Welkom in de wereld van Greet en Nic. Jonk

Een ander stukje Nederland ontdekken, dat was ons doel voor een midweek verblijf in Noord-Holland. De groene weiden van de Beemster, het eindeloze polderlandschap doorsneden door vaarten en sloten, met her en der een molen en een stolpboerderij. Dorpen met namen als Stompetoren, Oostknollendam, Graft en De Rijp. In dit wonderschone landschap ligt het beeldhouwerslandschap van kunstenaar Nic. Jonk. Zijn vrouw Greet vindt hier volop inspiratie voor haar gedichten. En wij? Wij waren te gast in een uniek stukje Noord-Holland.

Wie was Nic. Jonk?

Nic. Jonk (1928-1994) was een boerenzoon uit het polderland van Noord-Holland. Hij is vier jaar als zijn vader in Schermerhorn wordt overreden door een melkwagen. Zijn moeder verhuisd na dit droevige voorval met haar gezin naar Oudkarspel. Daar begint ze een kruidenierswinkel. Nic. blijft tot zijn 17de thuis wonen en na schooltijd helpt hij zijn moeder in de winkel. Na de middelbare school, wandelt de jonge Nic. naar Amsterdam waar hij werkt vindt op het reclamebureau van een oom. Nic. wordt gedreven door een droom: hij wil beeldhouwer worden. Voor het zover is, doet hij ervaring op als decorateur bij onder andere V&D en bij de Bijenkorf. Tussen 1945 en 1953 volgt hij in de avonduren tekenlessen (figuren tekenen) en beeldhouwen bij Wessel Couzijn.

Getrouwd en aan de studie

Nic. Jonk ontmoet in Amsterdam de liefde van zijn leven in schrijfster en dichteres Greet Commandeur (Amstelveen, 1927). Ze trouwen in 1950 en krijgen samen zes kinderen. Als jonge vader meldt hij zich aan voor de dagopleiding aan De Rijksnormaalschool in Amsterdam (1950-1954). Daarna volgt hij van 1953 tot 1956 nog drie jaar beeldhouwlessen bij Piet Esser op de Rijksacademie. Overdag aan de studie en ’s avonds aan het werk bij de Bijenkorf. De financiële verantwoordelijkheid die een groot gezin met zich meebrengt, stimuleert de jonge kunstenaar om actief naar buiten de treden om contacten te leggen en werk te krijgen. Snel na het afronden van zijn studie, volgen de eerste opdrachten.

“Ik maak mijn beelden voor iedereen.
Iedereen mag mijn beelden beleven.
Omdat ze ook iets van mij zeggen.
Als mijn beelden overkomen, voelen mensen een bezieling die ik er in heb gelegd. Als ze dat voelen hoop ik dat ze blij worden.”

Uitspraak Nic. Jonk

Terug naar de polder

In 1965 kopen Nic en Greet ‘Grootschermer’ een stolpboerderij met schuren op een lapje grond aan de vaart bij Grootschermer. Samen werken ze jarenlang onvermoeibaar aan de verbouw en renovatie. Naast de woning komt er op het erf een atelier, een galerie en een beeldentuin. Nic is een goede netwerker. Dit talent gecombineerd met het enthousiasme van enkele BN-ers als buren geven toegang tot artistieke en politieke kringen. Naast zijn eigen werkzaamheden als beeldend kunstenaar, gaf Nic. Jonk les aan academies in binnen- en buitenland. In het atelier, dat er bij ligt alsof de kunstenaar elk moment terug kan komen, draait een film waarin je nog veel meer over zijn leven kunt ervaren.

 “Een blinde jongen betast mijn beelden in de beeldentuin
en zegt me dat hij bezieling voelt.”

 Uitspraak Nic. Jonk

Welkom met koffie en koek

Zeger Jonk (zoon van Nic. en Greet) heet ons welkom met koffie en Schermer-koek. We ontdekken een zitplaats op een houten terras aan de oever van de vaart. Een oase van rust met een oer Hollands uitzicht over de mei-groene graslanden met grazende zwart-witte koeien en eenden koppels in het water met donzige jongen tussen hen in. Het warme voorjaarszonnetje en de draaiende molen maken het plaatje compleet. De kers op de taart in dit Noord-Hollandse paradijsje zijn de gedichten van Greet. Overal in de beeldentuin en de talrijke bloemperken rond de terrassen staan blauwe bordjes waarop dichtregels staan. Mijn gevoel vandaag wordt omschreven in het gedicht ‘In de tuin van geluk’.

