Voor mijn laatste verhaal van 2023 pak ik de trein naar Tilburg. Daar is een grote droom van de Duitse kunstenaar Thomas Schütte in Museum de Pont in vervulling gegaan. Na ruim veertig jaar kreeg hij de kans om drie van zijn architectuurmodellen op ware grootte uit te voeren. Naast werk van Schütte kun je in de Pont nu ook audiovisuele werken van de Canadese artiest Stan Douglas zien en te beluisteren. Redenen genoeg om beide exposities te verkennen en dit jaar mooi af te sluiten.
Thomas Schütte
Museum de Pont heeft verschillende werken van de Thomas Schütte (Oldenburg, 1954) in haar collectie. Wie de Pont al eens heeft bezocht herinnert zich waarschijnlijk Die Grosse Geisten. Drie grote glimmende figuren die in een kring bij elkaar staan. Het is alsof je tussen reuzen staat. Deze geesten zijn nu bijfiguren, in Westkunstmodelle 1:1 staan drie architectuurmodellen centraal die eerder als miniatuur te zien waren op de Westkunst-tentoonstelling 1981. In de grote hal van de Pont staan deze ontwerpen nu voor het eerst op ware grootte. Neem de tijd en verken das Schiff, die Bühne en die Kiste.
Westkunst. Zeitgenössische Kunst seit 1939
We schrijven Keulen 1981: Westkunst was in dat jaar een spraakmakend overzicht van de westerse moderne kunst. De jonge Schütte werd hiervoor uitgenodigd en hij maakte drie ontwerpen. Helaas voor hem, was er te weinig tentoonstellingsbudget om zijn ambitieuze werken op ware grootte te bouwen. In Westkunst stonden de drie ontwerpen als kleine schaalmodellen op tafels. Deze presentatie was voor Schütte de aanzet voor decennia aan experimenten met het architectuurmodel. Hij ervaart in deze vorm de ontsnapping uit de conceptuele kunst: een model is enerzijds een voorstel voor iets dat er (nog) niet is en tegelijkertijd een tastbare sculptuur op een sokkel. In de grote hal van Pont kun je nu zelf het schip en het toneel betreden of beschutting zoeken onder de kist.
Miniaturen in de wolhokken
In de wolhokken grenzend aan de grote hal, ontdek ik een uitgebreid overzicht van Schüttes architectuurmodellen zoals Ferienhaus für Terroristen, One Man House en Mein Grab. Enkele modellen van Schütte zijn als gebouw gerealiseerd. Zo vind je dichtbij in Düsseldorf in Neuss Schütte’s museum de Skulpturenhalle in Neuss. De kunstenaar heeft nooit gestreefd naar een carrière als architect, modellen zijn voor hem een metafoor voor zijn eigen, ironische en niet altijd vrolijke, blik op de samenleving en kunstwereld. Ik zag een grafmonument in de vorm van een huis, talloze bunkers, hutten, studio’s, kelders en eenpersoonshuizen waarin je je ongestoord kunt terugtrekken.
Stan Douglas: 2011 #1848
In de nieuwe museumvleugel kun je een video-installatie en fotocollages van de Canadese artiest Stan Douglas (Vancouver, 1960) verkennen. Douglas is een multidisciplinair kunstenaar. In de Pont zie je zowel beeld- als geluidswerk van hem. In 2011 #1848 laat hij feit en fictie in een audiovisueel ensemble samensmelten. Met dit werk was Douglas vorig jaar namens Canada op de Biënnale van Venetië te zien.
2011 # 1848
In twee ruimtes hangen vijf panoramische foto’s waarin Douglas cruciale momenten van sociale onrust uit 2011 reconstrueert en deze verbindt met het historische jaar 1848. Dit laatst genoemde jaar was de periode waarin verschillende Europese landen streden voor democratische vrijheden. In zijn fotocollages verwijst Douglas onder andere naar de Arabische Lente (Tunesië), de Hackney-rellen (Londen), de Occupy Wall (New York) en de Stanley-Cup rellen in zijn geboortestad Vancouver.
Ooggetuige of hyperrealiteit?
De foto’s wekken de indruk dat Douglas al deze situaties zelf heeft gezien. Maar de foto’s zijn niet écht’, het zijn nauwkeurige reconstructies. De kunstenaar heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de sociale onrust die hij hier laat zien. Hij heeft de nieuwswaardige conflicten met acteurs opnieuw in scène gezet. Daarnaast bewerkte hij de foto’s van de verschillende locaties om het beeld van 2011 zo getrouw mogelijk te benaderen. Wat je nu ziet is een soort hyperrealiteit die niet is bedoeld als documentatie. Het is een soort plattegrond van een opstand, zoals de kunstenaar het zelf noemt.
Zwevende video-installaties
Ook in zijn videowerk laat Douglas zijn onderzoek naar cultureel verzet zien. In een donkere ruimte hangen twee videoschermen. Op het ene scherm zie je een Londense studio met rappers Lady Sanity en TrueMendous. Zij wisselen hun raps af met rappers (Youssef) Joker en (Hesham) Raptor in Cairo. De virtuele afstand tussen beide opnames is ruim 5000 kilometer. De rappers reageren op elkaar in het Engels en Arabisch. Na al dit visuele- en geluidsgeweld is het tijd voor een pauze in het museumcafé. Met een hoofd vol indrukken loop ik terug naar het station.
Westkunstmodelle 1:1 van Thomas Schütte en 2011 #1848 van Stan Douglas zijn tot en met 28 januari 2024 te zien in Museum De Pont in Tilburg.
Hartelijk dank voor dit prachtige lustrumjaar
En zo komen we aan bij het laatste kunstverhaal van 2023. Het was voor mij een heel bijzonder jubileumjaar met mooie ontmoetingen, fijne reacties en prachtige exposities. Er liggen al mooie conceptverhalen op de plank voor 2024. Denk daarbij aan Yayoi Kusama in Schiedam, Ai Wei Wei in Rotterdam en een kennismaking met het Lalique Museum in Hanzestad Doesburg.
Dank aan allen die mijn verhalen hebben gelezen, exposities hebben bezocht en ervaringen hebben gedeeld. Ik wens een ieder een liefdevolle jaarwisseling en een gezond en avontuurlijk 2024 .