Dit najaar reisden we met de trein (Eurostar) naar Londen. Daar ontdekten we in het Victoria & Albert Museum zowel Afrika als Zuid-Korea. Je kunt heel comfortabel ‘met de trein’ naar Afrika en Azië reizen in één weekend of midweek. De basiscollectie van het Victoria & Albert Museum is gratis te verkennen. Voor thema exposities zoals Africa Fashion betaal je apart entree. Africa Fashion staat voor het verleden, de toekomst en het heden tegelijk en is te zien t/m 16 april 2023.
Afrika in perspectief
Het grootste misverstand ten aanzien van Afrika is dat wij vanuit ons perspectief Afrika vaak ‘beoordelen’ als een land. Het is uiteraard een werelddeel waar meer dan 1 miljard mensen wonen. Dat is ongeveer een zevende van de wereldbevolking (2022). Het werelddeel Afrika is op Azië na het grootste continent op aarde. Het Afrikaanse vasteland en de eilanden samen beslaan ruim twintig procent van de totale landoppervlakte op onze planeet. Afrika telt 54 zelfstandige staten en een veelvoud aan verschillende volkeren en culturen. Het grootste deel van de 54 Afrikaanse landen worden tot ontwikkelingslanden gerekend. Bedenk je ook dat de snelst groeiende economieën van de 21ste eeuw zich ook allemaal in Afrika bevinden. Wist jij bijvoorbeeld dat de modebranche op het Afrikaanse continent goed is voor een jaaromzet van ₤ 31 miljard (Engelse ponden). Dat Mali het land is met wereldwijd de grootste katoenproductie?
En nu Africa Fashion
Met deze bredere context kijk je anders naar Africa Fashion. Deze tentoonstelling laat je de mode zien van de jaren 50 (uit de 20e eeuw) tot aan hedendaagse creatievelingen. Je ontdekt mode aan de hand van (historische) foto’s, textiel, muziek, film, catwalk-beelden en beeldende kunst. De samenstellers van Africa Fashion onderzoeken de vitaliteit en de wereldwijde impact van een modescène die net zo dynamisch en gevarieerd is als het continent zelf. In Africa Fashion verken je het verleden, kijk je naar de toekomst en sta je met je voeten in het heden. En dat allemaal tegelijk. Je ervaart hier dat de vreugde van het leven en het intense plezier van kleur op het Afrikaanse continent heel anders is en heel eigen aan het continent. Mode en kleur zijn een taal van erfgoed, het is een taal van DNA en een taal van herinneringen.
Uit archieven van iconische ontwerpers
De grote variatie aan kledingstukken, ontwerpen foto’s en sieraden komen veelal uit de archieven van iconische Afrikaanse ontwerpers uit het midden van de twintigste eeuw. Je ziet ontwerpen van onder andere Shade Thomas-Fahm, Chris Seydou, Kofi Ansah en Alphadi. Deze historische ontwerpen zijn aangevuld met persoonlijke inzichten van invloedrijke hedendaagse Afrikaanse mode-creatieven, zoals Imane Ayissi, IAMISIGO, Moshions, Thebe Magugu en Sindiso Khumalo.
Hoe is de tentoonstelling opgebouwd?
In het begin krijg je een kort (historisch) overzicht waarin je kennismaakt met verschillende Afrikaanse perspectieven ten aanzien van kleding en mode. Naast kleding met traditionele motieven en protestteksten liggen er fotoboeken. Op een van de foto’s is een bezoek aan Madurodam te zien. Hier ligt ook een herdenkingsdoek die is gemaakt in het begin van de jaren negentig, na de vrijlating van Nelson Mandela. Je ziet zijn portret en de woorden “A better life for all, working together for jobs, peace and freedom’. Na deze kennismaking met de voorhoede van modeontwerpers in de twintigste eeuw gaat de reis verder naar de ontwerpers uit de 21ste eeuw met hun eclectische en kosmopolitische ontwerpen. Je verkent thema’s als minimalisme, mixologie, ambachtelijk (artisanaal), Afrotopia, kleermakers (artorialists) en versiering.
Minimalisme
Vaak ligt het accent bij mode-exposities op mode voor vrouwen. Hier is een hele serie ontwerpen te zien voor de moderne Afrikaanse man. Ontwerpers als Katush (Kenia), Moshions (Rwanda) en het Zuid-Afrikaanse Mmusomaxwell behoren tot de groep van minimalistische ontwerpers. Voor hen geen felle kleuren, maar een prachtig eenvoudig lijnenspel. Ook de minimalisten putten voor hun inspiratie uit de rijke historische bron die Afrika heet.
