Terwijl ons land oranje kleurt voor Koningsdag, brengen wij een bezoek aan het Zeeuwse havenstadje Veere. In dit stukje Zeeland vind je een sterke binding met de Oranjes. We zagen het in de tv-serie ‘Het verhaal van Nederland – Oranje Nassau’ maar Veere heeft meer te bieden. En daarvoor beklommen we de toren van de Grote Kerk. Als je wilt weten wat Nescio daar zag, lees dan verder.
De iconische Grote Kerk
Als we vanuit Middelburg naar Veere rijden, zien we de iconische toren van de Grote kerk al van ver. Deze voormalige kerk is onze eerste kennismaking met deze historische stad. In 1332 wordt dit voormalige Godshuis ingewijd als ‘Onze Lieve Vrouwe Ter Sneeuw”. De kerk werd later verbouwd tot een Gotische kruisbasiliek. Het plan voor de 100-meter hoge toren is nooit uitgevoerd. Ruim 675 jaar later is de Grote Kerk in Veere nu een cultureel centrum waar je kunt genieten van kunst, muziek, installaties, optredens en evenementen. We hebben geluk dat de indrukwekkende installatie van Kerkmeester (beeldend kunstenaar) Marinus Boezem (1934) is verlengd tot en met 13 juni 2024. In het middenschip hangen lange witte doeken, ventilatoren laten de doeken dansen in de grote ruime. Volg de pijlen en treedt binnen in het middenschip en ontdek het grote borduurwerk van de huidige ‘vrouwen van Veere’. Boezem laat ons de onvoltooide kerk ervaren.
Onderga de Veere Experience
De basis van je bezoek aan de Grote kerk is de Veere Experience. Deze eeuwenoude kerk zit vol raadsels en geheimen. Met de Veere Experience stap je in de rijke geschiedenis van de stad. Je ontdekt waarom de kerk nooit is afgebouwd. Wat de link is tussen Mary Stuart en de verdwenen Schotse prinses en Veere. Luister naar de koortsdromen van een gewonde Franse soldaat en neem plaats achter de schrijftafel van Nescio. Door de eeuwen heen kwamen talrijke nationale en internationale schilders naar Zeeland en Veere. Het is even klimmen maar na een kleine 140 treden kom je op de eerste zolder waar een prachtige lichtshow te zien is. Na deze stop gaan we verder de toren op. Na 233 treden zien we de omgeving die schrijver Nescio (pseudoniem voor Frits van Grönloh) inspireerde tot zijn boek De Uitvreter. Terug op de begane grond ontdekken we de zeven ‘heren en vrouwen van Veere’.
Wolfert en Sybille van Borselle
In een oorkonde uit 1282 wordt melding gemaakt van de havenplaats, toen nog gehucht Kampvere of Ter Veere. In dit document dragen Wolfert en Sybille van Borselle een aantal van hun bezittingen op aan graaf Floris V en gravin Beatrix. De vrouwen en heren van Veere kom je nu nog tegen in de Schotse huizen en in de Grote Kerk. Vanaf 1318 wordt er vanuit Veere al handel gedreven met onder andere Italië. De 15de en 16de eeuw vormen de bloeitijd van Veere. In deze periode krijgt Veere stadsrechten en tot 1560 was Veere de zetel van de Admiraliteit der Nederlanden. Naast handel met Italië was er volop handel met de Schotten. Tussen 1613 en 1795 mochten de Schotten in hun ‘eigen Veerse’ herberg aan de Wijngaardstraat goedkoop drinken. Ze hadden ook een eigen Schotse presbyteriaanse kerk.
