v.l.n.r. Gandhi, M.L.King en Mandela © Hulton Archive/GettyImages

We have a dream, nu in Amsterdam

Heb jij een droom?
Droom jij wel eens van een mooiere, betere wereld?
Wil jij je dromen delen?

In De Nieuwe Kerk in Amsterdam worden op dit moment grote dromen gedeeld in het drieluik We have a dream. I have a dream, zijn vier historische woorden die vrijheidsstrijder Martin Luther King steeds weer herhaalde tijdens zijn beroemde speech in Washington. Ook zijn inspirator Mahatma Gandhi had een droom en ook Gandhi begon aan een mars. De derde wereldverbeteraar met een grote droom was Nelson Mandela. Ook zijn ‘Walk to freedom’ gaat over vrijheid & gelijkheid. We have a dream is een tentoonstelling die oproept tot meedoen. Wat is jouw droom?

Mijn sneak preview

 

‘Met dit [zout] breng ik
de basis van het Britse Rijk aan het wankelen’.

    uitspraak Gandhi 1930

Terugblik op de tijdlijn van Mahatma Gandhi

Tijdlijn in de expositie

In We have a dream loop je met de drie hoofdrolspelers een stukje op hun pad mee. Denk er wel aan om bij de entree een audiogids mee te nemen. Hierop staan waardevolle geluidsmomenten en je krijgt allerlei achtergrond verhalen die je reis nog waardevoller maken. De samenstellers van deze tentoonstelling hebben bij alle drie de wereldverbeteraars gezocht naar voorwerpen die heel specifiek voor hen waren. Voor Gandhi zijn dat twee iconen: zijn fiets en zijn spinnewiel.

In het spoor van Gandhi

De verkenning begint met het verhaal van Mahatma Gandhi. Foto’s, filmbeelden en historische uitspraken van Gandhi nemen je in enkele minuten na aankomst, mee in zijn wereld. De symbolische rode draad in dit deel is een geweven, witte doek die je uiteindelijk bij het droomplein brengt. Na zijn rechtenstudie in Londen, gevolgd door zijn benoeming tot advocaat, vertrekt hij naar Zuid-Afrika. Daar gaat hij op een advocatenkantoor werken. Tijdens een treinreis door Zuid-Afrika maakt hij op een wrede manier kennis met de rassenverschillen. Dit is het kantelmoment in zijn leven. Na enkele jaren in Zuid-Afrika reist hij terug naar zijn geboorteland India.

Gandhi ’s grootste inspiratiebron in zijn leven was het spirituele concept van geweldloos verzet: ahisma. Zijn filosofie heeft hij beschreven in ‘trouw aan de waarheid’ (Satyagraha).

Dromen delen op het droomplein

Op allerlei plekken langs de levensroute van Gandhi kun je via je audiogids extra verhalen beluisteren. Ook geluidsfragmenten die bij videoclips horen, kun je beluisteren via deze audiogids. Als je het pad met Gandhi hebt gelopen, kom je op het plein van de dromen. Hier word je uitgenodigd om je eigen droom uit te spreken of om verhalen te delen met andere bezoekers.

Martin Luther King, was the voice of the century

King klinkt door alles heen

In deze tentoonstelling wordt veel met beeld- en geluidsfragmenten gewerkt. Zien en horen maakt dat de dromen en de boodschappen van deze drie wereldverbeteraars nog sterker over komen. Er is één droom die boven alles uitkomt en dat is de droom van Martin Luther King. Tijdens ons bezoek overschreeuwde King zijn inspirator Mahatma Gandhi en volger Nelson Mandela. Aan Kings boodschap en streven naar gelijkheid van alle mensen ontkom je hier dus niet. Er is een prachtig deel van de kerk voor zijn ideologie gereserveerd. In de brede gang met uitzicht op het orgel staan bankjes. Rechts achter zie ik het preekgestoelte. het is een plek waar de dominee’s zoon zich zeker thuis gevoeld zou hebben. Vanaf hier kun je de filmfragmenten van Kings toespraak bij het Lincoln Memorial in Washington (augustus 1963) volgen alsof je er zelf bij bent.

Martin Luther King Jr., Toespraak voor het Rockefeller Jubileumdiner. Bruikleen van: New York Staatsarchief

 Het kantelmoment in het jonge leven van de strijdvaardige King is de arrestatie van Rosa Parks. Zij is bewust in het blanke deel van een bus gaan zitten en weigert op te staan voor een blanke passagier. King zet als reactie hierop de Montgomery Bus Boycot op (1955). King laat zich vanaf dat moment zien als een van de leiders van de Amerikaanse Civil Rights Movement. begin jaren zestig is deze beweging het belangrijkste thema in de Amerikaanse politiek.

