UPDATE augustus 2022
Museum Het Valkhof gaat verbouwen. Het museum wordt gerenoveerd en krijgt een toegankelijkere uitstraling. Ook de presentaties van de collecties worden vernieuwd.
Vanaf 1 oktober 2022 sluit het museum daarom tijdelijk de deuren van het pand aan het Kelfkensbos voor bezoekers. De benedenverdieping blijft tot het einde van het jaar nog wel open voor scholenbezoek.
Vanaf 1 maart 2023 is een deel van de collectie te zien in het voormalige ABN AMRO gebouw.
In het voorjaar van 2025 opent het vernieuwde Museum Het Valkhof aan het Kelfkensbos.
Ondanks zijn grote tentoonstelling in Museum Het Valkhof in 2019 is de 84-jarige Nederlandse kunstenaar Mark Brusse in ons land vrij onbekend. In zijn woonplaats Parijs is hij een wereldster. Centre Pompidou heeft een grote selectie van Brusse-kunstwerken in hun vaste collectie. Wie Mark Brusse en zijn werk (beter) wil leren kennen is nu van harte welkom in Museum Beelden aan Zee in de tentoonstelling Mark Brusse – Shapes of Silence.
‘Mark Brusse is een verhalenverteller en zijn werken zeggen ons
meer over zijn reizen dan over zijn bestemmingen.’
Bernard Blistène,`Shapes of Silence’, Mark Brusse (p. 8 catalogus).
Mark Brusse een nomadisch kunstenaar
Jan Teeuwisse (directeur van Museum Beelden aan Zee) noemt Mark Brusse een nomadisch kunstenaar. Brusse ervaart de aarde als zijn huiskamer. Nadat Brusse in 1959 zijn studie heeft afgerond aan de Kunstacademie in Arnhem, vertrekt hij in 1960 met een beurs van Maison Descartes naar Parijs. De Franse hoofdstad is het vertrekpunt van zijn vele reizen in ruim zestig jaar naar steden en dorpen op alle continenten. Parijs is ook het vaste anker waar de kunstenaar steeds weer naar terug komt. In de stad van licht stijgt de Brusse-ster steeds hoger en sterker. Het team van het Centre Pompidou kocht in het verleden verschillende werken van hem aan.
In 2020 schonk de kunstenaar aan dit kunstpaleis een twintigtal kunstwerken. Zodoende telt de collectie van het Centre Pompidou nu ruim 25 werken van Brusse’s hand. Ook in Musée d’Art Moderne (Parijs) en in het Maison Elsa Triolet-Aragon behoort Brusse’s werk tot de vaste collectie. Het laatst genoemde kunstpaleis heeft ook een grote beeldentuin.
Mark Brusse een zwerfkei
Peter Brusse, de jongste telg uit de Brusse-familie vergelijkt zijn broer met een zwerfkei. “Door de wind, de storm, de zee, laat hij zich meevoeren, wordt kapot geslagen én gepolijst.” Nadat Mark in 1960 in Parijs aankwam, leefde hij als arme, beginnend kunstenaar een leven in bohemian stijl. Op het terrein van de begraafplaats van Montparnasse had hij zijn eerste atelier. Hij had geen geld om materialen te kopen. In het atelier vond Mark planken van één meter tachtig. Deze waren duidelijk voor een ander doel al op maat waren gezaagd.
Wandelend verzamelen
Tijdens zijn wandeling kwam hij op straat allerlei voorwerpen tegen. Met zijn gevonden schatten creëerde Brusse nieuwe voorwerpen. Na enkele jaren in Parijs rolde de zwerfkei richting New York, gevolgd door Berlijn, Japan, Korea en Latijns Amerika. Zijn laatste reis voor de pandemie in 2020 was naar het Afrikaanse Benin (Nigeria). Hier heeft Brusse twee maanden gewoond en gewerkt.
‘To restore silence is the role of objects’
Samuel Beckett: Molloy (Olympia Press), 1959
Wat zie je in Beelden aan Zee?
Na deze beschrijving van de kunstenaar Mark Brusse wordt het hoog tijd om naar zijn werk te gaan kijken. In Beelden aan Zee zijn vier ruimtes ingericht met zijn creaties. Je maakt een reis door zestig jaar creativiteit en ontdekt voorwerpen in of samengesteld met onder andere glas, keramiek, steen, brons, schelpen, metaal, plastic, gips, veren, touw en stukken textiel. Je herkent stoelen voor kinderen, mini ladders, schedels, glazen stolpen, bijzettafels en krukjes. Het eerste werk in deze tentoonstelling is: ‘Mother Earth’ een vroeg werk uit 1959. Het is een klein reliëf van de oermoeder. De uit de aarde ontstane vrouwfiguur is speels, ze is zowel krachtig als kwetsbaar. De selectie van het werk van Mark Brusse dat je hierna ontdekt is zowel drie dimensionaal werk, als werk in het platte vlak zoals prints.