“Mijn grote liefde voor Greet en de kinderen
maakte mij die ik was.”

uitspraak Nic. Jonk

Beelden met oerkracht

De beelden van Nic. Jonk zijn heel tastbaar, ze zijn herkenbaar aan hun mooie rondingen. Jonk liet zich graag inspireren door vrouwelijke modellen. Hij voelde verwantschap met het werk van voorgangers als Auguste Renoir (1841-1919)  Emile-Antoine Bourdelle (1861-1929) en Aristide Maillol (1861-1944).   De sculpturen van Nic. Jonk stralen zowel elegantie als een oerkracht uit. Je voelt de energie als je voor de hurkende of dansende vrouwen staat. Thema’s als liefde en vruchtbaarheid komen vaak terug in zijn creaties. Ik zie ook overal dolfijnen in zijn werk, zowel in de beelden als in zijn grafisch werk. In het atelier ontdek ik een serie over paarden.

Nic. Jonk in binnen- en buitenland

Het werk en dan vooral de beelden van Nic. Jonk hebben hun weg gevonden naar veel plaatsen in ons land. Volgens de familie staan er in ons land ruim 250 sculpturen van Nic. Jonk. In mijn oude woonplaats Nijmegen staan twee beelden van Jonk. De voedende/verzorgde moeder ‘Alma Mater’ (1970) staat aan de Comeniuslaan, bij de ingang van de aula van de Radboud Universiteit. Het begrip Alma Mater werd al in de oudheid gebruikt voor de moedergodin. In de Middeleeuwen verwees het naar de Maagd Maria. In Nijmegen zie je een vrouw, zittend in een boom met een kind op haar schoot.

Bokspringende kinderen

Het tweede beeld staat op een grasveldje bij de Archimedesstraat, Edisonstraat en Van Peltlaan. Dit heet bokspringende kinderen (2011). Het ene meisje staat voorover gebogen, terwijl het andere meisje vanachter op haar rug springt. Je voelt de vaart van de sprong. En ik denk terug aan de pauzes op het schoolplein van de lagere school.

In mijn huidige woonplaats Doetinchem staat de Wachter (1973) bij de Catharinakerk in het centrum van de stad. Dit beeld bevindt zich op de scheidslijn van figuratief en abstract. Het beeld lijkt te zweven, de armen en benen van de Wachter zijn nauwelijks herkenbaar. Het hoofd heeft de vorm van een ei. De vormen zijn rond en aaibaar. Nic. Jonk zei zelf over dit beeld: “de wachter slaat beschermend gaar vleugels uit over de omgeving.” (Catalogus beeldentuin Nic. Jonk p. 26)

“Kunst ontstaat door de omgeving van de kunstenaar,
een omgeving die hij zelf creëert.”

uitspraak Nic. Jonk

Nic. Jonk in Grootschermer

De beeldentuin in Grootschermer ligt in het ongerepte Noord-Hollandse polderlandschap. De dertig bronzen sculpturen van Nic. Jonk, worden omlijst door wolken, water, wuivende rietkragen en vele gedichten van Greet. Naast beelden in eigen land staan er talrijke sculpturen van de kunstenaar in onder andere Duitsland, Italië, Spanje, Frankrijk en de Verenigde Staten. En met die laatste locatie is voor ons de cirkel rond omdat we volgend jaar onze, door Covid-19 uitgestelde, rondreis langs de westkust in de Verenigde Staten gaan maken. Rio del Mar … here we come!

Nic. Jonk ook in Californië

Op 9 april 2015 schreef de regionale uitgave De Uitkomst dat de Universiteit van Santa Cruz in Californië Nic. Jonk eert met de plaatsing van zijn beeld ‘Eva en de slang’. Het initiatief voor deze plaatsing kwam van kunstenares Coeleen Kiebert.  Zij haalde haar vakbroeder Jonk in 1983 naar de Westkust van Amerika. Kiebert introduceerde Nic. Jonk bij de universiteit waarna Jonk enige tijd les gaf aan deze onderwijsinstelling. In Californië vertegenwoordigt Coeleen Kiebert  al ruim 25 jaar het werk van Jonk in de ‘California Sculpture Garden Nic. Jonk’ in Rio del Mar. Je vindt de tuin op de kustroute van San Francisco naar Los Angeles. 

