deel 2: in het spoor van Beuys door Nordrhein Westfalen

In deel twee van het Beuys 2021 jubileumjaar ligt de focus op Duisburg en Schloss Moyland. In tegenstelling tot de steden in deel 1 (Krefeld-Kleven en Düsseldorf) heeft Buys nooit in Duisburg of op Schloss Moyland gewoond en gewerkt. Maar beide locaties hebben een unieke relatie met het werk van Beuys. In Duisburg gaf hij elf dagen voor zijn dood, zijn laatste toespraak. Binnen de muren van Schloss Moyland ligt het meest omvangrijke Beuys-archief ter wereld.

DUISBURG TOEN: de laatste toespraak van Beuys

De Duitse beeldhouwer en graficus Wilhelm Lehmbruck (1881-1919) blijft na zijn studie in eerste instantie de klassieke beeldhouwstijl trouw. Nadat hij vanaf 1911 enkele jaren in Parijs woont en werkt verandert zijn werkwijze en zijn stijl. Auguste Rodin heeft een sterke invloed op Lehmbruck’s nieuwe werkwijze, hij laat zijn gevoel en emotie nu duidelijker zien in zijn beelden. In zijn geboorteland wordt hij al snel het boegbeeld van de Duitse expressionisten. Zijn carrière wordt onderbroken door de Eerste Wereldoorlog. Als jonge vader van drie kinderen, wordt hij opgeroepen voor zijn dienstplicht in een ziekenhuis. Een jaar lang ziet hij alleen maar oorlogsellende en pijn om zich heen. Na deze ervaring maakt Lehmbruck geen beelden meer van vrouwen.

Man symbool voor het lijden

Mannen staan voor hem symbool voor het lijden. In 1916 vlucht hij naar Zürich, na het einde van de oorlog vertrekt het gezin naar Berlijn. Lehmbruck valt in een diepe depressie en beneemt zich in 1919 in zijn atelier van het leven. In zijn geboorteplaats Duisburg wordt deze kunstenaar geëerd met een eigen museum het Lehmbruck Museum.

DUISBURG NU: Lehmbruck – Beuys, Alles ist Plastik

In Duisburg zijn in 1929 de deuren van het Duisburger Kunstmuseum geopend. Toen dit museum in 1964 haar nieuwbouwplannen presenteerde, kreeg architect Manfred Lehmbruck (1913-1992), ja, de zoon van… de opdracht om dit museum te ontwerpen. Het moderne Lehmbruck Museum ligt aan de rand van het Kantpark, hierin staan tientallen beelden van kunstenaars met naam en faam. Sinds 1966 wordt elke vijf jaar in Duisburg de Wilhelm Lehmbruck (beeldhouw) Prijs uitgereikt. In 1986 was het de eer aan Joseph Beuys. Als Beuys op 12 januari 1986 zijn dankrede uitspreekt in het museum, weet niemand dat hij elf dagen later, op 23 januari 1986 zal overlijden.

Een bezoek aan het Lehmbruck Museum is een bijzondere ervaring. Het gebouw heeft veel glas, waardoor er veel contact met buiten is. Dat maakt het bezoek ook licht en vrolijk. De eigen collectie bestaat naast werk van Lehmbruck uit een groot aanbod aan hedendaagse nationale en internationale kunstwerken.

Nu te zien

De tentoonstelling ‘Lehmbruck – Beuys, Alles ist Skulptur’ is nog t/m 1 november 2021 te zien in het Lehmbruck Museum in Duisburg. Deze tentoonstelling kwam mede tot stand met hulp van het Kunstmuseum in Bonn.

Let op … dit museum gaat op weekdagen pas om 12.00 uur open. In het weekend om 11.00 uur. Wij stonden ruim een uur te vroeg voor de deur, maar hebben ons prima vermaakt in de beeldentuin van het Kantpark.

Extra tips

In samenwerking met het Lehmbruck Museum is de expositie ‘Beuys-Lehmbruck, Denken ist Plastik’ samengesteld. Deze tentoonstelling kun je nog t/m 1 november 2021 in de Bundeskunsthalle in Bonn ontdekken. 

In het Kunstmuseum Bonn is van 7 oktober 2021 tot en met 9 januari 2022 de expositie ‘Ticket to the Future’ te zien met werk van Joseph Beuys en reacties daarop van beeldhouwer Katinka Bock (1976) , multimediakunstenaar Christian Jankowski (1968) en de internetkunstenaar Jon Rafman (1981). 

