Karel Appel, Retrospectief

Het Gemeentemuseum in Den Haag kijkt met Karel Appel, retrospectief. terug op het kleurrijke en veelzijdige leven van kunstenaar Karel Appel. Zeg: Karel Appel en de meest gehoorde reactie is: Oh, die schilder van CoBrA. Appel was maar drie van zijn zestig artistieke jaren lid van deze flamboyante beweging. Zestig jaren zocht, ontwikkelde en creëerden hij nieuwe stijlen & nieuwe thema’s. Hij onderzocht andere inzichten, combineerde deze met gevonden voorwerpen en verwerkte dit in klassieke thema’s. Vanaf zaterdag 16 januari 2016 kun je zelf mee in de terug blik op het werk van de beroemdste moderne schilder van ons land: Karel Appel, retrospectief.

Terugblik & nieuwe inzichten

Op 3 mei 2006 sterft Christaan Karel Appel op 85 jarige leeftijd in het Zwitserse Zürich. Zijn laatste rustplaats kreeg hij in Parijs. Op de beroemde begraafplaats ‘Cimetiëre Père Lachaise’ kun je zijn graf bezoeken. Hij is op 25 april 1921 in Amsterdam geboren. Zijn vader had een kapsalon en droomde ervan dat zijn zoon dit bedrijf zou overnemen. Het levensverhaal van Karel en papa Jan Appel is te zien en te lezen in het speciale kinderboek ‘Karel Appel uit de kapperszaak aan de Dapperstraat’ van Imme Dros en Harrie Geelen dat hier ook te zien is.

‘Ik wil liever schilderen, pa en moe
Ik ga naar de kunstacademie toe.’
De schrik bij kapper Jan Appel is groot.
‘Dat gaat niet door, je verdient geen droog brood!’

In tegenstelling tot dit kinderboek is de tentoonstelling niet chronologisch. Een terugblik van tien jaar op zijn werk leidde tot nieuwe inzichten. Zo werkte Appel veel gestructureerder dan hij zelf wilde toegeven. Tekeningen en voorstudies laten hier zien dat hij nauwkeuriger te werk ging dan dat hij liet voorkomen. Hij onderzocht zijn werk goed en ‘rotzooide niet zo maar wat an’ zoals hij in 1961 zei in de documentaire van Jan Vrijman. De 67 schilderijen, 12 beelden en ruim 60 tekeningen laten zien dat Appel meer lijn en structuur in zijn werk had dan het woeste imago van een schilderbeest dat hij ons zelf graag voor hield.

Vernieuwing met klassieke thema’s

In de eerste drie zalen zie je werken die zijn geïnspireerd op de klassieke kunstgeschiedenis thema’s: naakt, landschappen en portretten. In de zijkabinetten hangen verschillende tekeningen (voorstudies) van Appel. Wie scherp kijkt, ziet een aantal leuke combinaties, zoals het ‘Staand naakt‘ (2000) het openingsbeeld in zaal 1 en tekening ‘Kleine naakt’ (1998) in kabinet 10 en het Japanse landschap nr. 1 (1997 – 2,6 x 2 m)) en de schets met aquarelstift ‘zonder titel’ (1997) of het portret in Oost-Indische inkt van Willem Sandberg (1955) en zijn wilde, kleurrijke portret getiteld ‘Sandberg, filosofen’ in zaal 3 uit 1956.

 

Soms begon Appel aan een thema in krijt, pastel of inkt om het later opnieuw te onderzoeken en verder uit te werken in olieverf op doek.

 

Links - Zonder Titel (1997) Karel Appel - acryl en aquarelstift op drukwerk (32 x 24 cm).

 

 

 

Hij werkte al vroeg samen met kunstenaars uit andere disciplines zoals dichters, muzikanten en choreografen.

 

Rechts; portret van William James 'Count Basie' 1957 (olieverf op doek 1,51 x 1,14 m)

Karel Appel ging altijd consequent zijn eigen weg. Hij experimenteerde,
zocht de grenzen op en bleef tot op hoge leeftijd zijn werk vernieuwen.

Appel als filosoof

In de laatste zaal maak je kennis met Appel als filosoof. Hier geen wetenschappelijke filosofie, maar de reflectie van wijzer & rijper mens en kunstenaar. Het meest in het oog springende werk in deze zaal vind ik ‘Ontmoeting met God’ (1981). Een groot tweeluik (2 bij 4,8 meter) in zachte grijs, blauw en roze tinten. Deze zachte tonen zijn totaal anders dan de felle kleuren en harde contouren die zo herkenbaar zijn voor Appel. Zijn ferme penseelstreken zijn wel heel herkenbaar. De vraag die bij me op komt is: Wie van de twee figuren is hier God?

 Detail van De Woestijn (1986) 

Mijn ervaring

Mijn beeld van het werk en de aanpak van Karel Appel is door deze expositie aardig bijgesteld. Ook ik dacht direct aan felle kleuren, vaak kinderen als hoofdmotief en experimenterend met allerlei materialen die weer samen kwamen in beelden en collages. Ik vond het mooi om te lezen dat Appel de Nederlandse klassiekers Van Gogh, Rembrandt en Mondriaan intensief heeft bestudeerd. Het zoeken van gelijkenissen tussen zijn grote schilderijen en de kleine tekeningen in de zijkabinetten vond ik erg leuk en verfrissend. De ontmoeting met God was voor mij iets totaal nieuws binnen zijn werk. Bij de titel van dit werk gingen mijn gedachten als in een flitst terug naar het overlijdensbericht van zanger en (levens)kunstenaar David Bowie, eerder deze week. De laatste contactpersoon die Bowie kort voor zijn overlijden aan zijn Twitter-account had toegevoegd was: God. Bowie’s online ontmoeting met God.

Retrospectief is een hele veelzijdige tentoonstelling over Karel Appel. Ik zal er op een ander moment graag nog wat meer over vertellen. Later dit voorjaar een extra blog over de portretten van Appel in de nieuwe rubriek ‘De derde zaal’.

Karel Appel, retrospectief is van 16 januari t/m 16 mei 2016 te zien in het Gemeente Museum Den Haag . Gratis met Museumkaart en Rembrandt-kaart

In de 263 pagina tellende catalogus bevat naast handige plattegronden van de zalen en kabinetten bijdrages van Rudi Fuchs, Klaus Ottmann en Benno Tempel. Daarnaast bevat het boek prachtig uitgevoerde kleurenafdrukken van de schilderijen, sculpturen en tekeningen die bijeen gebracht zijn in deze tentoonstelling.

Meer weten over wat je allemaal in Den Haag kunt doen? Lees dan hier verder.

Appel inspireert kinderen

Voor gezinnen met kinderen (of ouders met kleinkinderen) heeft het museum een paar leuke extra’s:

• een prachtig, kleurrijk kinderboek ‘ Karel Appel uit de kapperszaak in de Dapperstraat’;
  een uitgebreide kindertour;
  workshops ‘ Schilderen met Karel Appel’ voor leerlingen van groep 1,2 en 3;
  ‘Karel Appel atelier’ tijdens de meivakantie (10 t/m 12 mei).

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik foto’s met dank aan Gemeente Museum Den Haag en de Karel Appel Stichting