de kunst van het verzamelen

Übersee-Museum Bremen is verrassend

Het Übersee-Museum, zeg maar het Tropenmuseum van Bremen, verzamelt en exposeert al ruim 120 jaar. Deze Noord-Duitse Hanzestad heeft door de ligging aan de Weser  in het verleden haar armen ver buiten de landsgrenzen uitgespreid. De verzamelkunst van talrijke kooplieden én wetenschappers ligt aan de basis van de ruim 1,2 miljoen stuks tellende collectie. Een bonte verzameling van ‘mensen’ en dieren, van tradities en gebruiken, van maatschappelijke vraagstukken en communicatievormen, van (duurzame) handel en de opvang van vluchtelingen. De wereld onder één dak. Een ontdekkingsreis vol verrassingen. Een aanrader voor een dag waarop het weer eens wat minder is. Kan ik je verleiden tot het maken van een wereldreis in één dag?

sneak preview – Ontdek Afrika

 Ga binnen in het Rijk van het licht

Als je het station van Bremen uitloop, ligt direct rechts het Übersee-Museum. Twee grote, wild uitziende mensfiguren van Markus Lüpertz staan aan weerszijde van een grasveld. Deze groene grasmat creëert een open vlakte vóór de klassiek façade van het museum. Zo krijg je even de tijd om aan het idee te wennen dat je dadelijk een grote reis gaat maken. Op de grens van het grasveld en het museumterras staat een grote rode Japanse torii-poort. Dit type poort kom je zowel in de wereld van het Boeddhisme als het Hindoeïsme tegen en krijgt verschillende betekenissen toebedeeld. Zo wordt de poort gezien als de overgang van de profane (de gewone) wereld naar de heilige wereld. In andere studies staat de poort symbool voor de stok waarop een haan kraait om de zon aan te roepen (het begin van een nieuwe dag). Als je onder de poort doorloopt, verlaat je het Rijk van de nacht en betreed je het Rijk van het licht. Een mooie symboliek om al je vooroordelen op het grasveld achter te laten en met een open blik het Übersee-Museum te verkennen.

Bestemming Namibië

Bij de receptie kun je een audiotour huren (€ 3.-). De basis rondleiding per afdeling beslaat een half uur samen met de verzamelingen in de aanbouw kan dit oplopen tot drie uur. Ik sta paf en bedenk een ander plan. Buiten heb ik gezien dat Windhoek, de hoofdstad van Namibië, een zusterstad is van Bremen. Vorig jaar rond deze tijd hebben we een rondreis voor deze Afrikaanse staat gemaakt en ik koester nog steeds warme herinneringen aan deze reis. Drie uur luisteren is me te lang, ik besluit om rechtstreeks naar Namibië te vertrekken en dit gedeelte intensief te bekijken in plaats van de wereld super snel te verkennen in de vorm van een tapas-cultuur-schotel. Via het tropisch regenwoud kom ik op de eerste etage. De achterste helft van deze enorme verdieping is gereserveerd voor het Afrikaanse continent. De indeling is niet op land maar op thema. Rechts een Afrikaans café dat door groepen en scholen wordt gebruikt. Hier begint voor hen de eerste kennismaking met Afrika.

Vitrine vol afgedankte mobieltjes

Afrikaanse kunst gemaakt van gebruikte materialen siert de wanden, dan hoor ik muziek en volg Route 23. In het muzieklokaal zingt de Afrikaanse held Khaled zijn grootste hits. Het thema ‘Dagelijks leven’ (inclusief muziek en schoolleven) loopt over in ‘het leven in de woestijn’. Hier sta je oog in oog met opgezette giraffen, leeuwen, zebra’s en de ‘small five’ van Afrika. In de afdeling ‘resources’ leer je van alles over delfstoffen in dit werelddeel. Maar het gaat verder dan alleen een opsomming. Er is een vitrine met afgedankte mobiele telefoons. We realiseren ons vaak niet hoeveel zeldzame grondstoffen er in zo’n kleinood zitten. Waar we ons nog minder van bewust zijn, is dat onze afdankers naar Afrika gaan en daar door kinderen weer uit elkaar worden gehaald. Dat wordt gedaan om de bruikbare grondstoffen opnieuw te gebruiken. Dat is een mooie gedachte, maar het werk is erg ongezond en niet helemaal ongevaarlijk.

Looking for Grace

Ondanks dat Namibië een voormalige Duitse kolonie was, zie ik bijna geen verwijzingen naar dit mooie land. Na het deel over de grond- en delfstoffen gaat de route hier spontaan over naar het oude Egypte. Deze overgang zag ik niet aankomen, maar de reis gaat door. Een dan herken ik opeens een Herero vrouw. Een glimmende sculptuur van staal en nikkel waarin gestileerde figuren zijn uitgezaagd. Het beeld heet ‘Looking for Grace’ en is door Sokari Douglas Camp (2013). Het gebruik van glimmende materialen heeft hier een extra betekenis want het metaal werkt als een spiegel. De kunstenares laat de Duitsers zo op hun koloniale verleden terugkijken.

