Dit is het derde jaar dat wij gebruik maken het Deutschland Ticket. Het mooie van dit vervoersbewijs is dat je een kalendermaand lang elk gewenst openbaar vervoersmiddel in Duitsland kunt gebruiken voor één vaste prijs ( € 58 in 2025). Wij hebben de kaart (via een app) online gekocht. We laten ons steeds weer verrassen door steden die we nog nooit eerder hebben bezocht. Neem Mannheim, de stad ligt zowel aan de oever van de Neckar als de Rijn. Nog nooit geweest, maar nu vergeten de stad niet meer want we hebben er prachtig Street art ontdekt: Stadt Wand Kunst!

Voorkeur voor persoonlijk contact

Uiteraard kun je (bijna) alles online vinden, maar wij vinden het altijd fijner om iemand persoonlijk te spreken. Op de VVV (i) van Mannheim raken we in gesprek met medewerker Marcel van Haaften. Het gesprek begint in het Duits en dan opeens zegt Marcel: “We kunnen ook in het Nederlands verder praten. Ik wil mijn Nederlands graag weer even oefenen.” Marcel is in het meest zuidelijke puntje van ons land geboren maar heeft later in verschillende landen gewoond, gestudeerd en gewerkt. We krijgen zoveel tips van hem dat we wel een week in Mannheim kunnen blijven zonder ons te vervelen. Uit het enorme, gevarieerde aanbod kiezen wij voor de street art optie. De begeleide middagwandeling is al volgeboekt, daarom gaan wij met de folder op stap.

Een stratenplan als een cirkel

Als je de kaart van Mannheim voor je hebt, zie je in het centrum een grote cirkel. Daarin liggen de straten als blokjes verdeeld. De straten hebben hier geen naam maar een nummer-lettercombinatie. Het patroon begint bij A1, A2, A3 enzovoort tot en met U6. Dwars door deze cirkel loopt de Kurpfalz Strasse, deze straat deelt de cirkel in tweeën. In het linkerdeel vind je de blokken A tot en met K. Daarna begint blok L weer onderaan, naast blok A. Omdat we dit niet gewend zijn, lijkt het eerst wat ingewikkeld. Als we aan de wandel zijn, ontdekken we het gemak van dit systeem. We staan bij de VVV (i) in vak L15 en we beginnen onze street-art wandeling in vak A4.

Paleis en kerk van de Kurfürsten

Onderweg komen we langs het Barockschloss Mannheim van waaruit ooit de Kurfürsten regeerden over de regio. Rechts van het plein ligt een kleine Slotkerk. Sinds 1874 is deze hofkerk de hoofdvestiging van de Duitse Alt Katholische gemeenschap. Als de deur open is, moet je beslist even binnen gaan kijken.

De leeuw van ARYZ

Aan de overkant van de straat ontdekken we de eerste muurschildering: El entreacto (2022) van de Spaanse kunstenaar ARYZ (1988). In dit kleurrijk werk herken ik een liggende leeuw, zijn lijf is een kleurenveld met lijnen en figuren. Kont en kop zijn wit. Toen ARYZ een dag voordat hij begon aan deze klus een schets maakte voor dit werk, was hij zich niet bewust van de symbolische waarde van de leeuw voor stad en regio. Mede hierdoor sloot de bevolking zijn werk direct in hun hart.

Europe, de vrouwen van BEZT

Via wat blokjes komen we uit bij A7 en dan wordt het zoeken, maar enkele vriendelijke daklozen komen me te hulp. Op hun aanwijzing ontdek ik een half omsloten binnenplein de muurschildering Europe (2016) van de Poolse kunstenaar BEZT.  Dit werk bestaat uit een mix van Oost Europese sfeer en moderne kunst met mystieke elementen. BEZT en zijn collega SAINER weken samen onder de naam  ETAM CRU. Ik zie drie vrouwen gekleed in stemmig grijs, gesluierd (met rouwsjaals). Ze lopen in de richting de straat. De middelste vrouw heeft een bloem in haar hand. Op de achtergrond fragmenten van steden met hoge torens die ook uit de kluiten gegroeide bomen kunnen zijn. Waar gaan deze vrouwen naar toe? Zijn ze op de vlucht of gaan ze naar een afscheidsceremonie?

Stadt Wand Kunst: Vier op een rij

Van stratenblok E lopen we door naar F en daar ontdekken we vier muurschilderingen dicht bij elkaar. Op de handige folder die we van Marcel hebben meegekregen staan alle muurschilderingen die tot eind 2023 bekend waren. Naast de locatie staat een kleine foto met de titel van het werk en de naam van de artiest. Dat maakt het zoeken wat eenvoudiger. We beginnen bij F7 en zien daar het kleurrijke werk Flower shop (2022) van de Turks Duitse kunstenaar GIZEM ERDEM-WINTER. Haar werk kenmerkt zich door figuratieve illustraties en het weergeven van karakters. Erdem werkt als illustrator in Keulen. Daar maakt ze vooral artwork voor albumhoezen.

