De tentoonstelling Sterven in schoonheid – De wereld van Pompeï en Herculaneum in het Drents Museum gaat nu eens niet over de Vesuvius-uitbarsting. Je loopt in Assen rond in de dagen, maanden en jaren vóór de allesverwoestende ramp van oktober 79 n. Christus. Je ervaart met welke kunst en schoonheid de inwoners van deze twee Italiaanse steden zich omgaven. Wat ze droegen, welke sieraden ze waardeerden en hoe ze hun tuinen aanlegden. Door deze andere aanpak ervaar je de lichtheid van het zoete Italiaanse leven: Ontdek ’la dolce vita’ in Assen.

Een droom komt uit

Met het openen van de archeologie-expositie  Sterven in Schoonheid komt een jongensdroom uit van museumdirecteur Harry Tupan. Als zestienjarige leerling bezoekt hij in 1974 de Pompeï-tentoonstelling in Den Haag. Hij vergaapt zich aan de schoonheid van de vele Romeinse objecten in het museum. Een stuk raakt hem in het bijzonder: de fresco van een man en een vrouw met als titel ‘de bakker en zijn vrouw’. Harry krijgt een catalogus en zuigt alle informatie die daarin staat als een spons op. Voor de jonge Tupan is het duidelijk: ‘Als hij groot is, gaat hij in een museum werken.’ Die droom is uitgekomen èn meer. Als trotse museumdirecteur ontwikkelt hij 40 jaar later, met zijn team in het Drents Museum in Assen een bijzondere archeologie expositie waarbij de focus ligt op kunst en schoonheid in het leven in Pompeï en Herculaneum. 

Geen as maar sieraden, beelden en bronzen

Waar alle grote Pompeï-tentoonstellingen de vulkaanuitbarsting van de Vesuvius in oktober 79 n. Chr. centraal stelden, koos het team in Assen voor het leven voor de natuurramp. Ze deden onderzoek na het rijke leven in Pompeí en Herculaneum vóór de allesverwoestende uitbarsting van de Vesuvius. Het resultaat is meer dan 100 kunstschatten uit het Museo Archeologico Nazionale (Napels) en het Parco Archeologico Ercolano (Herculaneum). Door deze objecten kun je zien hoe belangrijk schoonheid was voor de Romeinen. Naast persoonlijke voorwerpen zoals kostbare sieraden en glaswerk, zijn er fresco’s, fonteinen en beelden waarmee huizen, tuinen en openbare gebouwen werden versierd. De filosofie van de Romeinen was dat schoonheid en kunst goed waren voor de mens. Je ziet zien hoe de Romeinen schoonheid inzetten en wat hun schoonheidsidealen waren.

Hoe is de tentoonstelling ingedeeld?

Wie al vaker een (archeologie)expositie in het Drents Museum heeft bezocht, weet dat je altijd een bijzondere opstelling mag verwachten. Er is nu gekozen voor een hedendaagse, kleurrijke vormgeving waarin licht een grote rol speelt. De objecten zijn verdeeld in drie thema´s. Het thema persoonlijke schoonheid gaat in op het gebruik van schoonheid als vorm van zelfexpressie. Je ziet hoe zowel rijke families als ambachtslieden hun huizen versierden met kleurige schilderingen, marmeren portretten en beeldjes van goden en godinnen. Ik leer hier dat Romeinen zichzelf lieten portretteren op een geïdealiseerde manier. Zoals bakker Terentius Neo en zijn vrouw die zich in hun huis lieten vereeuwigen met schrijfgerei om zo hun welvaart te communiceren. Dit is het object dat de jonge Tupan in 1974 inspireerde tot zijn museumdroom.