Bedenk dat King in 1955 slechts 26 was. Hij nam der last van de misdaden, de leugens en de hoop van een natie op zijn schouders’.

James Baldwin (1979) aantekeningen tbv Rememner This House

Als icoon van Martin Luther King ligt hier een deel van zijn toespraak voor het Rockefeller Jubileumdiner (1962). Het zijn vijf originele pagina’s met persoonlijke aantekeningen van King. In deze speech ging King o.a. in op de afschaffing van de slavernij in Amerika. Het document wordt gezien als de basis voor zijn beroemde I have a dream speech in Washington (1963).

Walk to freedom

Na The March on Washington for Jobs and Freedom (Amerika 1963) reis ik door naar Zuid-Afrika. De geschiedenis van Nelson Mandela wordt op het koor van de Nieuwe kerk verteld. Een prachtige plek die door de plaatsing van een traliehek een extra dramatisch karakter krijgt. Zwijgend loop ik de trappen op en begin mijn ‘Walk to Freedom’ onder de bezielde leiding van Nelson Mandiba Mandela. Mijn gedachten schieten terug naar het bezoek met mijn ouders aan Robbeneiland. Ex-gevangen en medestrijders van Mandela leiden je daar rond. Allen streden zij voor de afschaffing van de Apartheid in Zuid-Afrika.

Deze ‘bijbel’ is door Teneille Pillay in bruikleen aangeboden voor deze tentoonstelling.

William Shakespeare, The Complete Works. Bruikleen van: Sonny Venkatrathnam, medegevangene van Nelson Mandela.

 De Shakespeare Bijbel

In het begin mochten de gevangenen op Robbeneiland nog boeken lezen. Maar ook dat werd op een gegeven moment verboden. Medegevangene van Mandela, Sonny Venkatrathnam had een boek met de complete werken van William Shakespeare. Het boek was prachtig in gekaft met spirituele afbeeldingen. Door een list mocht dit boek als enige boek in de gevangenis blijven circuleren. Sonny had aangegeven dat het zijn bijbel was. De bewakers vonden het prima dat hij de Bijbel wilde lezen. Het boek ging van man tot man op Robbeneiland en iedereen heeft zijn favoriete passage aangestreept. Nelson Mandela koos voor een uitspraak van Julius Caesar.

 ‘ De lafaard sterft meermaals voor zijn dood.
De dappere proeft de dood slechts één keer’.

Nobelprijswinnaars

De vrijlating van Nelson Mandela op 11 februari 1990 kun je hier bijna live mee maken op een groot filmdoek. Ik ga er even bij zitten en dompel me onder in de euforie van toen. Dit is een zo’n dag in je leven waarvan je later altijd nog weet waar je was toen je het nieuws hoorde. Op die bewuste dag in 1990 liep ik door het regenwoud van Tikal in Guatemala, op zoek naar de tempels van de Maya’s. Toen we enkele dagen daarna weer in de bewoonde wereld kwamen, lazen we het nieuws.

In 1993 ontvangt Nelson Mandela samen met Frederik Willem de Klerk (de president van Zuid-Afrika) de Nobelprijs voor de Vrede. Een meer dan levensgrote foto laat dit moment hier zien.

Mijn ervaringen:

• De Nieuwe Kerk leent zich perfect voor het vertellen van de dromen. Het pad van Gandhi kun je volgen aan de hand van een meterslang wit geweven kleed. Verwijzend naar de weefactie van Gandhi en zijn witte lendendoek die hij vaak droeg.
• Dominee King heeft een plek gekregen onder het grote kerkorgel. Er leidt een pad naar de filmopnames van zijn droom-speech. Terwijl King ons toespreekt, rollen de woorden door het middenpad.
• Mandela heeft een plek gekregen op het priesterkoor met aan de voorzijde een gouden hek. Over de lengte van het koor loopt een traliehek. Hierdoor wordt bij mij het gevoel opgeroepen dat ik gevangen zit zijn verhaal.
• In dit indrukwekkende geheel overschreeuwt King zijn mede broeders als wij de tentoonstelling bezoeken. ik vertrouw erop dat de makers zijn volume nog wat zullen bijstellen in de komende tijd.

 We have a dream kun je nog t/m 4 februari 2018 ontdekken in De Nieuwe Kerk in Amsterdam.  De entree is € 16,00. Als je een  Museumkaart hebt, betaal je slechts € 4,50.
De museumwinkel kun je ook zonder entree te betalen bezoeken.

