Jan Sluijters viert zijn wilde jaren
Wat weet jij van de wilde jaren van kunstschilder Jan Sluijters (1881-1957)?
In 1906 verbleef Sluijters een paar maanden in Parijs, op dat moment dé hoofdstad van de moderne kunst. Sluijters leert hier in de Franse hoofdstad de wilden (het fauvisme) kennen. Wat leert hij van hen en waarom verliest hij zijn studiebeurs van de Prix de Rome? Deze en meer vragen worden beantwoord in de tentoonstelling Jan Sluijters, de wilde jaren. Nog t/m 7 april 2019 te zien in het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch.
sneak preview
“Ja ja, burgers en buitenlui, hooggeboorde en deftig
gepandjesjaste heeren kunstenaars,
hier is het, het Leven, het levende werk,
het tintelende, spetterende!”
criticus Conrad Kickert over het werk van Jan Sluijters in 1907.
Geboren in ’s-Hertogenbosch
Kunstschilder Jan Sluijters is op 17 december 1881 in Den Bosch geboren. Op zijn zeventiende verhuist hij naar Amsterdam waar hij zich inschrijft op de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijzers. Aansluitend gaat hij naar de Rijksacademie van beeldende kunsten. Hier zit Leo Gestel bij hem in de klas. In 1902 wordt Sluijters lid van de Amsterdamse kunstenaarsvereniging Arti & Amicitiae. Vanaf dat moment gaat hij ook als zelfstandig kunstenaar aan de slag. 1904 is zijn jaar, met zijn versie van de Profeet Elisa wint Sluijters de prestigieuze Prix de Rome-prijs. Met deze studiebeurs op zak, gaat hij op culturele ontdekkingsreis door Europa.
Rome roept
Ondanks de financiële ondersteuning van de Prix de Rome kan Sluijters niet zelf zijn reisschema bepalen. De Commissie van Toezicht geeft hem opdrachten en Jan is verplicht tijdens zijn verblijf voortgangsrapportages te schrijven. Vrijblijvend is het winnen van de Prix de Rome dus niet. Op de valreep van 1905 trouwt Sluijters met Bertha Langerhorst. Begin 1906 vertrekt het kersverse bruidspaar naar Italië. Bertha staat hier regelmatig model voor Jan’s werk. In het begin van de expositie zie je het werk dat Jan Sluijters in Rome heeft gemaakt. Na zijn expositie in Amsterdam stuurt de Commissie hem voor zijn volgende leeropdracht naar Spanje. Sluijters heeft zelf zijn zinnen op Parijs gezet. Met een vliegende vaart verkent hij het Siberisch schiereiland om op tijd in Parijs te zijn voor de Salon d’Automne.
Invloed van de avant-garde
Als Jan Sluijters in 1906 in Parijs aankomt, bevindt hij zich in het kloppende hart van de moderne kunst. Hier vinden dé grote vernieuwingen plaats. De uitvinding van het elektrische licht en de nieuwe schilder aanpak van o.a. Van Dongen en Matisse raken Sluijters in zijn hart. Door alles wat hij ziet en ervaart, verandert de stijl van Sluijters. Hij gebruikt meer felle kleuren en zijn penseeltoets wordt losser. Sluijters wordt in Parijs zelf erg blij van het Fauvisme.
In de Parijse zaal is deze frivole sfeer goed voelbaar. Hier hangt ook een grote doek Bal Tabarin (1907). Dit werk bestaat voor de helft uit lichteffecten en voor de andere helft uit tientallen zwierende dansparen. Dit bonte spektakel maakte in 1907 veel los. Ook anno 2018 als we met een groep mensen deze zaal inlopen, is de opwinding voelbaar. Deze nieuwe stijl van Sluijters bevalt de Commissie helemaal niet met als gevolg dat zijn studiebeurs in 1908 wordt ingetrokken.
Terug naar Brabant
Na het grote dansfeest in Parijs, gaat Sluijters terug naar Nederland. Eerst naar zijn geboortestreek Noord-Brabant waar hij o.a. het werk van Vincent van Gogh bestudeert. Via het Gelderse Renkum reist hij door naar Amsterdam en daarna naar het Gooi. In de zaal ‘terug naar Brabant’ zie je verschillende landschappen, een serie oktober-zonnen en een serie maannachten.
Opnieuw naar Parijs
In 1910 richt Sluijters samen met collega schilders Jan Toorop en Conrad Kickert de Moderne Kunstkring op. Hun belangrijkste doel is om het werk van buitenlandse avant-garde schilders in ons land te laten zien. Na zijn verblijf in het Gooi, gaat Sluijters in 1911 terug naar Parijs. Dit keer reist hij samen met zijn nieuwe liefde Greet van Cooten en collega Leo Gestel en diens vrouw. In Parijs experimenteert hij verder o.a. met de beginselen van het kubisme.
Ik schilder mijn ontroering
De expositie in Den Bosch bevat ook schilderijen van tijdgenoten van Sluijters. Denk hierbij aan Kees van Dongen, Leo Gestel en Georges Braque. Zo ervaar je hier de context van de nationale en internationale moderne kunst uit die dagen. Na al zijn ontdekkingen van moderne invloeden komt Sluijters steeds dichter bij zijn eigen stijl: hij wil alleen nog schilderen vanuit zijn ontroering. Binnen dit emotionele speelveld zoekt hij naar schoonheid en harmonie.
