Trilogie: drie kracht vrouwen in Keulen

De derde kanjer Joan Mitchell

In het laatste deel van de trilogie – Drie kanjers in Keulen – staat de Amerikaanse kunstenares Joan Mitchell centraal. Het Ludwig Museum eert haar met een oeuvre tentoonstelling in Retrospective, her life and paintings. De kunstenares gaat helemaal los in Keulen. Als ik de laatste zaal met vierluiken binnenloop, is het alsof er een orkest begint te spelen. Je kunt het kleurrijke abstract expressionistische werk zien én het spoor van Joan Mitchell nog volgen tot 21 februari 2016 in Keulen. Joan Mitchell is te gast in Museum Ludwig, schuin achter Köln Hauptbahnhof.

Vrouwen aan het werk

Als ik mag kiezen tussen een expositie van een mannelijke of een vrouwelijke kunstenaar, dan gaat mijn nieuwsgierigheid in eerste instantie uit naar het werk van de vrouw. Gemiddeld heeft een vrouwelijke artiest meer moeten overwinnen om erkenning voor haar werk te krijgen. Die strijd en het doorzettingsvermogen zie je vaak terug in het werk. Dat proces intrigeert me. Bij Joan Mitchell in Keulen heb ik het gevoel dat ik op dat punt met de neus in de boter ben gevallen. Wat een werkdrift, wat een kleurexpressie, wat een gedrevenheid, wat een kracht.

Feministe in New York

Joan Mitchell is op 12 februari 1925 in Chicago geboren. Het meeste jaren op Amerikaanse bodem bracht ze door in New York. In de jaren 50 van de vorige eeuw emigreert ze met haar grote liefde naar Europa en strijkt neer in Frankrijk. In 1959 exposeert ze een deel van haar (vroege) werk op de Documenta II in het Duitse Kassel. Mitchell is sterk maatschappelijk betrokken en een actief feministe. Haar werk hangt nu in de meest gerespecteerde musea in Amerika en Europa, ze heeft tijdens haar leven in New York, nooit dezelfde waardering gekregen als haar mannelijke collega’s en tijdgenoten Jackson Pollock, Willem de Kooning en Franz Kline. Joan Mitchell en haar vrouwelijke collega Elaine de Kooning (inderdaad de vrouw van Willem) moesten veel harder werken voor erkenning. In het artistieke circuit onderhield Mitchell nauwe contacten met de eerder genoemde mannelijke collega’s. Daarnaast was ze bevriend met Jean-Paul Riopelle, Frank o’Hara en Samuel Beckett.

Abstract & Expressief

Zoal hier boven vermeld was de avant garde-kunststroming in Amerika in beginsel een echte mannenclub. Joan Mitchell liet zich hierdoor niet van de wijs brengen. Binnen de New Yorkse school ontwikkelde haar eigen expressieve schilderstijl. Haar inspiratiebronnen waren muziek (klassiek en jazz), landschappen en gedichten. Ik kende haar werk nog niet tot ik de tentoonstelling in Keulen heb bezocht. De ontdekkingsreis begint met enkele zalen waarin vroeg werk van haar uit de jaren 50 van de vorige eeuw hangt. Ik zie wel wat gelijkenis in kleurgebruik (olijfgroen-bordeaux rood) maar wat ik zie kan ik niet echt plaatsen. In de derde zaal neemt het aantal kleuren toe. Hier hangen werken uit haar Europese periode. Ze woont dan in Frankrijk en ziet daar heel ander licht, net als Van Gogh ontdekte zij hier andere kleurfacetten.

Luister naar Joan’s muziekkeuze

Op de eerste en op de tweede etage zijn kleine ruimtes met stoelen waar je video’s kunt bekijken. Ik luister naar een interview van Mitchell met Yves Michaud en krijg zo wel iets meer inzicht in haar leven en wat haar inspireerde. Het leuke van films en video’s is dat je de stem van de kunstenaar ook kunt horen en zijn/haar gezichtsexpressie uitgebreider kunt bekijken. Tijdens een van de gesprekken zit Micthell op een bed, met een sigaret in de hand en regelmatig een slokje nemend van een glas. Ze praat dan weer langzaam en dan weer snel omdat ze geïrriteerd lijkt te raken door de vragen.

In een aparte luister- en leeshoek ga ik zitten in een comfortabel stoel zet een koptelefoon op en luister naar een paar fragmenten van haar favoriete muziek kunt luisteren (o.a. Billie Holiday en Charlie Parker)

Knallend slotakkoord

De knaller in de deze grote overzichtstentoonstelling is voor mij de zaal met vier vierluiken op de tweede etage. In een zee van ruimte zie ik op de vier wanden de werken A Small Garden (1980), the Goodbye Door (1980), Edritha Fried (1981) en Minnesota (1980) spatten van de muur. Het is alsof ik in een concertzaal van kleurklanken loop. Datzelfde gevoel heb ik eenmaal eerder ervaren en dat was in de Hermitage in St. Petersburg bij het zien van werken van Kandinsky. Als na tien minuten andere bezoekers de ruimte betreden, neem ik afscheid van Joan Mitchell’s werk.

Mijn ervaring

Het werk van Mitchell is erg abstract, ik vind het best moeilijk te doorgronden. Daarom vind ik de interviews een fijne extra toevoeging. Tijdens een van de gesprekken zit ze op haar bed, dan weer rokend, dan weer drinkend, veel close ups en veel denkpauzes. De meeste indruk op mij maakten de vitrines met de persoonlijke herinneringen, foto’s en schetsboeken en de zaal met de vier vierluiken op de tweede verdieping. De combinatie van deze grote zaal en de kleuren op de vier vierluiken maakt dat ik (bijna) spontaan ga zingen.

Presentje
Iedere bezoeker mag een gratis kaart kiezen, uit een serie van drie, van werk van Joan Mitchell.

Joan Mitchell, Retrospective, her life and paintings in Museum Ludwig in Keulen. Nog te zien tot 21 februari 2016. Entree Euro 9 (korting met Köln Card  € 7,20). Op donderdagavond is dit museum tot 22.00 uur open.
De rijk geïllustreerde catalogus (184 blz) is voor € 45 te koop in de Museumwinkel.

Wil je meer lezen over Keulen? Lees dan hier verder.

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik foto’s van installaties met dank aan Museum Ludwig/ Rheinisches Bildarchiv - Britta Schlier. Portret Joan Mitchell in haar atelier in Vétheuil (1983) collectie Joan Mitchell Foundation – foto Robert Freson