Buitenkunst in de patio
Een van de vier expositieruimten is buiten. Voor de patio is werk uitgezocht dat tegen wind en regen kan: bronzen beelden, keramiek en assemblages van hout en zwerfkeien. Vanuit deze patio heb je zicht op de gang waarvan de muren bekleed zijn met Brusse-sculpturen. En je kijkt ook in de zee-zaal. Met deze laatste ruimte is Mark Brussel extra blij. Hij voelt een sterkte aantrekkingskracht tot de zee. “Met een blik op de zee en op de duinen lijkt het alsof zijn beeldhouwwerken zijn aangespoeld op het strand en door een jutter naar binnen zijn gesleept.” (Podcast NTR Kunststof -23.11.2021).
‘Laten wij nog eenmaal de kamer wit maken
Nog eenmaal de totaal witte kamer, jij, ik …’
Gerrit Kouwenaar – Totaal witte kamer - 2002
De witte ruimte
De vierde ruimte is een totaal witte ruimte. De zijwanden zijn deels open, waardoor je gedeeltelijk dwars door deze ruimte kunt kijken. De achterwand is halfrond, dit in combinatie met de pilaren in deze ruimte geeft het geheel een gevoel van geborgenheid. Bij de entree van deze witte ruimte staat het gedicht ‘Totaal witte kamer’ (2002) van Gerrit Kouwenaar op de muur. De meeste kunstwerken in deze zaal zijn wit van kleur. Soms met een accentkleur rood, grijs of blauw. Als ik de ruimte inloop, herken ik de kooi met de beer met Pepita in zijn voorpoten. Het werk heet ‘A very long story’ uit 2004. Als je het verhaal achter dit werk wilt horen, klik dan hier voor het interview met Mark Brusse in het Radio 1-programma Kunststof.
Rendez vous met Pépita
In de witte ruimte ontdek ik Pépita en de beer (a very long story). Naast Pépita staan de twee houten stoeltjes die ik eerder in Nijmegen zag. Op een van de stoeltjes zit een zwarte vogel. Het werk het ‘His Master’s Chair’ (2009). Wie was de meester van deze vogel? In de nis staat een wit lam op een verhoging (Tiens, 2007). Voor de voeten van het lammetje ligt een minuscule schedel. Vaak terugkomende elementen in zijn werken zijn schedels, een hart, een ladder en een stoel. Brusse werkt vaak met gevonden materiaal. Zijn vondsten assembleert hij tot sculpturen. Hij haalt de gevonden voorwerpen uit hun oorspronkelijke context en geeft er een nieuwe betekenis aan.
‘Soms ligt het geluk verdomme voor je neus
Er zijn mensen die gewoon langs het geluk lopen….’
Mark Brusse in de podcast 23.11.2021
Shapes of Silence
Mark Brusse heeft zijn nieuwste tentoonstelling vernoemd naar een kunstwerk dat hij in 2003 heeft gemaakt: Shape of Silence. Je vindt dit werk (een assemblage) in de gang. De basis bestaat uit een vierkante bijzettafel met daarop een ronde kruk. Op de kruk staat een glazen stolp met daarin een sculptuur van hout en purschuim. Op het sculptuur in de glazenstolp na is alles wit. Ik draai om de stolp met daarin de sculptuur en vraag me af wat ik zie? Ik herken een houten Boeddha-hoofd. De roestbruine sculptuur die uit de Boeddha’s mond lijkt te komen, geeft alle ruimte voor je eigen verbeelding.
Wat had ik graag weer met Mark Brusse en Jacqueline door deze tentoonstelling gelopen. En net als in 2019 in Nijmegen de verhalen achter zijn creaties gehoord. Helaas staat de pandemie een persoonlijke weerzien nu in de weg, maar de tentoonstelling is er gelukkig wel. En voor de liefhebbers is er ook een catalogus met veel beeld en extra verhalen.
Shapes of Silence, een portret van de kunstenaar als verhalenverteller is nog tot en met 6 februari 2022 te zien in Museum Beelden aan Zee.
Uitgeverij Waanders heeft samen met het team van Beelden aan Zee een catalogus samengesteld waarin je nog meer kunt lezen over de kunstenaar en zijn werk. Dit 80 pagina tellende boek is voor € 19.95 te koop in de museumwinkel, online direct bij de uitgever of bij je favoriete, lokale boekhandel.
Nu ook te zien in Beelden aan Zee: Façade van Igor Mitoray.
Lees hier ook mijn verhaal over mijn kennismaking met Mark Brusse in 2019 in Nijmegen.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst © portret Mark Brusse in zin atelier © en de sfeerimpressie van de Zeezaal © Gerrit Schreurs. © gebruik van de afbeeldingen met toestemming met Museum Beelden aan Zee, alle bruikleengevers en Mark Brusse.