De Kunsthalle Bremen viert haar 200^ste verjaardag. Ik ben uitgenodigd voor de tentoonstelling De verjaardagsgasten, Monet tot Van Gogh. Met zo’n zeventig schilderijen gemaakt in het begin van de 20^ste eeuw belooft het een kleurrijk feest te worden. Als Nederlandse gast ben ik in goed gezelschap van onze nationale trots Vincent van Gogh.

Psst…
de Duitsers rekenen Vincent van Gogh op hun verjaardagsfeest
voor het gemak bij de Franse impressionisten.

Kunsthalle Bremen verzamelt de modernen

Bij de Verjaardagsgasten, Monet tot Van Gogh ligt de focus op de bloeiperiode van de Franse schilderkunst aan het begin van de 20e eeuw. De toenmalige museumdirecteur, Gustave Pauli (directeur van 1899 tot 1914), legde de lat hoog voor zijn Kunsthalle. Hij deed enkele puissant dure aankopen met werken van Van Gogh, Rodin, Manet, Courbet en Monet. Hiermee behoorde de Kunsthalle onder zijn leiding tot een van de meest toonaangevende musea voor moderne kunst in Duitsland. Pauli had naast contact met andere Duitse museumdirecteuren (Hamburg & Berlijn) ook contact met schilders en verzamelaars zoals Max Liebermann. De museumdirecteur werd in zijn streven om de beste werken te kopen gesteund door belangrijke Bremer-verzamelaars. Hun namen pronken nu, met de aankoopdatum, boven de schilderijen.

Het begint met Courbet

Het verjaardagsfeest wordt gevierd in achtzalen. In de eerste zaal wordt direct duidelijk wat er speelt op kunstgebied in Bremen/Duitsland anno 1900. Een groot klassiek werk van Arthur Fitger (Europa uit de cyclus Werelddelen en windstreken, 1876/79) met daarnaast het grote doek De rust (1893, berkenbomen) van Carl Vinnen (1863-1922), https://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Vinnen Vinnen is medeoprichter van de Worpswede kunstenaarsgroep. Pauli’s missie is werk van de Modernen aankopen voor zijn Kunsthalle. Hij richt zich hierbij op de Franse (moderne) schilders. Dit gaat niet zonder slag of stoot. Het eerste Franse werk dat Pauli koopt is de golf/de branding (1869) van Gustave Courbet. Daarna volgt nog een zeeschilderij van dezelfde schilder en tot slot enkele bloemstillevens. De bloemen zijn bezorgd het feest kan beginnen.

Beelden van Rodin staan klaar

De drang van Pauli naar vernieuwing gaat verder dan de schilderkunst. Hij ontdekt de beelden van Auguste Rodin (1840-1914) en besluit er een te kopen. Omdat hij niet zeker is van de betekenis van het werk, stuurt hij Rodin een brief. Daarin schrijft hij dat het beeld op hem overkomt als een jongeling die net uit zijn slaap ontwaakt en nog in tussenwereld verkeerd. Rodin antwoord dat dit ook zijn bedoeling is geweest. Na deze aankoop vervangt Pauli de klassieke sculpturen van gips door beelden van brons van de Modernen.

Camille is klaar voor het feest

Via de beelden van Rodin komen we in de vierde feestzaal. Mijn oog valt hier op Camille (1866). Claude Monet (1840-1926) schilderde haar ten voeten uit, feestelijk gekleed in een prachtige groene japon met daarop een zwart jack afgezet met bont. In deze zaal hangt ook Monet’s schilderij ‘Jean Monet in zijn wieg’ (1867). We zien Camille op de rug, links van de baby. Jean ligt er heerlijk bij in een lichtblauw met bloemen versierde wieg met een speeltje in zijn linker knuistje. In de vijfde zaal hangt nog meer werk van Claude Monet, zoals een werk uit de serie ‘Kathedraal van Rouen’ (1894) en Landschap in de lente. Dit is de zaal waarin de Kunsthalle het hoogtepunt viert van het Franse Impressionisme. Maar het verjaardagsfeest is gelukkig nog niet afgelopen!

