Brazilië in Scheveningen
Brazilië is een voltreffer deze zomer. Eerst de Olympische Spelen en nu de Paralympische versie. Heb je geen kaarten kunnen bemachtigen voor deze sportevenementen en wil je toch de sfeer & smaak van Brazilië proeven? Dat kan tijdens de expositie Brasil, Beleza?! in Museum Beelden aan Zee. Het museum brengt met deze tentoonstelling een bijzondere ode aan de Braziliaanse beeldhouwkunst. Brazilië balanceert op het hoogtepunt van een economische crisis en er heerst grote politieke instabiliteit. De kunstenaars in Brasil, Beleza?! geven hun visie,vanuit verschillende thema’s, op de omstandigheden in hun vaderland. Ze combineren heden en verleden waardoor je als bezoeker een betere context krijgt van dit gigantische land met zijn eeuwenoude historie en het leven anno 2016. Je kunt de schoonheid (beleza) van Brazilië nog ontdekken tot 2 oktober a.s. in Museum Beelden aan Zee in Scheveningen. Je kunt er al met een treinkaartje naar toe: vliegen hoeft dit keer niet. Wat houd je nu nog tegen?
Sneak preview Brasil, beleza?!
In de doorgang van de museumwinkel naar de eerste zaal, zie ik een blauw-rode Rietveld-stoel. Als ik beter kijk, ontdek ik dat het een variant op wielen is. Even verder op, staan nog drie rolstoelen. Laura Lima heeft het zitgedeelte van een gewone rolstoel vervangen door bekende design-stoelen van o.a. klassiekers van o.a. Gerrit Rietveld, Le Corbusier, Charles Eames en Eero Saarinen. Lima geeft met deze serie kritisch commentaar op de maatschappij: veel minderheden zijn niet instaat om deze essentiële vorm van hulp te betalen, terwijl mede-landgenoten pronken met designobjecten en kunstwerken.
Een van de beeldenterrassen - links Danae (1981) Aart Schonk
Unieke locatie met zeezaal en beeldenterrassen
Een bezoek aan Museum Beelden aan Zee ervaar ik altijd als een feestje. Dit museum ligt op een van de mooiste locaties van ons land. Op enkele meters van het strand en met uitzicht op de Noordzee, de Pier van Scheveningen en sinds kort het reuzenrad. Het museum is in 1994 geopend en heeft als basis de privé collectie van het verzamelaarsechtpaar Theo Scholten en Lida Scholten-Miltenburg. De focus ligt hier op moderne en hedendaagse, (inter)nationale beeldbouwkunst. Gemiddeld worden hier jaarlijks twaalf tentoonstellingen georganiseerd waarin je moderne beelden en installaties kunt zien van nationale en internationale kunstenaars. Vanaf de beeldenterrassen en de Zeezaal heb je intens contact met de duinen, waarin het museum verscholen ligt. Boven zie en ruik je ook de zee. Hier staan steeds wisselde beelden uit de vaste collectie van het museum. Ik zag onder andere drie werken van de Nijmeegse beeldhouwer Ed van Teeseling en een oude aan mijn favoriete kunstenares Käthe Kollwitz. Tijdens de zomer van 2016 brengt het museumteam een ode aan de beeldhouwers in het Zuid-Amerikaanse Brazilië.
Brasil, Beleza?!
De letterlijke vertaling van het word ‘beleza’ is schoonheid. Maar in het dagelijks leven gebruiken jongeren het ook voor een onderlinge begroeting, of als instemming. Beleza in Museum aan Zee is een moment van reflectie, van stil staan bij het nu om vanuit deze overdenking weer in beweging te komen en weer op te gaan in het leven in dit zinderende land dat steeds in beweging is. In Brasil, beleza?! geven de kunstenaars ons kaders waardoor je meer grip krijgt op de zaken die spelen in het Brazilië van nu. We zien het op de journaals, er heerst grote politieke instabiliteit, het land bevindt zich op het hoogtepunt van een economische crisis. Ruim 25 kunstenaars waarvan het werk niet eerder in ons land was te zien, geven via beelden, installaties en zelfs een ijssalon, hun visie op het leven in hun vaderland. Voor de Brazilianen draait het in het leven in de eerste plaats om schoonheid en ze aandacht voor hun lichaam. Het land waarin ze leven komt op de tweede plaats. De Braziliaanse overheid heeft astronomische bedragen geïnvesteerd in de Olympische Spelen. Tegelijkertijd lijdt de eigen bevolking onder de economische en sociale problemen. De kunstenaars van Brasil, Beleza?! tasten af wat er schuilgaat achter de façade van schoonheid in het Brazilië anno 2016.
