continent van hedendaags design
Making Africa in Kunsthal Rotterdam
Waar denk jij aan bij Afrika? Welke kunstenaars ken je uit dit continent? Ken je Afrika uit eigen ervaring of heb je je mening gevormd door de westerse media? Deze en nog meer vragen komen op je af als je Making Africa, continent van hedendaagse design’ bezoekt. De Kunsthal in Rotterdam presenteert in samenwerking met het Vitra Design Museum en het Guggenheim Museum Bilbao het Afrika van de 21ste eeuw. Hier krijg je een verrassend andere kijk op dit werelddeel. Aan het einde van de tentoonstelling verschijnt de boodschap ‘De toekomst ons voor Afrika’. Dat lijkt me een mooi begin voor 2017. Making Africa ‘ligt’ t/m 15 januari 2017 nog fijn dichtbij in ons eigen Rotterdam!
Proloog
Je wordt lekker wakker geschut als je Making Africa binnen loopt. Van drie kanten word je toegesproken, je moet wel luisteren, je kunt de uitspraken hier niet negeren. Ik ben zo vrij te veronderstellen dat je dit ook niet wilt negeren, als je deze tentoonstelling bewust bezoekt. Proloog geeft ons tegenwicht ten aanzien van een beperkte visie op Afrika. Ons wereldbeeld van Afrika is vooral afkomstig van de verslagen van Europese onderzoekers en missionarissen en de veelal traditionele opstelling van volkenkundige musea.
Aansluitend is een kleine ruimte waarin drie beeldschermen hangen waar bankjes voor staan. Je kunt kiezen uit 21 verschillende interviews met allerlei artiesten, conservatoren en Afrika-kenners die hun visie graag met je delen over Afrika en Afrikaanse kunst.
De tentoonstelling is ingedeeld in vijf thema’s en beginnen steeds met een pakkende uitspraak: Prologue, I and We, Space and Object en tot slot Origin and Future. Voor alle bezoekers ligt er een gratis krant klaar met veel extra informatie over de kunstwerken, de objecten en hun makers.
Dat Afrikaanse kunst niet bestaat, wordt na binnenkomst snel duidelijk als je na het interview luistert met Meskerem Assegued. Zij is directeur en conservator van het ZCAC in Addis Adeba. Volgens haar gaat het bij kunst niet om het continent waar de artiest woont, maar om het verhaal van de kunstenaar. Ze roept ons op ogen deze tentoonstelling met frisse ogen te verkennen. Haar advies: “Koop nooit een kunstwerk van een Afrikaanse kunstenaar als ‘excuus aankoop’. Koop kunst alleen omdat je het echt mooi vindt, en niet omdat je de artiest wat geld wilt toe stoppen. Kunst wordt niet gemaakt als middel voor ontwikkelingshulp”, aldus Assegued.
Afrikaanse kunst bestaat niet…
Even denk ik “wat ziet de wereld hier anders uit..’
Ik sta voor The True Size of Africa (2010) van Kai Krause. Wij zijn in het westen al eeuwen gewend aan het wereldbeeld dat afkomstig is van de Mercator kaarten van 1569. Door de gebruikte projectiemethode voor deze kaart worden de land- en ijsmassa’s bij de polen groter dan ze in werkelijkheid zijn. De landen die bij de evenaar liggen worden in dit systeem juist kleiner dan in het echt. Europa komt heel voordelig weg met deze oude methode waardoor wij het idee hebben dat ons werelddeel een grote en prominente plaats in neemt op deze planeet. Een onjuiste voorstelling die wortel heeft geschoten in ons gedrag, onze zienswijze en ons wereldbeeld. Hier realiseer je opeens hoe relatief klein Europa is en hoe gênant hard we ons wereldbeeld steeds maar weer benadrukken.
