museumtip Londen

The Radical Eye van Sir Elton John

‘The radical eye’ is de titel van de fototentoonstelling in het Tate Modern in Londen. De bijna 200 zwart wit foto’s die je hier ziet, komen allemaal uit de verzameling van niemand minder dan het Engelse muzikale wonder Elton John. Nadat hij in 1990 uit de ontwenningskliniek was ontslagen, keek hij met een nieuwe, frisse blik naar de wereld. Zijn therapeut had hem geadviseerd een passie te volgen, een gedrevenheid die hem zou helpen om nuchter te blijven. Zijn nieuwe drijfveer werd fotografie, beter gezegd foto’s verzamelen. En zo viel Elton John van de ene verslaving in de andere: van alcohol consumeren naar foto’s verzamelen. Hij heeft er nu meer dan 8000 stuks. Uit dit ruime aanbod heeft hij een selectie gemaakt op basis van fotografen en werk uit de periode 1920-1950. De volledige titel van de expositie is: ‘The radicale eye, Modernist photography from the Sir Elton John Collection. Wil jij meer weten van Elton’s kunstverslaving, pak dan je koffers en de trein en bezoek Londen.

Sneak preview voor twijfelaars…en liefhebbers

 

Fotografie opende mijn ogen…

Nadat Elton John in 1990 de deuren van de ontwenningskliniek achter zich sluit, vertrekt hij vanuit Amerika naar het Franse Cahors. Als hij daar aankomt, valt hij midden in de drukte van een fotofestival waaraan zijn vrienden waarbij hij logeert, mee hebben geholpen. Overal in Cahors en ook op het kasteel van zijn vrienden hangen foto’s. Tot op dat moment had Elton John fotografie nog nooit als kunstvorm gezien. Hij kende de wereld van fotografen door de vele foto’s die van hem waren genomen als promotiemiddel voor zijn muzikale werk. Gelijktijdig met Elton John logeren ook David Fahey (gallarie-eigenaar uit Los Angeles) en fotograaf Herb Ritts op het kasteel. Fahey had een serie foto’s bij zich die op het fotofestival te zien was. Toen Elton John deze foto’s zag, was het alsof zijn ogen opeens open gingen. Hierover zegt hij zelf:

`After I was sober, my eyes were opened by photography’.

Hij bekeek de zwart-wit foto’s, werd als door een blikseminslag getroffen en voelde hun schoonheid. Spontaan kocht hij twaalf foto’s bij Fahey. De basis voor een nieuwe verslaving was gelegd: kunstfoto’s verzamelen. Met een vriendschap met Fahey als een bonus.

Portret- van Elton-John bij entree fotograaf Irving Penn

Net op tijd begonnen…

In het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw werd fotografie nog niet gezien als een echte kunstvorm. Elton had geen beter moment voor zijn nieuwe verslaving kunnen kiezen als dat moment. Fotowerk was nog steeds erg ondergewaardeerd en met een relatief, klein budget kon hij op dat moment al een leuke verzameling aanleggen. Vóór de opname in de ontwenningskliniek had Elton zijn grote Art Nouveau collectie verkocht. De muren in zijn appartement waren weer vrij om nieuwe kunst te ontvangen. De foto’s die ik in Londen zie, zijn bijna allemaal voorzien van extravagante lijsten. Elton John kiest bewust voor mooie, opvallende lijsten omdat mooie kunst volgens hem een respectvolle lijst verdiend.

Op de korte film die voor deze tentoonstelling is gemaakt, zie ik relatief veel werk dat vanuit de woon- en slaapkamer van Elton John een weg heeft gevonden naar deze tentoonstelling. Persoonlijker wordt het niet, zou je denken. Jawel hoor, Sir Elton John is namelijk je privé gids tijdens deze expositie. De audiotour die bij de entreeprijs is inbegrepen, is zowel door hem als door de curator van de tentoonstelling ingesproken. Het is erg leuk om te horen waarom Elton John bepaalde foto’s heeft gekocht en wat de afbeeldingen met hem doen.

Leven in een turbulente tijd …

Voor ‘the radical eye, modernist photography’ is bewust gekozen voor de periode 1920-1950. In deze periode ontwikkelde fotografie zich van een nieuwe techniek en andere kijk op het leven tot een professionele wereld waarin de ene technische ontwikkeling de andere snel opvolgde. Fotografie werd in de beginfase bijna uitsluitend in studio’s gebruikt, portretfotografie was in eerste instantie de meest gebruikte vorm. Mede door de ontwikkeling van kleinere, compactere camera’s kon de fotograaf, naar buiten, de straat op en zich losmaken van de begrenzing van zijn studio. Toen later de filmrol op de markt kwam, werd het mogelijk om snel en efficiënt een serie foto’s van een gebeurtenis te maken. Ook maatschappelijk gezien gebeurde er wereldwijd veel in de periode 1920-1950. De wereld herstelt zich nog van de zware verliezen van de Eerste Wereldoorlog, gevolgd door de Roaring Twenties in o.a. Berlijn, Londen en New York. De bomen lijken tot in de hemel te groeien tot op het moment dat de (eerste) beurskrach in New York in 1929 zand in de economische motor gooit. Het leven en de economie lijken tot stilstand te komen. Een wereldwijde recessie volgt en juist op dat moment is fotografie het ideale middel om vast te leggen wat er in de maatschappij gebeurt. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelen zich de fotografie meer naar een kunstgericht werkterrein.