Society schilder
Na 1914 sluit Sluijters zijn experimenten steeds meer af. Vanaf dat moment richt hij zich vooral op het maken van portretten. Werk in opdracht, waarvan hij als kunstschilder kan leven. Hij wordt dan de society schilder zoals de meesten van ons hem kennen.
Ik wil niets afdingen op zijn mooie portretten, maar zijn vlotte en kleurrijke werk uit zijn wilde jaren raakt bij mij een gevoelige snaar.
In het Noordbrabants Museum hangen 75 werken, verdeeld over drie zalen. Veel van Sluijters werk dat hier hangt, komt uit particuliere collecties en is zelden in het openbaar te zien. Dit is een extra reden om vóór 7 april 2019 een spannende, wilde dag in Den Bosch in je agenda te zetten.
De wilde jaren van Sluijters
De expositie ‘Jan Sluijters de wilde jaren’ is de eerste tentoonstelling die zich richt op het vroege werk van Sluijters (1902-1914). Je kunt hier zien hoe hij zich ontwikkelt van een klassieke schilder tot een toonaangevende modernist. Hij past zowel nationale als internationale moderne kunst ontwikkelingen toe. Hij verkent verschillende kunstvormen. In deze wilde, experimentele periode staat de kracht van kleur, centraal in Sluijters schilderwerk. Na zijn eerst reis naar Parijs (1906) wordt Jan Sluijters samen met Leo Gestel en Piet Mondriaan in ons land één van de pioniers van het luminsime.
Lumen is Latijn voor licht. In de schilderkunst legt deze stroming de nadruk op bijzondere, sterke lichteffecten. Uiteindelijk is het luminisme geen echte beweging geworden. Er wordt ook wel eens een vergelijking gemaakt met het pointillisme. Maar het luminisme heeft een andere opvatting op het gebied van kleur en licht. Sluijters luminisme bereikt in 1909 een hoogtepunt tijdens zijn verblijf in het Brabantse Heeze en aansluitend in 1910 in Laren.
In de catalogus ontdekte ik een leuk detail…als gevierd kunstenaar wordt Jan Sluijters in 1934 zelf jurylid van de Prix de Rome. Ook collega en vriend Leo Gestel is dan van de partij.
Jan Sluijters, De wilde jaren is nog t/m 7 april 2019 te zien in het Noordbrabants Museum in ’s Hertogenbosch.
Samen met Jheronimus Bosch en Vincent van Gogh is Jan Sluijters een van de drie kernkunstenaars van Het Noordbrabants Museum.
Catalogus en audio tour
Uitgeverij WBOOKS heeft samen met het team van het museum een prachtige catalogus samengesteld. Hierin deelt o.a. conservator Helewise Berger vol enthousiasme haar verhalen over Sluijters. Karlijn de Jong beschrijft de ontroering die Sluijters voelde bij zijn werk. Anita Hopmans en Wietse Coppes laten je zien welke vernieuwingen er in 1911 in de kunstwereld in zowel Parijs als in Amsterdam voelbaar zijn. Tot slot kan ik je de audio tour als extra verdieping bij de kunstwerken van harte aanbevelen.
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Noordbrabants Museum en alle bruikleengevers.
Nog meer te zien in Den Bosch
Uit de stal van Bosch, Jheronimus Bosch en de Aanbidding der Koningen
1 december 2018 t/m 10 maart 2019
Voor deze tentoonstelling brengt het museum opnieuw een origineel werk van de wereldberoemde Bossche kunstenaar terug naar zijn geboortestad ‘s-Hertogenbosch
Vast in de collectie
Het Verhaal van Brabant
Een belevenis voor iedereen
Het Verhaal van Brabant presenteert de geschiedenis, cultuur en kunst van Brabant. Je wandelt door de hoogte- en dieptepunten van Brabant aan de hand van kunst en voorwerpen, ondersteund door multimedia.
Design Museum Den Bosch
Binnen Kijken met Thijs Wolzak is nog t/m 17 februari 2019 in Design Museum Den Bosch
Vindt jij het leuk om bij anderen even binnen te gluren om te kijken hoe hun bank staat? Of welke kleuren er op dit moment populair zijn voor het interieur. Voor het NRC mocht fotograaf Thijs Wolzak bij veel families binnen kijken. 32 Unieke kamerontwerpen met uitleg van de bewoners kun je nu zelf in alle rust bekijken. AANRADER
Toen Emmy, Nu Gijs
In een aparte kamer, naast Binnen Kijken, is een selectie uit het sieraden-assortiment van Emmy van Leersum en haar partner Gijs Bakker te zien.
Het Noordbrabants Museum en het Design Museum Den Bosch* vind je in hetzelfde culturele gebouw. Beide musea kun je met de Museumkaart gratis bezoeken.
Design Museum Den Bosch is de nieuwe naam voor het voormalige Stedelijk Museum Den Bosch.
“Dit museum vertelt het verhaal achter de vormgeving en toont de invloed van design op onze maatschappij”.
citaat Timo de Rijke, directeur Design Museum