SCHLOSS MOYLAND TOEN: een slot met veel bewoners

Op het terrein van Schloss Moyland, staan we op historische grond. In een document uit 1307 wordt Moyland voor het eerst genoemd. Talrijke families woorden op deze locatie. In 1695 verkocht de familie Van Spaen het waterslot aan Frederik III, de keurvorst van Brandenburg. Op zijn beurt verkoopt de keurvorst Frederik de Grote het familieslot aan de raadspensionaris Mr. Adriaan Steengracht (1731-1770). We maken een sprong in de tijd naar Jonkheer Nicolaas Johan Steengracht (de 13de generatie). Hij was heer Van Moyland en Till en geeft het slot in 1860 een neogotisch uiterlijk. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt het slot zwaar beschadigd. Pas begin jaren negentig wordt de ruïne opgebouwd en wordt de Stichting Schloss Moyland opgericht door de deelstaat Nordrhein Westfalen, de gebroerders Van der Grinten en de familie Steengracht.

SCHLOSS MOYLAND NU:  Beuys Archiv & beeldentuin

In 1997 is Museum Schloss Moyland, Sammlung Van der Grinten, Joseph Beuys Archiv des Landes NRW geopend. De collectie van dit museum bestaat uit een groot aantal kunstobjecten uit de negentiende en de twintigste eeuw. Daarnaast vind je hier de meest omvangrijke collectie met vroege kunstwerken van Joseph Beuys (1921-1986). De Beuys- verzameling waarmee de gebroeders Van der Grinten zijn begonnen, telt samen met het Joseph Beuys-Archiv nu meer dan 6.000 objecten. Daarmee is het de meest omvangrijke Beuys-collectie ter wereld.

Het waterslot wordt omgeven door een beeldentuin (hedendaagse kunst) en een kruidentuin. We zagen ook een apart gedeelte met allemaal giftige kruiden. Een lustoord voor Miss Marple.

Beuys gered door Tartaren

In deel een van dit tweeluik (kopje Kleve) verwees ik kort naar de oorlogsjaren van Beuys. Rondom zijn oorlogservaringen heeft Joseph Beuys een aardige mythe geweven. In maart 1944 stort de stuka-bommenwerper, waarin Beuys als radiograaf werkt, neer boven de Krim. Beuys vertelt dat hij toentertijd door Tartaren is gered en verzorgd. De Tartaren zouden hem met vet hebben ingesmeerd en in vilt hebben gewikkeld om hem zo warm te houden. In werkelijkheid kwam hij uit zijn coma in een Duits veldhospitaal. Het verhaal met de Tartaren heeft Beuys later intensief uitgewerkt en uitgebouwd met zijn belangstelling voor sjamanen en het sjamanisme.

NU TE ZIEN

De tentoonstelling ‘Beuys und die Schamanen’ is nog t/m 19 september 2021 te zien in Museum Schloss Moyland In Bedburg-Hau. 
Lees hier mijn ervaringen met deze expositie. 
Op deze site kun je alles lezen over het Beuys jubileumjaar Beuys 2021. 

Wil je de Beuys & Bike route zelf fietsen, lees dan hier verder.  Hier vind je het uitgebreide aanbod aan kunst- en cultuurmogelijkheden in Nordrhein Westfalen. Op je socials kun je Nordrhein Westfalen volgen met #visitnrw

Wist je dat?

• • Beuys steevast gekleed ging in een jeansbroek en een vissersjasje met opgenaaide zakken?
  • Dat Beuys als kunstenaar altijd een vilten hoed droeg?
  • Joseph Beuys maar liefst vijf maal heeft deelgenomen aan de Documenta in Kassel?
    (1964 – Plastische Arbeiten; 1968 – Plastiken und Objecten; 1972 – Büro für Direkte Demokratie; 1977 – Honigpumpe am Arbeitsplatz en in 1982 – 7000 Eichen; Stadtverwaldung statt Stadtverwaltung. In 1976 nam hij deel aan de Biënnale van Venetië.
  • Beuys medeoprichter was van de ecologische partij die Grünen?
  • Joseph Beuys met zijn gezin van 1975 tot aan zijn dood in 1986 een buitenhuis had in het Midden-Limburgse Nederweert? Lees hier een aardig verhaal over deze periode. 
  • Joseph Beuys het Bonnefantenmuseum in Maastricht in 1975 zijn persoonlijke archief van 1960 tot 1975 heeft geschonken?

Lees hier deel een van het tweeluik in het spoor van Joseph Beuys Toen en Nu.

© tekst, video en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeelding met toestemming van de genoemde musea, Beuys2021 en Nordrhein Westfalen Tourismus.

Deze productie is mede tot stand gekomen met ondersteuning van NRW Tourismus en Mercure Park Hotel in Krefeld.