Wandel door de weelderige tuin

Bij het tweede thema Gemaakte schoonheid verken je als bezoeker een weelderige tuin van een welgestelde Romein. Hier zie je fresco’s met mythologische voorstellingen, bronzen dierfiguren, mozaïeken van Nijlscènes en een fontein om indruk te maken op de gasten. Curator Bastiaan Steffens attendeert ons op het pronkstuk in dit deel: het witte marmeren beeld van een hert dat wordt aangevallen door twee honden. Dit beeld, afkomstig uit de tuin van een villa in Herculaneum, verwijst naar een verhaal van de Romeinse dichter Ovidius. Door zo’n mythologisch thema uit te laten werken in je tuin, liet de eigenaar indirect zien dat hij/zij een belezen persoon was. Door de fraaie en steeds wisselende belichting doe je steeds nieuwe indrukken op. 

Badhuizen, tempels en theaters

Het derde thema Openbare pracht zoomt in op de kunst in de openbare ruimte. Denk hierbij aan badhuizen, tempels en theaters. Op een wand is een metershoge afbeeldingen van het forum van Pompeï te zien. Hiervoor staan keizerportretten, theatermaskers en grafbeeldjes. Een deel is gemaakt in opdracht (en betaald) door de leiders in Rome voor politieke doeleinden. Van een ander deel weten we dat ze door particulieren zijn besteld en betaald met als doel hun stad mooier te maken. Je kunt hier de bronzen fontein niet missen. Deze fontein komt uit een zwembad van de palaestra (een soort sportschool) uit Herculaneum, Deze waterspuwer heeft de vorm van de Hydra van Lerna, een slangachtig monster met vijf koppen uit het mythologische verhaal over de held Hercules. 

Mijn ervaringen met sterven in schoonheid

• • Het was alsof ik even terug was in Pompeï op die mooie zomerdag in 2003;
  • De kleurrijke lichteffecten in de tentoonstellingen geven het hele verhaal een fijne lichtheid;
  • Onder redactie van curator Bastiaan Steffens is een uitgebreide catalogus geschreven. Hierin worden naast de opgravingen in Pompeï en Herculaneum de kunst op straat, de pracht van Pompeï en de schoonheid in het dagelijks leven uitgebreid beschreven. Naast goed leesbare teksten volop foto’s en schetsen zodat beide steden en hun bewoners beeldend worden in je hoofd;
  • Op de menukaart van museumbrasserie Pingo staan tijdens de looptijd van deze Italiaanse archeologie-expositie verschillende gerechten uit Italië zoals Pomodori-paprika soep, Salade Caprese, Ceasar Salade, Pasta Pompeï, Risotto Vesuvius en Pasta Carbonara;
  • Je waant je in Assen even in ‘la dolce vita’, terwijl je er niet ver voor hoeft te reizen.

De tentoonstelling Sterven in schoonheid – De wereld van Pompeï en Herculaneum is tot en met 26 maart 2023 te zien in het Drents Museum in Assen. Het museum is wekelijks geopend van dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 17.00 uur. De expositie is gratis te bezoeken met een Museumkaart. 

Extra: activiteitenprogramma ook voor scholen

Bij de tentoonstelling is een gratis familieroute ontworpen met kijk- en doe-opdrachten. Voor het primair, voortgezet onderwijs en het MBO worden speciale rondleidingen aangeboden. Voor de tentoonstelling is het boek Sterven in schoonheid – De wereld van Pompeï en Herculaneum (Waanders Uitgevers) geschreven. De catalogus kun je zowel kopen in de Museumshop (€ 29,95) als bij je favoriete, lokale boekhandel. Het museumteam heeft ook een uitgebreid activiteitenprogramma samengesteld. Kijk hier voor meer informatie op 

Nu ook te zien in het Drents Museum

• • Wegzehr, werken op papier van Neo Rauch. 
  • Schilders van Drenthe is nog tot en met 8 januari 2023 te zien;
  • Unlimited, zelfportretten uit de eigen collectie is ook nog tot en met 8 januari 2023 op zaal. 

© foto’s, video en tekst Wilma Lankhorst.
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en toestemming van het Drents Museum, Museo Archeologico Nazionale (Napels) en het Parco Archeologico Ercolano (Herculaneum).