Berlijn voor sterke vrouwen

Vanaf het eerste moment dat Lotta Blokker de tekening van ‘vrouw met dood kind’ (1903) van de Duitse kunstenares Käthe Kollwitz ziet, weet ze het zeker: deze kunstenares wil ik beter leren kennen. In 2009, 29 lentes jong creëert Blokker het beeld ‘Hommage aan Käthe Kollwitz’. De mens ligt zowel Blokker als Kollwitz na aan het hart. Sinds 21 juni 2015 heeft Blokker een bijzondere tentoonstelling in het Käthe Kollwitz Museum in Berlijn. Hiermee gaat Lotta Blokkers droom in vervulling. Dat geldt ook voor mij, want ik ga eindelijk persoonlijk kennismaken met Lotta Blokker. Een verslag van een feestelijke opening.

Berndt  ontmoet Blokker

In 2010 ontmoeten Lotta Blokker en Iris Berndt (directrice van het Käthe Kollwitz Museum Berlijn) elkaar in Amsterdam. Berndt is direct onder de indruk van het krachtige werk van Blokker. En dan staat ze oog in oog met ‘Hommage aan Käthe Kollwitz’. In Berndt’s hart begint een vuurtje te branden. Hoe mooi zou het zijn als beide kunstenaars elkaar zouden ‘ontmoeten’ in haar museum?

Serie in dialoog…

Het museum in Berlijn is een serie tijdelijke tentoonstellingen gestart onder het motto: ‘Im Dialog mit Käthe Kollwitz’. Hiervoor zoekt het museum jonge kunstenaars waarvan het werk past bij het gedachtegoed van Kollwitz. De link met Blokker is direct duidelijk. Het zaadje is gepland nu de financiering nog. Die komt uiteindelijk mede door een samenwerking met twee andere musea. Lotta Blokker gaat met haar beelden op tournee. De aftrap was in december 2014 Museum de Fundatie in Zwolle. Via een tussenstop in het Panorama Museum in Bad Frankenhausen eindigt haar museumtrilogie in Berlijn. In Zwolle maak ik voor het eerst kennis met het werk van Blokker. Zoals de Kollwitz-bliksem bij Blokker insloeg, zo raakt de Blokker-bliksem mij. Nooit eerder zag ik levend brons.

The Hour of the Wolf

Na een groot aantal losse sculpturen begint Blokker in 2009 aan haar eerste sculpturen-cyclus: The Hour of the Wolf. En verwijzing naar het uur waarin de nacht langzaam overgaat in een nieuwe dag. Slapeloze mensen met een hoofd vol gedachtenflarden, niet uitgesproken wensen en altijd weer terugkerende angsten. In 2014 maakt ze het laatste werk in deze serie “It’s a boy” een moeder staat beschermend achter haar (grotere) zoon en voelt de angst om hem los te laten. Berndt refereert in haar openingsspeech aan deze beeldenserie omdat ook Käthe Kollwitz verschillende cycli heeft gemaakt zoals de Weversopstand en de Boerenoorlog. Door de voltooiing van deze beeldenserie maakt Blokker, volgens Berndt, de stap van een klassiek geschoolde jonge beeldhouwster, naar een moderne zelfbewuste kunstenares. Lotta Blokker, een kleine, frêle vrouw met ongekende kracht die net als Kollwitz op een unieke manier emoties kan verbeelden om ze daarna verder door te geven. Blokker zegt over haar eigen werk “De gelijkenissen in mijn creaties gaan verder dan het realistische werk op zich. Ze hebben een andere boodschap: menselijkheid, kwetsbaarheid en zelfs onsterfelijkheid”.

Kracht en emotie

Blokker nu 35 jaar jong heeft al ruim 30 beelden gecreëerd. Op dezelfde leeftijd begon Kollwitz aan haar eerste sculpturen. Mede door geld- en ruimtegebrek in combinatie met de oorlogsjaren heeft Kollwitz maar een beperkt aantal beelden kunnen maken. Aan het einde van haar creatieve en productieve kunstenaarsleven verklaarde Kollwitz tegen een vriend: “Als ik het allemaal over mocht doen dan zou ik beeldbouwer worden”.
Blokker heeft nog vele jaren voor zich en leeft en werkt in een andere tijd die geen beperkingen kent voor vrouwen om beeldhouwer te worden. Dit was totaal anders in de tijd van Kollwitz. Beeldhouwen was het terrein van mannelijke kunstenaars.

Ondanks alle schaarste en omstandigheden heeft Kollwitz ons prachtige beelden nagelaten waarvan er twee wereld beroemd zijn: ‘Het treurende ouderpaar’ in Vladslo in België en de Piëta in de ‘Neue Wache’ in Berlijn. Blokker zal met haar huidige werk en alles wat nog gaat komen, ons nog meer imponeren met onsterfelijk, levend brons.

