Een bezoek aan het winterse Lapland staat bij veel mensen hoog op de wenslijst. Mijn partner werd door zijn zus en zwager enthousiast gemaakt voor een bezoek. Ik wilde graag mee maar dan wel naar een bestemming met een SAMI-museum. Voor mij niet alleen sneeuw, rendieren en sneeuwpret maar ook de SAMI. Ik wilde graag meer weten over de geschiedenis en de cultuur van de SAMI, het volk waarvan wij het gebied zouden bezoeken. Onze bestemming werd Inari, de SAMI-hoofdstad, hoog in het noorden in Suomi, Fins Lapland.

Wie zijn de Samen?

Ik begin dit verhaal met een beperkte geschiedenis van de Samen en hun nomadische woongebied. Lapland of Samenland is het woongebied van de Samen dat zich uitstrekt over het meest noordelijke gedeelte van Noorwegen, Zweden, Finland én Rusland. De bewoners van deze uitgestrekte culturele regio hebben geen eigen staat, maar wel meerdere eigen talen, de zogenaamde Samische-talen. Vaak wordt een bewoner van Lapland een Lap of Laplander genoemd. De naam ‘Lap’ wordt door de mensen zelf als beledigend ervaren. Ze geven de voorkeur aan de naam Saami, Sámi of ‘Samen’. Daarom gebruik ik deze naamgeving hier.

Inari Sami-hoofdstad

De Sami-hoofdstad Inari is een dorp met nog geen 500 inwoners. Het stadje ligt aan de westelijke oever van het Inarimeer,  zo’n 320 kilometer ten noorden van de poolcirkel. Wij zijn vanuit Amsterdam naar de dichtstbijzijnde luchthaven van Ivalo gevlogen, 39 kilometer ten zuiden van Inari. Vandaar ging het met een kleine bus met winterbanden over een dik besneeuwde E75 naar het noorden. De gemeente Inari is qua oppervlak het grootst van Finland. Het gebied is zeer dunbevolkt. In 2022 stond de teller op iets meer dan 7.000 inwoners. Dit gebied is qua omvang vergelijkbaar met het oppervlak van de gezamenlijks provincies Groningen, Friesland Drenthe én Overijssel. Het dorp ligt ook op de route van bijna alle busroutes naar de Noordkaap. 

Drie Sami-parlementen

Wij logeren aan de oever van het meer, op een half uur lopen van het dorp. Een paar maal per dag stopt er een bus dichtbij onze accommodatie. Op de heenreis hebben we geluk en laten we ons door het witte landschap naar het centrum rijden. De chauffeur attendeert ons op het Sami-parlement Sämitigge. Het is een modern gebouw met daarop de kleurrijke Sami-vlag. Het parlement hier is een van de drie Sami-parlementen. In zowel Noorwegen, Zweden als Finland hebben de Samen een eigen parlement. Iets verderop aan de overkant van de weg is de bushalte voor het Sami museum en het Noord-Lapland Natuurcentrum SIIDA. Naast het binnenmuseum is er ook een buitenmuseum. Hier zijn onder andere onderkomens van de Samen in verschillende bouwstijlen te zien. Helaas is dit openluchtmuseum gesloten als wij er zijn. Het is te glad en kans op valpartijen is te groot.

De Samen spreken verschillende talen

In de eerste zaal van het Sami-museum wordt ons direct duidelijk dat de Samen verschillende talen spreken. Naast Noord-Samisch wordt er Zuid-Samisch, Lule Samisch, Inari-Samisch en Skolt-Samisch gesproken. Op de rendierenboerderij die we hebben bezocht, vertelt de 14-jarige dochter dat zij anno 2025 ook de lokale Sami-taal leert. Bij vele objecten in het museum kun je kiezen uit drie Sami-talen, Zweeds, Fins of Engels. In de eerste zaal ontdekken we een digitaal kampvuur waarbij op een tentdoek beelden van de Sami worden geprojecteerd. In de vitrines er om heen staat een mammoet en ontdekken we objecten van de jacht, de visvangst, vuurstenen, kleding, muziekinstrumenten, houten drankbekers en huishoudelijke voorwerpen. 

