Slapeloosheid
door de lens van Annabel Oosteweeghel

Heb jij weleens een slapeloze nacht? Wat doe je dan? Pak je een boek, kijk je naar uitzending gemist, maak je een wandeling, ga als nog je werk afmaken of blijf je slapeloos tussen de lakens liggen piekeren en woelen? In de tentoonstelling INSOMNIA laat fotograaf Annabel Oosteweeghel (1969) ons, door haar lens, de wereld van de zestien slapeloze Nederlanders zien.

“De slapeloosheid belemmerd me en maakt me afhankelijk.
Ik woon nog bij mijn moeder, die heb ik nodig als wekker”.

Ervaringsdeskundige Marjon (21)

20% van de Nederlanders ligt wakker

Dat ik zelf wel eens een nacht wakker ligt, ervaar ik nu toch in een ander licht. Want wat blijkt: bijna 20% van onze medeburgers heeft wel eens last van slapeloosheid. Dat is één vijfde van onze bevolking! En dat is niet mis. Een kop thee en een boek lezen zijn mijn remedie. Fotograaf Annabel Oosteweeghel opent een totaal andere wereld. Zij laat zien wat er in de duistere en verborgen wereld van de nacht gebeurt als je niet kunt slapen. De beelden roepen eenzaamheid en nachtelijk lijden op. Oostweeghel vroeg zich af: Hoe is het om uren wakker te liggen terwijl iedereen slaapt?

“Het enige wat werkt, is op vakantie gaan naar Curaçao of Aruba. 
Daar is het zes uur vroeger en dan slaap ik goed.” 

Ervaringsdeskundige Michelle (43)

Fotograaf Annabel Oostweeghel

Even een korte kennismaking met Annabel Oosteweeghel (Bussum 1969). Ze studeerde audiovisuele kunst aan Academie St. Joost in Breda. Nu werkt ze o.a. als fotograaf voor het NRC Handelsblad. Hierdoor komt ze in aanraking met allerlei facetten en gebeurtenissen in onze samenleving. Steeds vaker pikte ze verhalen op over mensen die slapeloze nachten hebben. Gesprekken in haar directe omgeving ondersteunden deze geluiden.

“Om in slaap te vallen, haal ik soms mijn oude straat in Lisse voor de geest
en bedenk wie daar allemaal woonden.”

Ervaringsdeskundige Co Snel (72)

Waarom deze fotoserie?

Op de vraag waarom Oosteweeghel aan deze serie is begonnen zegt ze: “Ik wilde een serie maken over Insomnia, omdat veel mensen uit mijn omgeving lijden aan slapeloosheid. Het is een verborgen wereld die ik zichtbaar wilde maken. Hoe voelt het, zo eenzaam in de nacht, terwijl je wilt slapen? Is de toename van insomnia te relateren aan de stress van alledag, de dagelijkse overvloed aan informatie die via allerlei kanalen binnenkomt en verwerkt moet worden?”

“De oefeningen van de fysio – in gedachten drijven op zee – heb ik achter me gelaten. Mijn gedachten verplaatsen naar iets anders lukt me niet.”

Ervaringsdeskundige Julia (16)

Zestien portretten

Oostweeghel sprak met zestien mensen over hun ervaringen met slapeloosheid. De slapelozen variëren in leeftijd van 14 tot 72 jaar. Journalist Carlijn Vis schreef de verhalen op. Oostweeghel liet ze enige tijd op zich inwerken. Al lezend en heroverwegend ontstonden er beelden in haar hoofd. Samen met een styliste ging ze daarna aan de slag om de verhalen om te zetten in beelden. Zelf noemt Oosteweeghel haar verhalende foto’s imaginary documentaries. Dit omdat de beelden die ze maakt een sociaal maatschappelijk uitgangspunt hebben. De uiteindelijke foto is tot in detail door haar geënsceneerd én gestileerd.

“Gedachten gaan over de toekomst, over wat ik nog wil bereiken en wat ik
daarvoor nodig heb. Het lukt me niet om die stop te zetten.”

Ervaringsdeskundige John (32)

Hoe slaapt u zelf?

Op de vraag: Hoe slaapt uzelf, antwoord Oosteweeghel. ‘Voor ik aan dit project begon, sliep ik altijd lekker door. Gaande het proces raakte ik gefascineerd door die andere wereld”. Ze geeft aan dat de opgedane ervaringen haar slaapproces helaas niet positief hebben beïnvloed.

