Met de tentoonstelling De Zonnekoning en Oranje, Slaags aan de Maas stap je in de geschiedenis van Limburg. Het was afgelopen juni 350 jaar geleden dat de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV in slechts dertien dagen Maastricht veroverde. Hoe kon deze ijdele koning de stad die gold als één van de sterkste vestingen in Europa, zo snel innemen? Dit en de relatie tussen de Franse soldaten en Willem van Oranje kun je ontdekken in De Zonnekoning en Oranje, Slaags aan de Maas in het Limburgs Museum in Venlo.
Wat was de aanleiding voor Slaags aan de Maas?
In juni 2023 is het 350 jaar geleden dat de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV (1643-1715) in slechts dertien dagen de vesting Maastricht veroverde. Het gonsde in heel Europa, want de stad gold destijds als een van de sterkste vestingen van het continent. Dat deze overwinning belangrijk was voor Lodewijk is te zien in de Spiegelzaal in het Franse Versailles én op de Porte Saint-Denis in Parijs. In 1676 mislukt een poging van stadhouder Willem III van Oranje om Maastricht te heroveren voor de Nederlandse Republiek. De Fransen (soldaten en bestuurders) bleven tot 1679 in Maastricht. Wat over deze periode bekend was, weten we via bronnen van Lodewijk XIV (Lodewijk de Grote) het zijn teksten van de winnaars. Er was behoefte aan regionale informatie. Hoe was het de verliezers vergaan?
Hoe is de expositie opgezet?
In twee ruime museumzalen krijg je een lesje Vaderlandse en Europese geschiedenis. Ter inleiding krijg je ineen videopresentatie over het leven van de Franse Zonnekoning. Zijn opkomst, zijn rijkdom en zijn zucht naar macht en oorlog. Door de vele oorlogen die Lodewijk de Grote voerde raakte de Franse staat nagenoeg bankroet. Naast zijn vele oorlogsactiviteiten had de man ook een hart voor de kunsten. Hij was een belangrijke beschermheer van de kunsten. Hierdoor wordt zijn regeerperiode ook vaak genoemd als de Franse Grand Siècle (Grote Eeuw).
Luc Panhuysen
Na deze introductie volgen twee zalen waarin Slaags aan de Maas in beeld is gebracht. De grote man achter deze expositie is historicus Luc Panhuysen (1962). Hij heeft verschillende publicaties met historische verhalen op zijn naam staan. Zijn boek Oranje tegen de Zonnekoning vormt de basis voor De Zonnekoning en Oranje, Slaags aan de Maas. In de audiogids neemt Panhuysen je mee in deze periode.
Nieuwe, regionale, perspectieven
In onze geschiedenisboeken is het jaar 1672 bekend als het ‘Rampjaar’. In onze nationale geschiedenis komen weinig regionale verhalen aan bod. Wat weten we bijvoorbeeld over de strijd rondom Maastricht? In de tentoonstelling De Zonnekoning en Oranje ontdek je deze verhalen. Panhuysen komt met nieuwe bronnen en die bieden nieuwe perspectieven. Zo weten we dat de Franse troepen in het Maasdal niet door iedereen werden gezien als bezetters. Soms golden ze als bondgenoten, of zelfs bevrijders. De nieuwe verhalen maken nu duidelijk en invoelbaar wat oorlog voor de mensen in de regio betekende.
“Ik heb gevraagd om een schilder te sturen.
Ik denk dat er iets moois te zien zal zijn.”
Uitspraak Koning Lodewijk XIV kort voor de verovering van Maastricht, 1673
Wat dreef de Zonnekoning en Willem van Oranje?
Panhuysen stelde zich en aantal vragen: Wat dreef de Zonnekoning en Willem van Oranje ? Wat betekenden Maastricht en Limburg voor hen? En welke gevolgen hadden hun acties voor de mensen in deze regio? Om antwoorden te vinden op deze en andere vragen is een samenwerking aangegaan met onder andere het Service Historique de la Défense, Musée national des châteaux de Versailles et de Trianon, Rijksmuseum en Paleis het Loo. Aan de hand van schilderijen, video’s, geluidsfragmenten, opgravingen en artist impressions komt 1673 steeds beter in beeld. Ook aan de kinderen is gedacht. Er is een speciale audiotour voor hen en die heet Hoe word je koning?. Audiotours voor volwassenen en kinderen zijn inbegrepen bij je bezoek. En mijn ervaring is dat dit het bezoek verder verdiept.
Nepnieuws in de 17e eeuw
In de twee zaal ligt de focus meet op regionaal Limburgs nieuw. Je leert hoe Maastricht en andere steden en dorpen aan de Maas hebben geleden onder de strijd van De Zonnekoning en Willem III.
Wie denkt dat het verspreiden van nepnieuws iets van de 21ste eeuw is, vergist zich. Ook de Zonnekoning was groot en berucht in het verspreiden van nepnieuws. De expositie eindigt met een wand waarop allemaal tekstballonnen staan met nepnieuws. Zo vertelde Lodewijk dat Willem van Oranje van de mannenliefde was.
Slaags aan de Maas, de Zonnekoning en Oranje is tot en met 7 januari 2024 te zien in het Limburgs Museum in Venlo.
EXTRA
Oranje tegen de Zonnekoning
Meer weten over De Zonnekoning en Willem van Oranje? Lees dan het boek Oranje tegen de Zonnekoning, van historicus Luc Panhuysen. Ontdek hoe de verstandhouding tussen Lodewijk XIV en Willem III van Oranje eruit zag en hoe deze ontstond. De twee contrasterende persoonlijkheden ontwikkelden in de loop van hun leven een intense rivaliteit, die het hele continent meesleurde en de tweede helft van de zeventiende eeuw diepgaand heeft beïnvloed. Je kunt dit boek kopen in de museumwinkel, bestellen via de webshop van het Limburgs Museum of via de favoriete boekhandel.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het Limburgs Museum en alle bruikleengevers.