Enâmeh láá mii párnááh “Deze landen zijn onze kinderen”

De permanente tentoonstelling is vernoemd naar een gedicht
van de Inari Sami Matti Morottaja

Naast de permanente tentoonstelling Enâmeh láá mii párnááh worden er jaarlijks in een aparte ruimte enkele tijdelijke, thema exposities georganiseerd. Als wij er zijn er een fototentoonstelling waarbij fotograaf Tapio Tynys in 2020 een reis heeft gemaakt die zijn collega fotograaf Erkki Mikkolas 100 jaar geleden heeft ondernomen. Je ziet duidelijk wat er in die eeuw is gebeurd op het gebied van de diversiteit in de natuur en de gevolgen van klimaatverandering en bebouwing op het landschap. Vanaf 28 januari t/m 3 mei 2025 kun je hier In the Time of Aihki  (The Old-Growth Piner) verkennen van beeldend kunstenaar Anna Pakkanen. Deze tentoonstelling is gebaseerd op  ​​persoonlijke ervaringen van Pakkanen tijdens een skireis in het Urho Kekkonen National Park. Daar ontdekte  ze een indrukwekkend bos vol oude dennen.  Ze werd geïnspireerd door de lange levensduur van bomen en het relatief korte leven van de mens op aarde. Kijk hier voor meer details. 

Een visuele ervaring

Na ons aan het kampvuur te hebben verwarmd, lopen de door naar de grote zaal waar de permanentte tentoonstelling is te zien. Deze verbindt de Sami-cultuur en de noordelijke natuur met elkaar in een levendige en visuele ervaring. Op de vier buitenwanden zijn prachtige, grote foto’s van het landschap in de vier seizoenen te zien. Wij kennen alleen het besneeuwde landschap, de andere drie seizoenen zijn mooi kleurrijk. In het midden deel van de zaal kun je allerlei onderwerpen uit de Sami-cultuur verkennen. Van kleding tot huisraad, van muziek tot kunst, flora en fauna worden uitgebreid belicht. Er zijn verschillende groepen die met een lokale gids het museum verkennen. Wij lopen hier rond zonder gids. Er zijn overal  borden waardoor we voldoende informatie krijgen aangereikt.

SIIDA Europees én Fins museum van het jaar

Boven ons hoofd vliegt de grote gouden arend. Wij dompelen ons steeds verder onder in de Sami-cultuur. Dat dit Sami-museum in 2024 is uitgeroepen tot Europees én Fins Museum van het jaar verbaast ons niet. De uitstraling is erg uitnodigend en de collectie ruim en divers. Zoals gezegd is er informatie in zes talen en biedt de museumwinkel een verfijnde selectie aan souvenirs en bijzondere cadeaus. Ook de combinatie van museum en het Noord-Lapland Natuurcentrum Siida maakt een bezoek extra interessant. Je krijgt uitleg over de verschillende lagen van het landschap. Je leert hoe het landschap door het Sami-concept van culturele omgeving worden geïnterpreteerd. Volgens dit concept zijn natuur en cultuur nauw met elkaar verbonden. In de Sami-cultuur wordt de verbinding tussen het land en de omgeving opgebouwd door herinneringen en tradities. In de museumwinkel ligt een ruime keuze aan regionale wandel- en fietspaden.

Onze ervaring is dat het Sami Museum SIIDA in het Finse Inari je bezoek aan Lapland echt verrijkt. Kijk hier voor alle details. 

In the time of Aihki is nog te zien tot en met 3 mei 2025. Kijk hier voor meer details. 

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© Gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het Sami Museum SIIDA, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.

Ook dank aan het team van VakantieXperts Matador (Doetinchem) voor hun deskundige adviezen.