Oproep om meedoen

• Op allerlei manier wordt een oproep gedaan aan de bezoekers om te reflecteren, mee te doen, mee te denken over de inhoud van deze tentoonstelling. Er is een centraal plein, waar je kunt zitten om even na te denken, of waar je medebezoekers kunt ontmoeten. Een plek waar je een gesprek kunt beginnen.
• Boeiend vind ik ook het pashokje, een filmhoekje waarin je zelf in 30 seconden je persoonlijke droom kunt uitspreken.
• Voor kinderen is er een prachtig boek ‘No kwik in ons bos’, geschreven door de Surinaamse kinderboekenschrijfster Cynthia Mc. Leod.
• Het essay van Bas Heijne nodigt uit tot lezen én delen met vrienden en/of gezinsleden. De inhoud van zijn essay Wereldverbeteraars geeft veel stof tot interessante gesprekken.
• Tijdens de looptijd van de tentoonstelling wordt er op drie ijkmomenten een theatervoorstelling in De Nieuwe kerk gehouden. Voor dit programma onderdeel tekende de Stichting Julius Leeft. John Leerdam (oud politicus, nu film- en theaterregisseur) en zijn creatieve partner Paulette Smit hebben samen met verschillende artiesten drie theatrale monologen geschreven.

Drie Theatrale monologen

Gandhi ‘bijt’ op 2 oktober 2017 (zijn geboortedag (1869)) het spits af. In 2007 is deze dag door de Verenigde Vergadering van de Verenigde Naties uitgeroepen tot International Non-Violence Day.

Op 16 december 2017 (Dag van de verzoening in Zuid- Afrika) is het woord ‘aan’ Nelson Mandela. Op deze dag staat de bevolking van Zuid-Afrika jaarlijks stil bij de afschaffing van de apartheid.

Op de derde maandag in januari vierden de Amerikanen Martin Luther Kingday.  Op 15 januari 2018 eert de St. Julius leeft! King in Amsterdam met de derde theatrale monoloog in deze serie.

Tickets voor dit exclusieve moment kun  je hier online bestellen

© foto’s, video en tekst Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan De Nieuwe Kerk en de verschillende bruikleengevers.

Bekijk hier de video van de Nieuwe Kerk

 

Allemaal extra’s ….

 

Essay van Bas Heijne

Als aandenken en als ‘voedsel voor je gedachten’ kun je het essay van Bas Heijne aanschaffen. De organisatie van deze tentoonstelling heeft de PC Hooft-winnaar van 2017 benaderd met het verzoek. Heijne geeft in een 94 pagina tellend essay zijn visie van ‘wereldverbeteraars’. Alle drie geportretteerde mannen in de Nieuwe Kerk streefden naar gelijkheid en vrijheid. Heijne leert ons op pagina 11 dat “Ook in delen van de rest van de wereld is op dit moment een felle reactie gaande op een wereldbeeld dat de mensheid als één geheel beschouwt, de gelijkheid van alle mensen hoog in het vaandel heeft staan en de grenzen van ras, religie en cultuur tracht te overstijgen”. Een aanrader!

Kinderboek, tip voor Sinterklaas?!

De Surinaamse kinderboekenschrijfster Cynthia Mc Leod neemt je in ‘No kwik in ons bos’ mee in het leven van Marisa. Marisa woont met haar twee broers (Alwin en Chereo) en ouders in het dorp Arawina. Hun dorp ligt in het tropisch regenwoud aan een rivier. Het rustige en gezonde leven buiten, dreigt te worden verstoord door goudzoekers. Om goudaders te vinden, gebruiken de gelukszoekers het giftige kwik. Als Marisa’s broertje ziek wordt van het vervuilde water, verhuist de familie naar de hoofdstad Paramaribo (300 kilometer verder op). Daar leert Marisa over de drie wereldverbeteraars: Gandhi, King en Mandela. Daarna heeft Marisa zelf een droom….!

Luister hier naar het interview met Cynthia Mc Leod op NPO1 Radio.

Christo Brand & Mandela

Door het magazine Oog voor Afrika werd ik geattendeerd op een boek van Christo Brand. In 1978 werd hij als 19-jarige gevangenisbewaker op Robbeneiland gestationeerd. In 1982 volgde hij Nelson Mandela toen deze werd overgeplaatst naar de Pollsmoor gevangenis. Er ontstond een bijzondere band die uitgroeide tot een vriendschap tussen de jonge, blanke bewaker en de oudere, wijze Mandela.

Als co-auteur schreef Brand het boek ‘Doing Life with Mandela’ (2014). Nu is er ok een Nederlandstalige uitgave met als titel Vriendschap in gevangenschap. In November komt Brand naar Nederland om zijn boek te promoten. Kijk hier voor meer details voor een ontmoeting met Brand op 12 november 2017 in Culemborg.