Rein Draijer zoekt de essentie
Museum MORE in Gorssel (Achterhoek) kijkt teug op een indrukwekkend openingsjaar. Na de excentrieke Fernand Erfmann is de vloer nu voor Haagse kunstenaar Rein Draijer (1899-1986). IN ESSENTIE is de eerste grote overzichtstentoonstelling van deze schilder-beeldhouwer sinds 35 jaar. MORE richtte drie zalen in waarin je het veelzijdige werk kunt bekijken. Kunstcritici zetten Draijer op één lijn met typische Nederlandse kunstenaars als Saenredam en Mondriaan. Draijer’s weer werd beloond met de Jacob Maris prijs en hij vertegenwoordigde ons land op de Biënnale van Venetië en filatelisten verzamelden zijn postzegels. Deze zomer brengt Museum MORE een ode aan zijn werk. Stap in het spoor van Draijer en ontdek hoe hij de werkelijkheid terug bracht tot haar pure essentie.
Sneak preview videoclip
links Gele stoel (1946) en rechts de Stoel (1972) © Rein Draijer
Een Bordewijk in verf
Vóór we de zalen in lopen, kijken we eerst naar de ruim elf minuten durende video waarin drie oud leerlingen van Rein Draijer ons meer vertellen over deze Haagse meester. Schilders Co Westerik, Johan de Haas en Jurjen de Haan vertellen hoe Draijer zijn leerlingen mee nam op de ontdekkingsreis van materialen en technieken. Tijdens zijn lessen aan de academie liet hij nooit eigen werk zien. Daar was het hem niet om te doen. Draijer zei hier zelf ooit over: ‘ik probeer zo les te geven dat ik de minste volgers heb’. Draijer’s werk ademt ‘Hollandse’ beheersbaarheid, hij temde de werkelijkheid tot heldere beelden veelal in koele grijstonen. Hij hield van georganiseerde landschappen, water, lucht en de verte gaf hij weer in lijnen. Steden, duinen en polders schilderde hij in platte vlakken. Draijer’s zocht steeds naar de essentie, hoe druk je het minimale, maximaal uit. Je zou zijn werk zowel koel als intens kunnen noemen. Een recensent schreef ooit over hem: “Draijer maakt geen verbeelde poëzie, maar strak gehouden proza. Hij is een soort Bordewijk in verf”. Draijer hield van koele en gedempte kleuren. Rood en geel vond hij ‘onmogelijke’ kleuren. Bij het binnengaan van de eerste zaal is de ontwikkeling van deze kunstenaar in wee werken samengevat: hier hangen wee stoelen naast elkaar. Op het vroege werk – de gele stoel – uit 1946, zie je een kleurrijke stoel in een kamer, de stoel uit 1972 is strak en in grijstonen. De kamer is weg, pure essentie kwam er voor terug.
Beelden, gouaches en postzegels
Het oeuvre van Draijer is erg gevarieerd. |n de ontvangstruimte met de video hangen de meest uiteenlopende schilderijen. Van een opgekrulde poes in een mand (1935) tot een lijnenspel dat anno 2016 zo uit een computer komt rollen. In de vitrines in de eerste zaal liggen enkele gouaches waarvan je later op zaal de definitieve uitwerking ziet. Het is leuk om te zien hoe zijn eerste tekening van de Tafelberg in Kaapstad veranderde in zijn definitieve versie die in de tweede zaal hangt. Ook zijn eerste indruk van het Hollandse polderlandschap heeft hij later terug gebracht tot de pure essentie: water als een wit vlak, groene weilanden en het bruggetje in dit polderlandschap. Het licht in deze eerste zaal is gedempt waardoor de sfeer op mij allemaal wat bedrukt overkomt. De reden hiervoor is de aanwezigheid van de kwetsbare gouaches en de postzegels.
links Polderland (1944) rechts Hollands Landschap (1975) © ReinDraijer
De kust, polders en het water
Het licht stroomt me tegemoet. De stap naar de tweede zaal is snel gezet. Draijer neemt ons mee naar de boulevard in Scheveningen (1935) en laat ons zien hoe Nederland woonde in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Hier ook enkele bronzen beelden van zijn hand, zoals zijn bolplastiek, de doosvrucht (1967), het groeisel (1969) en het hoofd van zijn dochter.
Hier hangen ook drie werken die hij naar aanleiding van zijn spaarzame reizen heeft gemaakt. De Via Appia (1954) tijdens zijn bezoek aan Rome, de eerder genoemde Tafelberg (1958) en Sardinië in de ochtend (1954).
