Het laatste museum dat we hebben bezocht voor de lockdown is Beelden aan Zee in Scheveningen. De expositie ‘EIGEN + BEELD’ geeft een divers overzicht van moderne sculpturen, uit de eigen collectie. In de grote zaal krijg je aan de hand van vijf thema’s een overzicht van de geschiedenis van de moderne beeldhouwkunst. Wie is jouw favoriete beeldhouwer?
Wat was de aanleiding voor EIGEN + BEELD ?
In de eerste lockdown (voorjaar 2020) hebben liefhebbers van beeldhouwkunst en vrienden van het museum via de sociale media laten weten dat ze het museum en de collectie missen. Dagelijks een beeld posten, kon deze honger niet stillen. Daarom ging het museumteam aan de slag met het plan om een tentoonstelling te maken waarin de eigen collectie centraal staat.
Hoe is de tentoonstelling opgezet?
De drie pijlers van EIGEN + BEELD zijn: 1) de eigen collectie laten zien, 2) het toelichten van het collectiebeleid èn 3) de geschiedenis van de beeldhouwkunst tonen. Met deze richtlijnen onderzochten de vijf leden van het artistieke team de werken in depot. Bij de entree krijgt iedere bezoeker een compact boekje waarin alle kunstwerken staan met een korte beschrijving.
Hoe is de tentoonstelling ingericht?
De grote zaal van Museum Beelden aan Zee is verdeeld in vijf thema’s: Place to be; Onbegrensd; Back to the future; De innerlijke constructie en Zonder titel. Deze thema’s waaien in diagonale lijn uit vanuit een centraal punt: het Hildebrandmonument (1948-1962) van Jan Bronner. (1881-19723).
Place to be
In Place to be, ligt het accent op monumenten en beelden in de openbare ruimte. Denk hierbij aan beelden in de stad, in overheidsgebouwen of in parken. Mijn oog valt direct op het beeld van Nelson Mandela (zie foto). Andere bekende in dit segment zijn de Dokwerker (model 1952) @ Mari Andriessen (1897-1979) en het stage beeld van Wilhelmina (1967) van @Charlotte van Pallandt (1898-1979). De derde bekende Nederlander in dit hoekje is ingenieur Lely (1953). Hier staat een gipsmodel van het (grotere) beeld dat Mari Andriessen heeft ontworpen voor op de Afsluitdijk.
Onbegrensd
De invloed van kunst en -ontwikkelingen in het buitenland vormden de rode draad in het segment Onbegrensd. De collectie van Museum Beelden aan Zee bevat naast veel Europees werk een rijke segment aan beelden uit o.a. Afrika en Azië. In de geschiedenis van het museum is al vaker gekeken naar ontmoetingen en dialogen tussen de moderne westerse kunst en de etnografica, de niet westerse, wereldkunst. Een man die deze dialoog vanuit zijn hart voert is de Brits-Nigeriaanse kunstenaar Yinka Shonibare (1962). Van ver herken ik zijn sculptuur Revolution Kid/Fox (2012).
Back to the Future
Het derde thema is: ‘Back to the future’. Na de verschikkingen van de Eerste Wereldoorlog ontstaat in de kunst de beweging ‘retour à l’ordre’. Modernisten van het eerste uur, Picasso voorop, namen afstand van hun vooroorlogse experimenten. Vóór 1914 onderzochten ze de mogelijkheden van onttakelde en gedeformeerde ‘lichaamsvormen’. Na de oorlog keerden ze terug naar de schoonheid van de klassiek oudheid. In dit segment ontdek ik Zittende vrouw van Germaine Richier (1902-1957). Voor Richier was niet de klassieke oudheid maar de natuur de primaire inspiratiebron. Van het enige vrouwelijk lid van CoBrA, Lotti van der Gaag (1923-1999) staat hier de bronzen sculptuur Zonder titel (staand figuur) uit 1956.
De Innerlijke constructie
Na de verkenning van een thema loop ik steeds terug naar het centrale uitgangspunt in deze expositie het Hildebrandmonument. Het vierde thema hier is De Innerlijke constructie. Overal om ons heen zien we constructies, maar er zijn ook ‘constructies binnenin’ ons. Charlotte van Pallandt laat hier een mooi voorbeeld van zien. Haar Constructie Zelfportret (1971) (links op de foto) bestaat uit genummerde gipsplaatjes waarmee ze haar hoofd van binnenuit heeft opgebouwd. Op basis van deze innerlijke constructie heeft ze hier later een realistisch zelfportret in brons van gemaakt.