De bijna 200 foto’s in deze tentoonstelling zijn verdeeld over vijf zalen en ingedeeld in acht thema’s: the radical eye, portret, experiment, lichaam, documentaire, object, perspectief en abstractie. Hier hangt werk van 69 fotografen, 15 van hen zijn vrouwelijke kunstenaars. Ik ontdek acht werken gemaakt door drie Nederlanders fotografen: Pim van Os, Johan Hagemeyer en Paul Citroen.

Mijn ervaringen:

• In het afgelopen jaren heb ik relatief veel fototentoonstellingen bezocht. Zo ontdekte ik werk van Jan Hoek in het Stedelijk Museum in Schiedam en zag ik de verliefde camera van Ed van Der Elsken in het Stedelijk in Amstredam. Met ‘the ultimate sailor’ sloeg het Scheepvaartmuseum in Amsterdam een nieuwe weg in. Philippe Halsman verbaasde me. Hij  werd in de schijnwerpers gezet in de Kunsthal in Rotterdam, gevolgd door modefotograaf Peter Lindbergh. Het FOAM in Amsterdam opende na een verbouwing met fotowerk van de Chinese kunstenaar Ai Wei Wei, en mijn gewaardeerde vriendin Patricia Steur exposeerde o.a. in het Stedelijk Museum in Zwolle met prachtige beelden van nabestaande van de Tweede Wereldoorlog. Nu ben ik in Londen en word ik met een audiogids in mijn oor ‘persoonlijk’ rondgeleid door de fotocollectie van Sir Elton John. Door steeds meer fototentoonstellingen te bezoeken, neemt ook mijn kennis én daarmee mijn waardering voor fotografie als kunstvorm verder toe.
• De audiotour, die mede door Sir Elton John zelf is ingesproken, geeft extra waarde aan de tentoonstelling. Ik vind het boeiend om te horen waarom bepaalde foto’s hem aantrekken en wat de beelden met hem doen.
• In de zaal met de portretten, kom je veel bekenden uit de wereld van kunst en literatuur tegen. Elton John is zelf een grote fan van Salvador Dali, van deze excentrieke kunstenaar hangen hier twee foto’s. De ene afbeelding is gemaakt voor Irving Penn, de andere door de Nederlander Johan Hagemeyer. Deze twee afdrukken hangen in dezelfde ruimte, het is interessant om de verschillen te ontdekken.
• De meeste indruk op mij maakten de foto’s van Dorothea Lange. Zij heeft naam gemaakt met haar documentaire series. Tijdens de grote recessie in de jaren dertig in Amerika, wordt zij in 1937 geselecteerd door de FSA. Deze Farm Security Administration was een onderdeel van de New Deal van President Roosevelts. Voor FSA bracht Lange de gevolgen van de crisis in de agrarische gemeenschap in beeld. Door haar intense betrokkenheid met de mensen en de zeer respectvolle manier waarop zij met hen omging, was ze in staat hele krachtige beelden te maken van de menselijke condities, omgeven met veel compassie en waardigheid.
• Heel blij werd ik in de laatste zaal, toen ik de perspectief foto’s bekeek. Het spelen met lijnen bij het maken van foto’s is iets wat mij steeds weer boeit. Ik zoek door de lens van mijn camera graag verrassende beelden van een gebouw of landschap. Het uiteindelijke resultaat vervreemd meestal het origineel. Bij het bekijken koester ik de dierbare herinnering aan het maakproces en de reis waarop ik die speciale foto mocht maken.

The radical eye, modernist photography from the Sir Elton John Collection is nog tot en met 7 mei 2017 te zien in het Tate Modern in Londen.
De dichtstbijzijnde metrostations zijn Blackfriars en Southwark. Voor deze speciale tentoonstelling betaal je £ 4,50. Een heel groot deel van het Tate Modern is gratis te bezoeken.

Via deze link kun je allerlei leuke weetjes lezen over deze tentoonstelling en de geselecteerde fotografen.

© tekst, video en foto’s zaaloverzichten Wilma Lankhorst
Gebruik van de foto’s met dank aan Tate Modern, Sir Elton John Collection en de geselecteerde fotografen.

 

De Nederlandse bijdrages op een rijtje:

zaal 1: the radical eye – Johan Hagemeyer – zonder titel  San Francisco 1928
zaal 2: portretten – Johan Hagemeyer – Salvador Dali (1944)
zaal 3: experiment – Johan Hagemeyer – Vortex (1924)
zaal 5: abstractie – drie maal Pim van Os – Abstractie bij de Van Leer vatten-fabriek (1950) Fotogram (1950) en zonder titel (geometrische abstractie) 1950
zaal 5: abstractie – Johan Hagemeyer – zonder titel (1921 – afgedrukt in 1948)

Meer lezen over (museum)tips in Londen op dit blog?

Maak op zondagochtend een verkennende Street Art wandeling met Dave in Shoreditch
Heb je al eens overwogen om met de trein naar Londen te gaan?
Wat weet jij van kunst uit Zuid-Afrika?
Zuid-Afrika ligt heel even in hartje Londen
In de National Portrait Gallery wordt de geschiedenis van Engeland verteld in portretten
Weet jij waar de sigaar van Winston Churchill ligt?