden;
  • Verder hangen ook op deze verdieping in vier zalen werken van beide kunstenaars naast elkaar. De werken van Rauch zijn bijna allemaal een stuk groter dan die van Loy.

• • In de vierde en laatste ruimte hangen op één lange wand 19 kleine werken van Rauch (4) en Loy (15). Ze hangen fijn op ooghoogte zodat je veel details kunt zien. In deze rij hangt ook het enige werk van Loy waarop een man te zien is: Der Gutschein uit 2020;
  • Helaas is de speciale tentoonstellingscatalogus uitverkocht, maar er liggen gelukkig in elke zaal een of meerder exemplaren zodat je de teksten nog wel kunt lezen;
  • In de museumwinkel kun je twee publicaties kopen over de Leipziger Schule, de stroming en de kunstenaars; 1) Leipziger Schule 1960-2025, uitgave No Hero Foundation (NL en D) en 2) Beeldhonger, Neue Wilde & Neue Leipziger Schüle (2024) een uitgave van Waanders en No Hero Foundation;
  • Ik kijk graag naar en lees graag over kunstenaars van de (Neue) Leipziger Schüle. In Zwolle heb ik Rosa Loy en Neo Rauch persoonlijk ontmoet. Deze duotentoonstelling als slotakkoord in Museum No Hero kan ik je van harte aanbevelen. Naast een aantal oude bekenden zag ik ook voor mij nog onbekend werken van beide kunstenaars.

 

Voorlopig je laatste kans

Zoals gezegd is er in de laatste jaren in ons land relatief veel aandacht geweest voor het werk van kunstenaars uit de Neue Leipziger Schüle I en II (2000-2020; 2020-2025). Met de sluiting van Museum No Hero per 1 september 2025 verwacht ik dat deze dubbeltentoonstelling van Loy & Rauch voorlopig een van de laatste is in ons land. Maar ik laat me graag verrassen door de curatoren in museumland.

Kleine Ewigkeit, Rosa Loy en Neo Rauch is nog tot en met 31 augustus 2025 te zien in Museum No Hero in Delden. Kijk hier voor de alle details. 

Neu Leipziger Schüle

De No Hero Foundation heeft in eigenbeheer eerder dit jaar een publicatie uitgegeven over de Leipziger Schule. Hierin worden vier fasen beschreven tussen 1960 en 2025. Zowel Rosa Loy als Neo Rauch maken deel uit van de derde fase, de periode tussen 2000 en 2020. Deze fase wordt ook de Neue Leipziger Schule I genoemd. Kunstenaars uit deze richting staan bekend om hun raadselachtige, surreële figuratie. Neo Rauch was de eerste van deze generatie die door de kunstwereld werd ontdekt. Er zijn ook kunsthistorici die de naam Neue Leipziger Schule puur als markering instrument betitelen en niet als een nieuwe schilderstijl.

Museum No Hero

Het blijft een merkwaardige naam voor een museum. Toch was het een zeer bewuste keuze van kunstverzamelaar Geert Steinmeijer. Het verzamelen van kunst is een grote hobby van de voormalige directeur van Hartman Tuinmeubelen. Een kleine veertig jaar geleden begon Steinmeijer met verzamelen. Nu telt de collectie van de No Hero Foundation ruim 600 werken. Hij wil graag aan de mensen laten zien dat kunst je in beweging zet. Volgens Steinmeijer houdt kunst je gezond. Na dertien jaar elke week over kunst te schrijven, onderstreep ik deze ervaring.

Het gaat Steinmeijer om de kunst en niet om de verzamelaar. In zijn visie is de kunst de hero, de held en zo ontstond Museum No Hero. Helaas komt aan deze mooie droom na tien jaar een (voorlopig) einde. De huidige tentoonstellingen, Kleine Ewigkeit en Een compacte selectie uit de collectie van Museum No Hero zijn de laatste twee tentoonstellingen. 1 september 2025 valt het doek voor Museum No Hero. Meer daar over en over de expositie de keuze van Geert in een volgend artikel.

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Museum No Hero, Rosa Loy, Neo Rauch en alle bruikleengevers. De citaten gebruikt in dit artikel komen uit het interview dat Ralph Keuning had met Ropsa Loy en neo Rauch voor de publicatie Kleine Ewigkeit, Museum No Hero (2025).