Bremerhaven – afscheid nemen bestaat niet

Bremerhaven monument voor de Duitse emigranten foto Wilma Lankhorst
Bremerhaven monument voor de Duitse emigranten

Trilogie Deutsches Auswandererhaus – deel 1

Bij ons bezoek aan het Deutsches Auswandererhaus, zeg maar het Nationale Duitse emigratiecentrum, hebben we zoveel verhalen gelezen en gehoord dat één bericht het bezoek te kort doet. Daarom heb ik ervoor gekozen drie korte artikelen te schrijven zodat je online mee kunt op reis en zelf kennis kunt maken met enkele hoofdpersonen in dit bijzondere centrum. Vandaag deel een waarin ik Johanna Dettmar aan je voorstel.

Afscheid nemen bestaat niet

Heb jij wel eens overwogen om huis en haard te verlaten en ergens anders opnieuw te beginnen? Ik heb een aantal studiegenoten die deze stap hebben gemaakt en die nu in Mexico, Zuid-Afrika of Nieuw-Zeeland wonen. Hen opzoeken en hun verhalen en ervaringen horen vind ik verrijkend, zelf emigreren, is nooit in me opgekomen. Ik sta op de drempel van het ‘Deutsches Auswandererhaus’ in Bremerhaven om me te verdiepen in de wereld van duizenden emigranten. Wie waren zij? Wat dreef hen? Waar gingen ze naar toe? Op deze en nog meer vragen krijg je antwoord in het Duitse emigratiehuis. Wat wil jij weten over emigreren?

Deutsches Auswanderer Haus Bremerhaven 7 miljoen emigranten © Wilma Lanhorst
Wie waren zij? Waarom vertrokken ze?
Volg het persoonlijke verhaal van een van de vele emigranten © Wilma Lankhorst
Hertha, Johanna en Mathilde Dettmar
300 jaar emigratie

Het ‘Deutsches Auswandererhaus’ ligt in Bremerhaven op de locatie waar meer dan zeven miljoen mensen afscheid namen. Het is me direct duidelijk waarom deze plek het huis van de tranen wordt genoemd. Tussen 1830 en 1974 vertrokken miljoenen Duitsers naar Noord-Amerika, Canada, Australië, Argentinië en Brazilië. Maar ook vóór de uitvinding van het stoomschip emigreerden er mensen. In dit museum word je meegenomen in 300 jaar emigratiegeschiedenis.

Geschiedenis in 34 verhalen

Ik kan 300 jaar niet overzien en heb bij zeven miljoen geen voorstelling. Het museumteam heeft 34 familieverhalen gevolgd en daaruit kun je als bezoeker een keuze maken. Ik kies uit de vele foto’s één vrouwelijke emigrant die ik ga volgen. Haar naam is Johanna Ostermann Dettmar. Met een boarding pass en een radiografisch gestuurde kaart volg ik haar spoor.

Afscheid nemen op de kade in Bremerhaven © Wilma LankhorstKade vol familieleden

Johanna’s ouders wonen en werken in Agudo in Brazilië als zij daar op 26 april 1897 wordt geboren. Haar vader is predikant en haar moeder volgt hem op zijn zendingsspoor. In 1908 heeft ze de buik vol van het afscheid nemen en dan komt het gezin voorgoed terug naar Duitsland.

Studerende dochters

De Dettmars hebben inmiddels drie dochters en de ouders willen graag dat zij een academische opleiding krijgen. Voor die tijd bijzonder voor vrouwen. Johanna gaat medicijnen studeren in Bonn en ontmoet tijdens de studie Walter Ostermann. Als ze beiden klaar zijn met hun studie is er geen werk in Duitsland, ze hebben idealen voor een betere wereld en melden zich aan voor emigratie.

Familieleden hebben veel originele reisbenodigdheden aan museum geschonken © Wilma Lankhorst
Originele reisbenodigdheden van emigranten van weleer
New York, here we come

In 1925 is het zo ver, Johanna en Walter vertrekken per boot vanuit Bremerhaven naar New York. Op de kade kom ik hen tegen. Het is druk, mensen lopen af en aan, overal staat bagage. Ik hoor mensen verstikt snikken in hun zakdoek. Hoe neem je afscheid als je niet weet of je elkaar ooit nog terug zult zien? Vader en moeder Dettmar begrijpen de beslissing, maar weten in hun achterhoofd ook hoe moeilijk het is. Voor hen was er altijd een parochie aan het einde van de reis, dat geldt niet voor hun dochter en schoonzoon. Johanna en Walter rechten hun rug en we zeggen gedag. De kapitein van de m.s. Lahn geeft het eerste vertreksignaal.

Overtocht met m.s. Lahn van Bremerhaven naar New York © Wilma Lankhorst
De ms. Lahn bood drie passagiersklassen, Johanna reisde in klasse 3 en sliep in een slaapzaal
Acht dagen op zee

Voor we aan boord gaan, lopen we door indrukwekkende archieven met laden vol verhalen en foto’s. Via grote ramen kijk ik naar de kade en zie even verder op de Weser. Via een koptelefoon hoor ik het verhaal van Johanna. Ze kijkt niet terug naar haar ouders. Samen met Walter praat ze over de spanning van de overtocht, ze denkt terug aan haar reis van Brazilië naar Duitsland die ze op haar elfde al eens heeft gemaakt.

m.s. Lahn

We reizen dit keer met het m.s. Lahn en weten dat we de komende acht dagen op volle zee zijn. Omdat Johanna en Walter nog geen baan hebben, kunnen ze door hun karige spaargeld alleen derde klas reizen. In de benauwde ruimtes benedendeks zie ik hutten met wel 18 slaapkooien, in tweelagen boven elkaar. De karige frisse lucht die hier binnenkomt, zoekt een weg door de patrijspoort. Het water klotst tegen de ramen. De onderwerpen waarover deze acht dagen veel wordt gesproken zijn het eten aan boord, het afscheid van de familie en de nieuwe toekomst.

In het grote kabinet zijn honderden verhalen opgeslagen van Duitse emigranten © Wilma Lankhorst
Trek een laadje open en lees het verhaal

Als de dagen zich aaneenrijgen en de nieuwtjes zijn uitgewisseld, gaat het bijna alleen nog over het eten. Daarbij komt een tweede onderwerp: de toenemende irritatie aan boord. Johanna en Walter helpen vrijwillig mee als er hulp nodig is voor zieken aan boord, mede hierdoor is hun overtocht voor hen redelijk goed te doen.

Hoe het verdergaat met Johanna en Walter, lees je in het volgende bericht.

Bremerhaven uitzicht vanaf platform op Atlantic Sail hotel foto Wilma Lankhorst
Bremerhaven uitzicht vanaf platform op Atlantic Sail hotel

Meer weten over het Deutsches Auswandererhaus in Bremerhaven, kijk dan hier.
Als je er dan toch bent, ga dan ook naar het Klimahaus en maak een reis om de wereld over de 8ste lengte meridiaan.

Bremerhaven Boarding House appartement Havenwelt foto Wilma Lankhorst
Uitzicht van (ons) Boarding House appartement

Slaaptip voor Bremerhaven

Wij hebben overnacht in het im-Jaich Boarding House  Een appartementen complex in Havenwelten. Je kunt ontbijt en diner bij boeken als je wilt. Wij hadden een hoek appartement op de derde etage, met aan twee zijden weids uitzicht over het nautische leven. Perfecte bedden, grote ruime badkamer en ruime keuken met voor mij een heerlijke werktafel. Een echte aanrader. Hier kun je contact maken met de VVV van Bremerhaven 

© tekst en foto's Wilma Lankhorst