Ik geloof dat je als ontwerper je verbeeldingskracht moet onderzoeken
op manieren die je universum tot een vorm van kunst brengen,
want mode is kunst!
uitspraak Artsi Ifrach
Ambachtelijke mode
Terwijl ik langs de ontwerpen loop, draaien er boven mijn hoofd verschillende modefilms. Ook deze beelden zijn kleurrijk en wervelend. En dan sta ik voor het thema ‘artisanaal’ dat wij vertalen als ambachtelijk. Op het Afrikaanse continent zijn talrijke ambachtsmannen en vrouwen te vinden die de doeken nog met de hand weven, de stoffen met de hand verven of versieren met kralen en of borduurwerk. Voor het Nigeriaanse modemerk Dakala Cloth by NKWO werkt het modehuis samen met kleinschalige ambachtelijke makers. NKWO verkent manieren om afvalmaterialen te gebruiken in haar ontwerpen met behoud van traditionele textielambachten. Het Dakala-doek dat je hier ziet, is gemaakt van afvalstof. Oude kledingstukken worden hiervoor gestript en daarna weer aan elkaar genaaid, met behulp van een techniek die de stof het uiterlijk geeft van traditioneel geweven stof.
Sieraden voor het hele lichaam
Naast kleding zijn er een paar vitrines met sieraden. Ami Doshi Shah is de bedenker van ‘het zout van de aarde collectie’. In deze collectie onderzoekt de ontwerpster de talisman-eigenschappen van sieraden en combineert dit met het verhalende vermogen van materialen uit de natuur. Deze Keniaanse kunstenaar maakt sieraden waarbij ze boraxzout uit de mijnen van Kenia gebruikt. Deze grondstof combineert ze bijvoorbeeld met messing en sisal. Ook van haar landgenoot jurist en sieradenontwerper Theresia Kyalo (1996) liggen hier enkele ontwerpen. Kyalo manipuleert metaal tot lange draden waarmee ze de contouren van een gezicht of het lichaam volgt. In tegenstelling tot gebruik van sieraden (hangers, armbanden) in het Westen, zijn Afrikanen dol op grote (bijna) lichaam bedekkende sieraden.
Showstopper Artsi Ifrach
Als ik een showstopper, een pronkstuk moet kiezen uit alles wat ik hier heb gezien, gaat mijn stem naar Artsi Ifrach. Hij is oprichter en eigenaar van het Marokkaanse modehuis Maison ARTC. Boven aan de trap op de tweede verdieping staat zijn gouden creatie: dialoog tussen culturen. Een combinatie van symbolen en culturele codes vormden de rijke inspiratiebron die Artsi hebben aangezet tot een droom. Daarin zag hij een te grote ‘trenchcoat’, het bekendste Britse kledingstuk die werd getransformeerd tot een te grote boerka. Dit is onder twijfel het bekendste kledingstuk in de Islamitische wereld. De boerka is gemaakt van transparante stof. Terwijl het origineel juist is bedoeld om alles te bedekken wil Artsi hier juist de binnenkant laten zien en je er door hen laten kijken.
Handjes van Fatima
Op de stof zijn handjes van Fatima (of Hamsa-hand) geborduurd en teksten. De handjes zijn het symbool voor vertrouwen in het goede en worden in de Arabische wereld gedragen ter bescherming tegen het kwade. Het kledingstuk is door lokale ambachtslieden in Marrakesh gemaakt.
Fotografie voor de dialoog
Deze tentoonstelling begon met zwart-wit foto’s uit de oude doos. Het eindigt met spraakmakende zwart-wit foto’s van modeontwerpers, stylist, fotograaf en beeldend kunstenaar Gouled Ahmed (1992, Somalië). Hij woont en werkt nu in Addis Ababa, Ethiopië. Ahmed laat in zijn serie zwart-wit zelfportretten de non-binaire zwarte moslim man zien. Hij wil met deze serie de dialoog op gang brengen over dit doodgezwegen onderwerp. Wie Africa Fashion bezoekt, maakt op een beperkte ruimte een grote, inspirerende reis. Op deze manier op vakantie gaan is echt de moeite waard. Je hoeft niet altijd ver te reizen om mooie mensen te ontmoeten en mooie verhalen te horen.
Africa Fashion is nog tot en met 16 april 2023 te zien in het Victoria & Albert Museum in Londen. Hier vind je alle details. De toegang tot de basis collectie is gratis, voor Africa Fashion betaal je een toeslag van 16 Engelse ponden. Voorkom teleurstellingen en bestel hier je toegangsbewijs vooraf online.
Missie van het Victoria & Albert Museum
Africa Fashion wil de diversiteit én vindingrijkheid van de modescene van het continent vieren en verdedigen. Deze tentoonstelling maakt deel uit van een bredere en voortdurende inzet van V&A om de permanente collectie van het museum met werk van Afrikaanse en Afrikaanse ontwerpers uit de diaspora te laten groeien. Dit door samen te werken om nieuwe gelaagde verhalen te vertellen over de rijkdom en diversiteit van Afrikaanse creativiteit, culturen en geschiedenissen, mode is hierbij een katalysator.
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst.
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het V-A Museum en alle bruikleengevers.