Tot slot: Zonder Titel
Het thema van het vijfde en laatste segment is ‘Zonder titel’. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw is de definitie van kunst verder opgetrokken. Er ontstaat een golf van nieuwe stromingen zoals bijvoorbeeld Zero, Fluxus, Minimal Art, Land Art, Body Art, Arte povere en Performance. Hiermee werd het terrein van de beeldende kunst oneindig. Het concept, het idee was in die dagen het vertrekpunt voor het kunstwerk.
Eveline van Duyl
In Zonder Titel zie je hier verschillende voorbeelden van zoals de buste op de strijkplank van Eveline van Duyl (1957). Zij gaf haar werk de titel Montaigne (2010), het is samengesteld uit geborduurde lappen, rokjes, touw en textielpapier. De filosoof Philip de Montaigne was Van Duyls vertrekpunt. Het beeld is onderdeel van de serie Philosophers (2010). In deze serie probeert Van Duyl het gedachtegoed van filosofen weer te geven via materialen. De strijkplank staat symbool voor (het gebrek aan) empathie, in de canon van de ‘grote denkers’ komen bijna geen vrouwen voor.
De verzamelaars in beeld
Tegen één van de wanden van de grote zaal hangen foto’s van kunstverzamelaars. Dit zijn de mannen en vrouwen die in het 25-jarige bestaan van het museum hun kunst uitlenen of hebben geschonken aan het museum. Er is ook een filmruimte waar deze mecenassen aan het woord komen.
Eigen + Beeld in Museum Beelden aan Zee staat nog op de agenda t/m 6 juni 2021. Houd de website van het museum goed in de gaten voor de laatste nieuwtjes.
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst
@ gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum Beelden aan Zee, alle genoemde kunstenaars en bruikleengevers.
EXTRA
Overzicht van de vrouwelijke kunstenaars in Eigen + Beeld
In het segment Place to be ontdek ik het beeld van Wilhelmina van Charlotte van Pallandt; Der Unvollendente (1975) van Marja Proper (1949) staat bij het thema Onbegrensd.
Het segment Back to the future telt de meeste vrouwelijke kunstenaars: Patrocolos (2009) van Francien Valk (1954); Alice II (Feet Uncrossed (2006) van Kiki Smith (1954)), Staande, armen omhoog (1985) van Eja Siepman van den berg (1943); Zittende vrouw (1942) van de Duitse beeldhouwer Germaine Richier (1948) ; Zusjes (1994) van Karin Arink (1967) en een sculptuur Zonder titel van Lotti van der Gaag (1923-1999).
Charlotte van Pallandt
Een tweede werk van Charlotte van Pallandt kom je tegen in het thema De Innerlijke constructie. Hier staat Constructie Zelfportret (1971). In het vijfde thema Zonder Titel ontdek ik o.a. werk van de Amerikaanse fotograaf, schilder en conceptueel kunstenaar Sherrie Levine (1947). Van haar staat hier False God (2007) het is een bronzen afgietsel van een tweekoppig kalf met een dubbele ruggengraat. Het beeld suggereert dat het om een afgodsbeeld gaat. Een voorbeeld hiervan is de aanbidding van het gouden kalf in Exodus. Van Eveline van Duyl (1957) is hier Montaigne (2010) te zien.
Maak kennis met de mecenassen van Beelden aan Zee
In een aparte filmruimte worden verschillende verzamelaars die beelden aan het museum hebben geschonken of langdurig hebben uitgeleend, aan je voorgesteld. Het begon allemaal in 1994 met de stichters van het museum het echtpaar Theo en Linda Scholten-van Miltenburg. Ger Eenens; Jan Teeuwissen; Richard en Marjo Bionda; Ed Prins en Margreert Pruijt; Collectie Isaäc Kalisvaart en Francien Valk; Bert Kreuk Collection; Anno Lampe en Lex Plompen; Collectie Cees en Myrna Hendrikse-Ouweleen; Groene Oase BV; Erven Jan van Haaren; Fonds Peese Binkhorst – Hoffscholte; Erven Van Spronsen; Erven Cor Hund; nalatenschap C.C. Mout;
Naast werken die zijn geschonken of langdurig zijn uitgeleend door particuliere verzamelaars, telt het museum een rijke collectie aan werken die door kunstenaars zelf aan hun zijn geschonken.