“ Ik wil wel slapen, maar het kan echt niet. Het is alsof het ochtend is, alsof mijn lichaam niet doorheeft dat het nacht is.”

Ervaringsdeskundige Alissa (14)

Mijn ervaring met Insomnia

• De muren van de Insomnia-zaal zijn in een prachtige tint nachtblauwe geschilderd. Hierdoor stap je in één oogwenk van de dag in de wereld van de nacht;
• De foto’s roepen bij de sfeer op van beelden uit films (stills), ik zie slapeloze acteurs door de nacht c.q. kamer dwalen of rollen;
• In de zaal klinkt indringende muziek. Annabel vertelt me dat het zijn twee composities zijn van muzikanten waar zij eerder mee heeft gewerkt. Beide muziekstukken zijn ’s nachts geschreven. Voor mij doorbreekt de muziek de stilte van de nacht die ik zelf altijd als prettig ervaar. Zittend op de bank in de Insomnia-zaal laat ik de muziek op me inwerken. Ik ben benieuwd hoe jij dit ervaart…
• Elk portret bestaat uit twee of drie foto’s en een uitspraak van de man of vrouw op de foto. Hij of zij vertelt ons in één zin hoe de slapeloosheid is ontstaan of wat het met hem/haar doet;
• De foto’s werken vervreemdend omdat Oosteweeghel op een speciale manier met licht werkt. Als je scherper kijkt, ontdek je dat ze de lichtbron vaak buiten het beeld plaatst;
• Nadat ik alle zestien fotoportretten heb bekeken, trek ik de voorzichtige conclusie dat mijn slapeloosheid bijna rustgevend is met wat ik hier zie en ervaar;
• Samen met Carlijn Vis (en ontwerper Sybren Kuiper) heeft Annabel Oostweghel een prachtig boek gemaakt van Insomnia. Hierdoor kijk ik toch een beetje uit naar mijn eerstvolgende slapeloze nacht…

“In je eentje in het donker is het moeilijk om te relativeren.”

Ervaringsdeskundige Winnie (45)

Insomnia is t/m 23 augustus 2020 te zien in Museum De Fundatie in Zwolle.

Een boek voor slapeloze nachten

Het prachtige boek Insomnia is verschenen bij Uitgeverij Waanders & de Kunst. Naast de foto’s van Annabel Oosteweeghel kun je hierin de interviews lezen van Carlijn Vis (Amsterdam 1983) journalist NRC Handelsblad. Het boek is vormgegeven door Sybren Kuiper. De schoonheid van de nacht en het lijden dat met slapeloosheid gepaard gaat, gaan bij Insomnia moeiteloos hand in hand. Het fotoboek Insomnia is te koop in de museumwinkel van De Fundatie of hier online te bestellen. Ik wens je alvast een mooie nacht.

Fotografieprijzen

In 2015 publiceerde ze haar eerste boek Oblivious. Hiermee werd ze finalist van de Lensculture Exposure Awards en genomineerd voor de Dutch Photography So Award 2015. Met Insomnia won Oosteweeghel in 2018 de European Newspaper Award voor de categorie Portrait.

Nu ook te zien in Museum De Fundatie

Crux – vierluik van jonge schilders uit Leipzig

Museum de Fundatie nodige vier schilders uit Leipzig uit voor een bijzonder vierluik. Martin Kobe, Mirjam Voelker, Robert Seidel en Titus Scheide nemen ons mee op hun persoonlijke ontdekkingsreizen in de wereld van architectuur en wonen.

Relikwieën uit de Koude Oorlog

Een prachtige fotoserie van Martin Roemers. In Zwolle is alleen een kabinet met 12 foto’s te zien. De grote tentoonstelling is in Museum Kasteel Heino.

Renovatie

Kunstenaar Pim Troost volgde vanuit zijn atelier in de Zwolse wijk de Pierik het recente renovatieproces van dicht bij. Dagelijks ontdekte hij nieuwe dingen. Van de restanten die hij op straat en in de wijk vond, heeft hij een expositie samengesteld: Renovatie.

© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum De Fundatie, Annabel Oosteweeghel en alle bruikleengevers.