Opkomend vakantiegevoel
Ondanks dat Draijer zelf relatief weinig reisde, krijg ik in derde en laatste zaal toch een vrolijk vakantie gevoel. Hier ontdek ik zijn Hollandse polderlandschap in allerlei variaties. Ik zie het strakke lijnenspel van de glazen kassen in het Westland. In de zaal staat een groepje bronzen strandstoelen die mini-mensen lijken kunnen uit te nodigen om even te rusten.
Op de verzamelwand in deze zaal hangen zowel Polderland (1944) als zijn latere werk, Hollands Landschap (1975). Draaier heeft zijn Polderland uitgewerkt in bruin, oker en donker groen. Je ziet een slingerend, donker pad met aan beide kanten waterloopjes. Aan de horizon enkele silhouetten waarschijnlijk van bomen. Het 30 jaar later geschilderde Hollandse landschap is uitgevoerd in enkele groentinten en witte vlakken. Hier scheidt het witte water de polderweilanden en slaat een smalle brug de enige verbinding. Aan de horizon een paar minuscule, gestileerde gebouwen. Wat mij hier vooral opvalt, is de weidsheid van het polderlandschap, terwijl in het eerdere werk je blik in botsing komt met een schaduwrijke horizon.
Zijn laatste werk
In deze zaal hangt ook Draijer’s laatste werk, de Golfbreker (1980). Ik heb het nog niet vaak gehoord dat een kunstenaar besluit om te stoppen met zijn werk. De meesten sterven als het ware in hun harnas. Niet Rein Draijer. Tijdens zijn werkzame jaren als schilder, beeldhouwer, graficus en docent was hij steeds op zoek naar iets nieuws. Zijn werk mocht voor hem geen herhaling van zetten zijn. In 1980 ervaart hij dat hij alles heeft gedaan en onderzocht: Alles is gezegd! Hij maakt zijn kwasten schoon, ruimt de boel op en trekt er dagelijks op uit met zijn fiets. Tijdens zijn fietstochten reed hij driehoeken, cirkels en vierkanten in het landschap dat hij vooraf op de kaart had verkend. Op deze creatieve manier zette hij tot op het laatst de wereld naar zijn hand.
Mijn ervaringen
In Essentie was voor mij een kennismaking met het werk van Rein Draijer. De inhoud van de drie zalen in museum MORE telt ruim 70 van zijn 200 werken en geeft een aardig beeld van de veelzijdigheid van deze Nederlandse kunstenaar. De reactie van drie oud-leerlingen, waaronder Co Westerik, aan het begin van de tentoonstelling, vond ik heel plezierig.
Combinaties als de twee stoelen aan het begin en de twee Hollandse polderlandschappen aan het einde, gaven me een goed beeld van de ontwikkeling van Draijer en zijn zoektocht naar de essentie van wat hij zag.
Als je naar IN ESSENTIE gaat, neem dan aan het einde, of na een koffiestop, nog even de tijd voor ‘Could it be me, van de Velpse kunstenares Rosemin Hendriks. Een overzicht van 20 jaar werk, vorm gegeven in een serie zwart-wit tekeningen van groot formaat. Hierbij neemt Hendriks zichzelf als uitgangspunt, maar bewandelt ze uiteindelijk steeds een andere weg naar haar doel.
IN ESSENTIE is nog tot en met 25 september 2016 te zien in Museum MORE in Gorssel
‘Could it be me’ van Rosemin Hendriks hangt nog tot 9 oktober 2016 op zaal.
Sinds juni 2016 kun je voordeliger met je Museumkaart naar Museum MORE.
Op vertoon van je museumkaart betaal je slechts € 3.
Voor dit bedrag kun je zowel alle exposities als de vaste collectie zien.
© tekst, video en deel van de foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de foto’s met dank aan Museum MORE en alle partners
Toegankelijke kunst
Het is druk op deze doordeweekse augustus dag in Museum MORE. Ik verbaas me er over hoeveel mensen binnen één jaar de weg hebben gevonden naar dit museum in de mooie Achterhoek. MORE, Museum voor Modern Realisme biedt toegankelijke kunst die ook herkenbaar is voor velen. Daarnaast nodigt het open, lichte museum uit voor een verkenning. Zeker nu we dit jaar twee maal een herfst hebben in plaats van de jaarlijkse zonnige zomer is Museum MORE een prima idee voor een dagje uit. Waar eens ambtenaren de wetten formuleerden en de burgemeester zijn gasten ontving, kun jij nu lekker genieten van een heerlijke cappuccino of een goed gevulde lunch met boerenbruin en rundvlees. Wat wil een mens nog MORE?