Kijken met een frisse blik
Het Afrika dat wij nu kennen, telt 54 landen waarin meer dan een miljard mensen wonen die samen meer dan 2000 verschillende talen & culturen vertegenwoordigen. The True Size of Africa omvat de grondgebieden van zowel Europa, als China, de Verenigde Staten, India en Japan. Dus zet ik figuurlijk maar snel een van de bijzondere brilsculpturen van de Keniaanse kunstenaar en ontwerper Cyrus Kabiru me bij binnenkomst ‘aanreikt’. Kabiru maakt brillen van materialen die hij op straat vindt, van schroeven tot sponsjes. Hij is een meester in de draadkunst en laat ons zien dat we met oogkleppen naar de wereld kijken. Zijn brilontwerpen kun je zien als een metafoor voor de verschuiving van ons wereldbeeld, dat dringend nodig is.
Dat er een creatieve wind waait in Afrika was me bekend, maar de variatie in het aanbod hier verrast me. 120 Jonge kunstenaars en ontwerpers verwonderen me keer op keer als ik weer een andere ruimte in loop. Mijn blik wordt getrokken naar een video met Street Art. Amadou Lamine Ngom, alias Docta. Docta is een populaire Senegalese kunstenaar die in de jaren 90 van de vorige eeuw graffiti gebruikte om zich uit te spreken tegen de plaatselijke maatschappij en autoriteiten. Recent heeft hij zijn koers veranderd en nu probeert hij de mensen van Dakar te helpen. Met zijn project Graff et Santé brengt hij via graffiti informatie over medische zaken naar de straat.
Het is interessant om te zien hoe de huidige generatie experimenteert met nieuwe media als middel om kunst te maken. Laat bij deze gedachte even tot je doordringen dat er anno 2016 ruim 650 miljoen mobiele telefoons in Afrika worden gebruikt. Dat is meer dan in Amerika en Europa samen!
De kunstenaars werken vaak in meerdere kunstvormen tegelijk en breken op deze manier met oude gebruiken in onze kunstgeschiedenis. De rood-blauwe draadstoel ‘Fauteuil Sansa Blue’ (2011) van der Malinese Cheick Diallo zou wel eens de populariteit van de Rietveld stoelen kunnen overstijgen. Naast mode, stoelen, video’s en installaties ontdek ik stadsmodellen van karton van Bodys Isek Kingelez en hippe ‘urban fashion’ fotografie van de Mozambikaanse Mário Macilau. Hij helpt jongeren in hun speurtocht naar hun identiteit (serie Moments of Transition). In het Kunstlab kun je een selfie maken met dezelfde behangprint als waar Alito hier voor staat.
De drie grote foto’s uit de serie ‘The prophecy’ (de voorspelling) (2013) van fotograaf Fabrice Monteiro en modeontwerper Jah Gal, alias Doulsy raken me diep. Dit gelegenheidsduo heeft zich voor het project The Prophecy laten inspireren door het milieu Op tien verontreinigde plekken in Senegal hebben ze surrealistische foto’s geschoten. Met de beelden willen ze de bevolking ernstig waarschuwen. De kleding is deels van afval gemaakt, gevonden op de plaats op de foto’s zijn geschoten. Zo geven ze de (verontrustende) toestand van die specifieke locatie nog treffender weer. Het zijn waarschuwingsbeelden voor de bevolking van Senegal, maar ook voor ons want indirect werken wij hard mee aan de vervuiling van Afrika.
Je kunt de expositie Making Africa, continent van hedendaags design, nog zelf ontdekken t/m 15 januari 2017.
Het team van het Vitra Design Museum heeft een indrukwekkende tentoonstellingscatalogus samengesteld. Dit uitgave, een kunstwerk op zich is voor € 69,90 te koop in de Museumwinkel van de Kunsthal. (ISBN 978-3-931936-52-5).
© foto’s, video en tekst Wilma Lankhorst Gebruik foto’s met dank aan Kunsthal Rotterdam en de betreffende kunstenaars foto 1 Cyrus Kabiru – Caribbean Sun (2012) fotograaf Carl de Souza foto 8 Cheick Diallo – Fauteil Sansa Blue (2011) ©Check Diallo