 Als Nic Jonk in 1994 overlijdt, erft de familie een lang gekoesterde wens: 
het opzetten van een eigen museum. In 1995 gaat deze wens in vervulling
met de opening van het Nic. Jonk museum.

Museum Nic. Jonk

De beeldentuin is op deze locatie dé grote trekker. Maar er is veel meer te zien zoals het atelier, de galerie en het museum. Het oeuvre van Nic. Jonk bestaat uit vele kunstvormen. Dat wordt duidelijk in het museum waar je ook schilderijen, grafiek, keramiek, glas en perspexobjecten van zijn hand kunt zien. Ook is er permanent werk te zien van collega schilders als Anton Heyboer (1924-2005),  Karel Appel (1921-2006), Kees van Bohemen, (1928-1985), Jan Cremer (1940) en Herman Brood (1946-2001).  

Gedichten van Greet en kunst van de kinderen Jonk

Ook werk van de kinderen van Nic. en Greet Jonk is hier te zien. Zoals ook schilderijen en zeefdrukken van Marc Jonk (1951), keramiek en bronzen beeldjes van Barbara Jonk (1955), tekeningen van Saskia Jonk (1956), gemengde techniek van Rogier Jonk (1960),  foto’s van Gabriella Jonk (1965)  en Zeger Jonk (1958). 

Archeologische vondsten in de polder

Tijdens het aanleggen en inrichten van de beeldentuin heeft de familie verschillende archeologische vondsten gedaan. Daarnaast heeft Kees Box talrijke objecten gevonden bij opgravingen in dorpen rondom de Eilandspolder. Ook deze vondsten zijn in het museum te zien, naast een verzameling beeldjes uit de Griekse Oudheid.
Er zijn volop zitplaatsen op het erf om tussen al dit moois even uit te rusten en de koffie wordt steeds weer vers gezet.

Greet Jonk-Commandeur

Greet Jonk-Commandeur (Amstelveen op 6 juli 1927) is schrijfster van de gedichten. In 1980 publiceerde ze haar haar eerste bundel ‘zachter wordt het licht’. Daarna volgden de bundels: ‘mijn groene polderland’ (1981); ‘bloemen voor alle dag’ (1983); ‘vlinders’ (1986); ‘het land van jou en mij’ (1990); ‘circus trammelant’ (kindergedichtjes) (1992); ‘als twee vogels’ (1995); ‘lentedromen’ (1997); ‘zoete geuren van herinneringen’ (2000); ‘zomaar een dag’ 2002), ‘tuin van geluk’ (2005) en ‘kinderdromen’ (kindergedichtjes) (2007). Alle twaalf bundels zijn in eigen beheer door ‘museum en beeldentuin Nic. Jonk’ uitgegeven. In het museum zijn nog verschillende dichtbundels te koop.

In 1987 behaalde Greet Jonk-Commandeur de derde prijs in een proza en poëzie wedstrijd ter ere van het 100-jarig bestaan van de Nederlandse vereniging van Gynaecologie. In de kunstboeken van Nic. en op verschillende kunstkalenders zijn Greet’s gedichten afgedrukt. Muzikale talenten als Willeke Alberti, Marcel de Groot en Jelle Koolstra gebruiken de gedichten van Greet voor hun muziek.

Museum en beeldentuin Nic. Jonk is dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Voorlopig kun je dit kunstpaleis bezoeken als je voor je komst een email stuurt naar info@nicjonk.nl of even belt met 0299 671560 / 06-53325569.

Programma en activiteiten in 2021

• 12 juni t/m 6 september 2021: expositie van schilder en beeldhouwer Piet Schoenmakers
• 18 september t/m 6 december 2021: expositie schilder Ger Lataster
• 21 en 22 september: deelname aan de Schermer Kunstroute

Optredens:

• 16 juli 2021: 17.00 uur optreden van meestergitarist Harry Sacksioni
• 24 juli 2021: 17.00 uur optreden Specs Hildebrand & Band
• 11 september 2021: 17.00 uur optreden Ad Vanderveen & Kersten de Ligny
• 10 oktober 2021: 16.00 uur optreden Paul van Vliet & Harry Sacksioni
• 23 oktober 2021: 16.00 uur optreden Pieter van der Westen & Band
• 20 en 21 november 2021: open dagen

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum Nic.Jonk, Greet Jonk-Commandeur en alle genoemde kunstenaars.