Feels like home

Iets verscholen achter de bomen ontdekken we Feels like Home (2020) van de Portugees Nuno Barbedo alias THE CAVER.  In het volgende blok is de zijkant van de flat bespoten door YAZAN HALWANI (Beirut, 1993) zijn werk heet The inevitability of leaving things behind (2017). In het bestaan van Stadt Wand Kunst (2013) is dit een vroeg werk. Gezien de hachelijke situatie nu in Libanon had het werk ook vandaag gemaakt kunnen zijn. Iets verderop ontdek ik een werk van een van mijn favoriete vrouwelijke street art artiesten/grafisch ontwerper: Jasmin Siddiqu alias HERA (samen met Akut werkt ze ook onder de naam Herakut). Een krachtig portret van een kind met een vogelkop als hoed: My Superhero Power Is Foregiveness (2013). Niet gezien wel een tip. Een tweede werk van HERA is te zien in op Hafenstrasse 33: Imagination is my favorite nation. 

Van de moderne denker tot de Holocaust

 Op F5 bij nummer staan we stil bij New Wave (2017) van LOW BROS. Deze naam is de alias van de twee broers Christoph en Florin Schmid. Hun werken kenmerken zich door een eigentijdse mix van figuratieve motieven in combinatie met geometrische elementen, waarvan het kleurenpalet vaak gebaseerd is op ontwerpen van computerspellen. Bij de vossenkop hier spelen de kunstenaars met twee en drie dimensies. We maken even een sprongetje naar een moderne versie van de Denker (2014) van Rodin van de Russische kunstenaar Dimitri ASKE. Hij werkt internationaal als grafisch ontwerper voor merken als Nike, Reebok, Stussy, Nokia en Computer Arts Magazine.

Een stilte-moment bij tegen het vergeten

Tussen de driedimensionale vos en de moderne denker, zien we een heel ander werk Gegen das Vergessen (2020) van Falk Lehman alias AKUT. Tijdens het eerste coronajaar vond er in Mannheim een bijzonder samenwerking plaats tussen twee projecten die gewijd zijn aan kunst in de openbare ruimte: STADT.WAND.KUNST en AGAINST FORGETTING van fotograaf en filmmaker Luigi Toscano. Deze tentoonstelling bestond uit grote zwart-witportretten van overlevenden van de Holocaust. Ze werden voor het eerst getoond op de gevel van de Oude Brandweerkazerne in 2015, sindsdien reist deze fotografische herdenking de wereld rond. AKUT heeft uit de 400 foto’s van Toscano twee personen geselecteerd. Hij laat ons kennismaken met Bella Shirin uit Kaunas/Litauen en de Duitser Horst Sommerfeld uit Gelsenkirchen. Net als bij het werk van HERA is dit een moment van bezinning.

Van Carolin Kaiser en de jaren 80

We lopen weer een blokje verder en komen op H4. Op het hoekpand boven winkels staat een werk van de Oekraïens-Duitse kunstenaar ISAKOV, het heet ‘жаба’ (2021) het Oekraïnse woord voor padden. Isakov laat zich inspireren door de relatie tussen architectuur en ornamentiek. Filigraan patronen, architectonische structuren en op elkaar afgestemde kleuren geven zijn werk een eigen karakter. We ontdekken ook een nieuw werk dat bijna af is van Carolin Kaiser uit Mannheim. Kaiser heeft communicatiewetenschap gestudeerd en kunst. Ze komt uit een familie van handwerkers. Het ambacht staat bij haar hoog in het vaandel. Ze heeft een goed gevoel voor kleurcombinaties, patronen en vormen. Ze heeft een eigen stijl ontwikkeld die is levendig, abstract en kleurrijk. Inspiratie voor haar kunst haalt uit haar omgeving, uit de natuur en organische vormen, minimalistische architectuur, art deco en vooral de jaren 80, de tijd waarin ze opgroeide.

Sta even stil bij Sourati 

Op onze kaart staan nog drie muurschilderingen in dit blok. Op de hoek van H5 vinden we de prachtige tekening Abschied und Beginn (2018, afscheid en begin) van SOURATI. Een vrouw met een kat op haar hoofd, draagt een rugtas met daarin een boom. De boom verliest zijn bloesem terwijl de vrouw wandelt. Sourati is de naam van het duo Christina Laube (fotograaf en auteur) en Mehrdad Zaeri (boekillustrator, verhalenverteller en toneelkunstenaar). Zaeri is in 1970 in Isfahan/Iran geboren. In 1985 is hij met zijn ouders via Turkije naar Heidelberg gevlucht. Hij woont en werkt nu in Mannheim. In 2020 hebben ze een tweede muurschildering gemaakt in Mannheim met de titel Silence (stilte) op O4.

The London Police

Zoeken op parkeerplaatsen

Het werk Load (2020) van de Mannheimse kunstenaar Pablo Fontagnier alias HOMBRE SUK is helaas verstopt op een parkeerplaats. We lopen verder en sluiten deze street art kennismaking in Mannheim af met 900 dogs by a chocolate factory (2018) van het Amsterdamse street art collectief Chaz Barrisson en Bob Gibson alias THE LONDON POLICE. Dit grote werk is een knipoog naar de Mannheimse chocolade industrie.

Stadt Wand Kunst

Het project Stadt Wand Kunst is in 2013 begonnen. Sindsdien nodigt de projectleiding elk jaar lokale, nationale en internationale kunstenaars uit om een werk te maken. De folder die wij bij de VVV hebben gekregen wordt jaarlijks bijgewerkt. Nog meer bij gewerkt is de website waarop je extra informatie over de route, de kunstenaars en de kunstweken kunt vinden. Kijk hier voor meer details over dit zogenaamde Open Urban Art Museum van Mannheim. Via deze link ontdek je welke muurschilderingen er na ons bezoek (najaar 2024) zijn gemaakt.

© foto’s en tekst Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan project Stadt Wand Kunst en alle genoemde kunstenaars.