 

Het is verleidelijk om de zeven werken en de dialogen hier te beschrijven. Maar dan haal ik een groot deel van de betovering van deze unieke tentoonstelling weg. Zelf door het museum lopen en dan opeens een werk van Blokker zien opduiken, is een speciale ervaring, die ik je graag gun.

Daarom geef ik voorlopig alleen een overzicht van de zeven geselecteerde werken van Lotta Blokker in combinatie met de creaties van Kollwitz. In de komende maanden zal ik steeds een stukje van de dialoog posten. De zeven werken zijn: 1) ‘Secrets’ (2012) en ‘Liebespaar’ ( 1913-1916); 2) ‘It’s a boy’ (2014) en ‘Mutter mit totem Sohn’ (1937); 3) ‘Closer’ (2010) een zelfbeeld van Blokker in samenhang met een zelfportret van de jonge Käthe, dan nog Schmidt (1888/89); 4) ‘Muted’ (2012) in dialoog met  ‘Saatfrüchte sollen nicht vermahlen werden’(1941/42); 5) “Silhouette I’ (2011) en “Zwei wartende Soldatenfrauen (143); 6) ‘Hommage aan Käthe Kollwitz (2009) in combinatie met “Mutter und zwei Kinder’ (1927-1932) en tot slot nummer 7 ‘Pas de deux’ (2008) een oude vrouw met gesloten ogen in danshouding. Hier staat geen specifiek werk van Kollwitz tegenover. De onderwerpen ‘ouder worden’ en ‘ouderdom’ hielden Kollwitz in de tweede helft van haar leven bezig. Over ouder worden schrijft Kollwitz in 1926 in haar dagboek: “Ik weet niet of ik in staat ben opnieuw te vechten tegen de opkomende melancholie. Ouder worden is moeilijk”.

It takes two to Tango

Uren na de officiële opening zwerf ik nog door de zalen van het museum. De meeste genodigden zijn weg, de drankjes opgeruimd en nieuwe bezoekers komen druppelsgewijs binnen. Ik ben vandaag getuige geweest van indrukwekkende dialogen tussen twee kunstenaars die ik beiden bewonder: Duitslands bekendste, Käthe Kollwitz en Nederlands unieke talent, Lotta Blokker.

Zowel Kollwitz als Blokker geven je al bezoeker alle ruimte om te raden naar de gedachten van hun sculpturen. Je mag er natuurlijk ook je eigen gedachten over hebben. Je kunt de tentoonstelling net als ik alleen gaan bekijken, maar het lijkt me nog leuker om dit met een dierbaar iemand samen te doen, zodat je ook met hem of haar het gesprek kunt aangaan.

 

Ik was niet helemaal alleen want ik heb Lotta persoonlijk mogen ontmoeten en dat maakte mij misschien wel net zo blij als haar ervaring om op eens met haar werk “It’ a boy” in dezelfde ruimte te zien staan met haar meest geliefde werk van Käthe Kollwitz: de tekening van ‘Moeder met dood kind’.

Handige links voor bezoek aan Berlijn

Kollwitz in Dialoog met Blokker is nog te zien tot 1 november 2015
Het Käthe Kollwitz Museum in Berlijn ligt aan de Fasenstrasse een zijstraat van de Ku-Damm. Als je naar Berlijn gaat, overweeg dan eens de trein . Je stapt hartje stad uit en een extra voordeel is dat je niet op de bagage kilo’s te hoeft letten.
Als je relatief dichtbij het Käthe Kollwitz Museum wilt slapen, kan ik je Ibis (of Ibis Budget) van harte aanbevelen slapen in Berlijn.
Het openbaar vervoer in Berlijn is perfect geregeld. Met de Berlin Welcome Card koop je een meerdaagse kaart die naast onbeperkt openbaar vervoer, korting geeft op veel musea en attracties.
Tip, boek deze kaart thuis alvast online dat voorkomt onnodig wachten op het station in Berlijn. Een andere suggestie is probeer eens een fiets. De Deutsche Bahn heeft op alle stations en bij tientallen attracties en musea huurfietsen staan. Download de app ‘Call a Bike’ thuis en dan kun je direct op de pedalen na aankomst.

Berlijn Blog
Ik kom graag in Berlijn, maar als ik er even niet kan zijn, voorziet het Berlijn Blog me altijd van inspirerende verhalen en tips. Mijn Nederlandse blog collega, Marjolein van der Kolk, woont al jaren in Berlijn en schrijft er heel aanstekelijke over. Haar blog staat bol van de praktische tips en wetenswaardigheden. In het voorjaar van 2015 is haar eerste boek ‘Mijn Berlijn’ verschenen. Je kunt marjolein ook volgen op Facebook en Twitter.

je bent gewaarschuwd…!
Als je in Duitsland tijdens het fietsen je mobiel gebruikt, maak je grote kans op een boete van
€ 25. 

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
Ik bedank ook graag het Käthe Kollwtiz Museum Berlijn en Lotta Blokker voor het gebruik van de foto’s.