Horens als teken van vruchtbaarheid

Looking for Grace, draagt het herkenbare hoofddeksel met uitstekende horens van de Herero. Deze horens staan symbool voor de vruchtbaarheid. De meisjes van de Herero-stam beginnen deze kleding te dragen in de pubertijd. Ze dragen het tijdens overgang van meisje naar vruchtbare vrouw en daarna op feestdagen en bij bijzondere gelegenheden. Onder de jurk bevinden zich enkele onderrokken om de heupen extra accent te geven. De punten van de hoed variëren met de leeftijd van de draagster. Jonge vrouwen hebben hoofddeksels met de relatief langste horens. Als de vrouw ouder wordt, neemt de lengte van de horens af. Sommige jonge vrouwen gebruiken stokken of kranten om de horens goed in model te houden. Tegenover deze sculptuur staat een model van de Herero jurk met hoed in een print van zwart en wit. Op de foto ervoor draagt Constanzia Hangara deze jurk. Sinds de onafhankelijkheid van Namibië in 1990 dragen de Herero vrouwen deze authentieke kleding als teken van trots, trots op hun afkomst.

Übermaxx

Als ik even later via een glazenbrug naar de uitbouw loop, kom ik in Übermaxx. Een wonderlijke afdeling van drie verdiepingen waarin vitrine aan vitrine staat, soms afgewisseld met ladenblokken. Alles gevuld met resultaten van intense verzamelwoede en resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Het duizelt me nu echt voor de ogen. Ik ontdek uiteindelijk twee schappen waarop enkele aarde kook- en voorraadpotten staan van de Herero.

Alle andere glazen vitrines staan van de bodem tot het plafond vol met schoenen, schalen, muziekinstrumenten, hoeden, theeserviezen, wapens, koffie, sieraden en nog veel en veel meer. Op de afdeling met Indonesische wajang poppen, trek ik een lade open. Als de schaduwpop zichtbaar wordt, klinkt bijpassende muziek. Als ik naar der uitgang loop, ontdek ik op de Japanse afdeling laden met Japanse prenten. Ik ben nieuwsgierig of ik enkele afbeeldingen herken van de Japanse prenten die Van Gogh in zijn Parijse periode verzamelde. Het Übersee-Museum blijft verrassen … tot het einde.

Übersee-Museum in Bremen is van dinsdag tot met zondag geopend.
Kijk voor alle informatie op de museum website
Naast de vaste collectie worden er regelmatig tijdelijke tentoonstellingen georganiseerd.
In de museumwinkel zijn allerlei leuke souvenirs en boeken te koop.
De voertaal is Duits en Engels, dat geldt ook voor de audiotours.

foto's van Cindy Shermann in 'Mir ist das Leben Lieber' Reydan Weiss

Nu nog te zien in het Weserburg Museum in Bremen ( t/m 26 februari 2017) Mir ist das Leben lieber, een selectie uit de collectie moderne kunst van verzamelaar Reydan Weiss 

Bremen is een verrassend leuke stad voor een lang weekend of een midweek. Als je Bremen en Bremerhaven combineert heb je minimaal een midweek nodig. Een week is nog fijner, als je genoeg vrije dagen hebt. Je kunt hier, in het vlakke noorden van Duitsland, prima fietsen.

Slapen in Bremen

Voor een verblijf in Bremen heb je de keus uit allerlei accommodaties.
Zoals Hotel Residence op loopafstand van het Station. Ik sliep hier in de ‘vrouwenkamer’, een echte compacte éénpersoonskamer. Wel met eigen badkamer,  een klein bureau, een koelkast en TV. Het hotel verstrekt oordopjes. Ervaring leert dat je deze ook nodig hebt, als je graag met open ramen slaapt. De treinen rijden hier vlak langs je oor. Maar met de dopjes gaat het prima.
Na een uitgebreid ontbijtbuffet kun je de stad vol energie gaan verkennen.
Een andere leuke optie is slapen op een voormalig (opleidings)schip. In Bremen waren wij eerder te gast op Das Schiff: de Alexander von Humbolt.
Meer weten over Bremen bezoek dan de Nederlandstalige website van de VVV

 

Meer lezen over Bremen?

Bremen in tien beelden
Bremerhaven New York in 8 dagen
Bremerhaven: afscheid nemen bestaat niet
Slot trilogie das Deutsches Auswanderer Haus
Klimahaus Bremerhaven

Eerder verschenen op dit blog: Beeldhouwer Laura Eckert zomergast in Bremen
En Emile Bernard (vriend van Vincent van Gogh) in de Kunsthalle Bremen

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
gebruik foto’s met dank aan het Übersee-Museum