Oranje huwelijk in Campveerse Toren
Op 21 juni 1575 trouwt Willem van Oranje met de Franse Charlotte de Bourbon. Ook zijn vierde huwelijk, nu met Louise de Coligny vierde Willem in Veere. In de raadzaal, op de eerste verdieping, van het historische stadhuis van Veere hangt de stamboom van het huis van Oranje-Nassau in 1936 geschilderd door jonkheer A.W. den Beer Poortugael. In deze ruimte hangen ook portretten van de oud koninginnen Wilhelmina en Juliana. Van koning Willem-Alexander en zijn moeder prinses Beatrix staan er bronzen bustes. Bij zijn kroning kreeg Willem-Alexander de aderlijke titel Markies van Veere en Vlissingen. In 1981 was Veere de eerste stad waar de toenmalig koningin Beatrix haar eerste Koninginnedag vierde en de Koningin Beatrixbrug opende. Met de gratis audio die je meekrijgt bij een bezoek aan het Stadhuis, kun je nog meer leren over de geschiedenis van Veere met de familie van Oranje-Nassau.
De historische binnenstad
Vanaf het panorama platform op de Grote Kerk hebben we een mooi uitzicht over de historische binnen stad, de landerijen en het vele water die de stad omgeven. Na de Veere experience hebben we zin om de binnenstad te verkennen. Na koffie met een Zeeuwse bolus brengen we een bezoek aan Het Stadshuis en de Schotse Huizen. Beide locaties van Museum Veere kun je gratis met de Museumkaart bezoeken en je krijgt er een gratis audiotour bij. Zoals gezegd is de band met de familie Oranje-Nassau de rode draad in het Stadhuis. Je ziet er ook een maquette van de oude binnenstad en de voormalige rechtskamer. In de hal van het Stadhuis vind je ook het VVV informatiepunt
Ontdek de Veerse Schotse huizen
Aan de Kaai vinden we de Schotse Huizen, het Lammerken en de Struijs. In deze laatgotische koopmanshuizen gaat de ontdekking van de geschiedenis van Veere verder. Buiten op de vele terrassen proosten bezoekers op het goede leven, binnen ontdekken wij de heren en vrouwen van Veere. In de volgende zaal word ik mee gezogen in het verhaal van de Veerse kunstkolonie. Het begon met de komst van de Belgische kunstschilders (1870) waarna nationale en andere internationale kunstenaars volgden. De bloeitijd lag tussen 1900 en 1940.
Veerse Joffers
Tussen 1870 en 1970 hebben meer dan 650 kunstenaars, dichters, musici en schrijvers in Veere gewoond en gewerkt. Onder hen waren de Veerse Joffers. Tot deze groep behoorden onder andere Claire Bonebakker (1904-1979), Anneke van der Feer (1902-1956), Lucie van Dam van Isselt (1871-1949), Ina Rahusen (1895-1977) en Jemmy van Hoboken (1900-1962). Alma Francis Oakes (Londen, 1889), grondlegger van Museum Veere, vertelt haar verhaal.
Schotse diaspora in beeld
Op de zolderverdieping van de Schotse Huizen staan we oog in oog met de Schotse geschiedenis. Een borduurwerk van 153 meter lang, bestaande uit 311 panelen is in 34 landen geborduurd. Allemaal landen waar delen van de Schotse bevolking in de loop van de geschiedenis naar toe zijn getrokken. In 2012 zijn de eerste steken geborduurd, in 2014 was het kleed klaar en was het in heel Schotland te zien. Daarna begon het tapijt aan haar wereldtournee naar onder andere Nieuw-Zeeland, Australië en Canada. In 2017 keerde het tapijt terug naar Edinburgh. Nu is te werk te bewonderen in Veere. Ik ga opzoek naar de Nederlandse panelen en die uit Nieuw-Zeeland. Dar hebben we jaren geleden onder andere Dunedin en het schiereiland Otago bezocht. Van Dunedin wordt gezegd dat het de meest Schotse stad ter wereld, buiten Schotland is.
Het Schotse diaspora tapijt is nog tot en met 7 juni 2024 te zien in de Schotse Huizen (Museum Veere) te zien. Kijk hier voor de details.
Met mooie herinneringen nemen we afscheid van Veere en haar rijke geschiedenis. De familie Oranje-Nassau viert dit jaar Koningsdag in het Drents Emmen. Wij in het Gelderse Doetinchem. Ik wens je een zonnige en gezellige Koningsdag.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van De Grote Kerk, Museum Veere en de genoemde kunstenaars.