Bakfiets en kruiwagen
Met gebruik van allerlei materialen delen de kunstenaars hun bevindingen met ons. Bij binnenkomst valt mijn oog direct op een fiets die volgeladen is met rode, holle bakstenen. Héctor Zamora laat zien dat zijn land in beweging is. Na de crisis van eind jaren negentig van de vorige eeuw, heeft Brazilië samen met Rusland, China en India een ongekende groei doorgemaakt. In de economie kennen wij dit verschijnsel als de BRIC-landen. Economen voorspelden dat deze BRIC-landen in 2050 sterker zouden zijn dan de huidige economische machthebbers van de G6. Zamora laat ons hier de keerzijde van deze groei zien. De economische expansie is ook een enorme belasting voor het land (denk aan grondstoffen- en energie). We mogen niet vergeten dat de last van deze ontwikkeling voor een belangrijk deel wordt gedragen door de gewone man, de arbeiders in de bouw en hun gezinnen. De bakfiets die we hier zien, kom je veel tegen in het Braziliaanse straatbeeld. Maar deze installatie is bepakt met maar liefst 400 kilo bouwstof. Een ongekend zware vracht voor de berijder van deze fiets. Door het open karakter van de stenen, lijkt de lading lichter, maar de keerzijde hiervan is dat de constructie die er mee wordt gebouwd instabieler wordt.
Even verderop staat een kruiwagen met glanzende zwarte staven van José Bento. Hij noemde zijn creatie ‘Black Gold’ en hij vraagt zich af wat vandaag de dag de echte waarde van goud is? In de glanzende kruiwagen liggen zwarte staven van het kostbare jacaranda hout. De jacaranda-boom groeide ooit massaal in Brazilië, maar is nu als gevolg van de buitensporig ontbossing uitgestorven.
IJs in grijstinten
Het ijs in de ijssalon heeft zes tinten grijs. Mijn eerste reactie: het lijkt wel cement. Wil je dit echt proeven? Wij gaan de uitdaging aan en ik neem een bolletje van de lichtste en de donkerste variant. Bij het proeven sluit ik mijn ogen, om echt te kunnen proeven en dan blijkt dat het donkere grijs naar citroen smaakt en de lichtste keur heerlijk fris yoghurt ijs is.
Immigranten aan de muur
Een van de omvangrijkste werken is de muur van Carmela Gross. Haar installatie bestaat uit 531 metalen plaatjes. In eerste instantie lijken het straatnaamborden. Maar als je beter kijkt, zie je opeens namen en persoonlijke informatie van talrijke immigranten. Mannen en vrouwen die in de tweede helft van de 19e eeuw naar São Paulo kwamen om een nieuw leven te beginnen. Zo ook de voorouders van Carmela Gross. Tussen de namen van immigranten hangen bordjes met namen van rivieren, bergen, steden en wijken van het oorspronkelijke grondgebied waar deze nieuwe inwoners gingen wonen. Deze namen zijn in de inheemse taal, het Tupi, geschreven. Met haar installatie probeert Gross de geschiedenis van São Paulo te verbeelden.
Tussen de vele namen en herkomstlanden van de nieuwe inwoners ontdek ik in deze smeltkroes een Nederlandse immigrant: Johan Leistermann, kwam op 34-jarige leeftijd naar Brazilië om een nieuw leven op te bouwen.
In het midden van de zaal hangen gordijnen die in kleur verlopen van een zacht blauw tot roze en oker. Dit werk van Lucia Koch lijkt je mee te nemen naar zonsop- en zonsondergang.
Podium for Nobody
In de hoop afbrokkelend cement herken ik nog vaag een podium voor sportwinnaars. Lais Myrrha laat ons een ode zien aan de instabiliteit. Podium for Nobody is een levensgroot sportpodium dat is gemaakt van poedercement. Deze af brokkelden substantie kan het gewicht van de potentiele winnaars niet dragen. Tijdens de duur van de expositie in Museum Beelden aan Zee, stort het podium langzaam in elkaar. Myrrha verwerpt het idee van één winnaar en gelooft in plaats daarvan dat het gewicht van de wereld door ons samen gedragen moet worden. Hoe toegankelijk waren de Olympische Spelen voor de inwoners van Rio zelf?
Brasil, Beleza?! is nog te zien t/m 2 oktober 2016 in Museum Beelden aan Zee aan de boulevard in Scheveningen.
Online kun je hier nog terugblikken op het beelden evenement Den Haag Sculptuur 2016
Hartje zomer stonden op het Lange Voorhout in Den Haag onder andere een sportschool van beton en een tropisch bos met strandstoelen. Hier kon je even samenzijn er was er ruimte voor integratie.
In Brasil Beleza?! maak je kennis met het werk van:
Adriana Varejão, Adriano Amaral, Alexandre da Cunha, Carmela Gross, Cildo Meireles, Daniel Steegmann Mangrané, Eduardo Coimbra, Erika Verzutti, Ernesto Neto, Héctor Zamora, Jarbas Lopes, João Loureiro, José Bento, Lais Myrrha, Laura Lima, Lucia Koch, Marcelo Cidade, Marcius Galan, Marcos Chaves, Marilá Dardot, OPAVIVARÁ!, Raul Mourão, Renata Lucas, Rivane Neuenschwander, Sonia Gomes, Tunga and Valeska Soares. Speciaal voor de tentoonstelling is nieuw werk en site (in het museum gemaakt) door João Loureiro, Marcius Galan en Valeska Soares.
© tekst, foto’s video Wilma Lankhorst © gebruik van de foto’s met dank aan Museum aan Zee en de betreffende kunstenaars.