Degas en Toulouse de Lautrec

Vóór we bij de eregasten van deze verjaardag komen, begroeten we eerst de danseressen en prostituees van Edgar Degas (1834-1917) en Henri Toulouse de Lautrec (1864-1901). Net als hun collega schilders bezochten Degas als Toulouse de Lautrec regelmatig het circus en het theater. In bars spraken ze met dansers en prostituees. Zowel de danseressen als de dames van plezier waren favoriete modellen voor de schilders. Een verzamelaar uit Bremen (Alfred Walter Heyel) was er vroeg bij en kocht talrijke tekeningen van Toulouse de Lautrec. Door zijn contacten met Pauli kwam een deel van Heyel’s verzameling in de collectie van de Kunsthalle. Na dit intermezzo maken we ons op voor de finale van dit verjaardagsfeest.

Eregasten op de verjaardag: Van Gogh en Cézanne

In de laatste zaal wordt het verjaardagsfeest compleet. Hier verwelkomen we de laatste gasten: Vincent van Gogh (1853-1890) en Paul Cézanne (1839-1906). Als Pauli in 1911 een werk van Van Gogh koopt, denkt hij dat de wereld hiervoor nu wel klaar is. Onder aanvoering van de Duitse modernist Carl Vinnen krijgt Pauli flinke kritiek. Voor het schilderij ‘Veld met klaprozen’ (1889) heeft Pauli 30.000 Mark betaald. Voor dat geld kon je in die tijd een mooi huis kopen. Vinnen’s kritiek is vooral gericht op het feit dat er ook genoeg jonge Duitse kunstvernieuwers zijn die een plek in het museum verdienen. Waarom zoveel geld uitgeven aan buitenlanders?

Wachten op erkenning

Het duurt tot 1925 wanneer een Duitse journalist Pauli prijst om zijn moed en doorzettingsvermogen. Door zijn aankopen is de Kunsthalle in Bremen een voorbeeld voor andere Duitse musea geworden. Gustave Pauli is dan al jaren directeur van de Kunsthalle in Hamburg. Anno 2023 is deze kritiek verstomd en viert de Kunsthalle haar 200 jarig bestaan met deze kleurrijke tentoonstelling met interessante verjaardagsgasten.

Mijn drie favorieten verjaardagsgasten

Als ik uit het aanbod van de 70 werken mijn favoriete top drie moet kiezen is dat nog niet zo eenvoudig. Mijn grootste teleurstelling is toch wel dat er geen enkele vrouwelijke kunstenaar te zien is. Ze waren er wel degelijk denk maar aan Berthe de Morisot (1841-1895) en Mary Cassatt (1844-1926).   Enfin je mag een gegeven paard niet in zijn (verjaardsgs)bek kijken en kies ik uit het aanbod van de verjaardagsgasten mijn favoriete top drie: 

• • Camille (1866) van Claude Monet;
  • Jean Monet in zijn wieg (1867) Claude Monet;
  • Portret van Armand Roulin (1888) van Vincent van Gogh.

Je bent tot en met 18 februari 2024 van harte welkom bij de Verjaardagsgasten, Monet tot Van Gogh in de Kunsthalle in Bremen.

Als verjaardagscadeau heeft de conservator van het prentenkabinet een extra expositie samengesteld onder de titel Parijs op Papier. De tentoonstelling richt zich op de grafische werken die al vroeg werden verzameld door de Bremer-kunstvereniging en/of door Bremer-verzamelaars zoals Alfred Walter Heymel (1878–1914) en Hermann Henrich Meier jr. (1845–1905). Ook hier werken van onder andere Toulouse de Lautrec, Maurice Biais, Henri Gabriel Ibels en Pierre Bonnard. Van Édoaurd Manet hangen hier etsportretten van zijn schildercollega’s Berthe Morisot en Eva Gonzalez.

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Kunsthalle Bremen en alle bruikleengevers.