Biënnale Gelderland Seelenwanderung
Voor het eerst sinds het ontstaan van de Biënnale Gelderland wordt dit cultuurevenement gelijktijdig in Arnhem en Nijmegen gehouden. Het is in mijn beleving best bijzonder dat deze twee Gelderse steden samen de schouders samen onder een cultuurprogramma zetten. Het resultaat mag er zijn: een inspirerende en aansprekende duo-expositie. In Arnhem heerlijk in de buitenlucht, en Nijmegen binnen in het museum. Zestien kunstenaars laten zien hoe zij de relatie tussen mens & natuur ervaren. Laat je gedachten de vrije loop en onderga de Seelenwanderung. Veel plezier!
UPDATE augustus 2022
Museum Het Valkhof gaat verbouwen. Het museum wordt gerenoveerd en krijgt een toegankelijkere uitstraling. Ook de presentaties van de collecties worden vernieuwd.
Vanaf 1 oktober 2022 sluit het museum daarom tijdelijk de deuren van het pand aan het Kelfkensbos voor bezoekers. De benedenverdieping blijft tot het einde van het jaar nog wel open voor scholenbezoek.
Vanaf 1 maart 2023 is een deel van de collectie te zien in het voormalige ABN AMRO gebouw.
In het voorjaar van 2025 opent het vernieuwde Museum Het Valkhof aan het Kelfkensbos.
Mijn eerste Biënnale indrukken wil ik graag met je delen.
Opzet van de Biënnale Gelderland
De Biënnale is ontstaan in de jaren 90 van de vorige eeuw. Sinds 2012 wordt het om en om in Arnhem en Nijmegen gehouden. In 2018 was er geen editie in verband met de verbouwing van Museum Arnhem. Dit jaar slaan Museum Arnhem en Museum Het Valkhof in Nijmegen de handen ineen voor een unieke, nieuwe editie. Namens Productiehuis Plaatsmaken is Inge Pollet de curator van de 2019 editie. Het thema dat zij mee kreeg van de Provincie is de relatie tussen mens & natuur. Op basis van dit thema heeft Inge zestien kunstenaars geselecteerd die allemaal ergens een link met Gelderland hebben. Ze zijn er geboren, hebben er gestudeerd (veelal aan ArtEZ), wonen en/of werken er nu. In Arnhem staat de buitenkunst centraal in Nijmegen zijn de werken binnen te zien.
Inge Pollet ontdekte het woord Seelenwanderungop een lijst met mooie woorden. Ze heeft het woord opgeschreven met het idee om het ooit te gebruiken. Nu is het zover, tijdens de Biënnale Gelderland 2019 kun je zelf een Seelenwanderung (een zielsverhuizing) maken.
Biënnale Gelderland is het enige evenement
dat met regelmaat de actuele stand laat zien van zaken binnen de hedendaagse beeldende kunst
in en vanuit Gelderland.
De regenboogbrug over de Jansbeek (2019) Maria Roossen foto Ton Toemen.
Seelenwanderung langs de Jansbeek Arnhem
Recent is in de binnenstad van Arnhem de oude Jansbeek weer opgegraven. De oorsprong van deze beek gaat terug naar het jaar 700 voor Christus. Er zijn sporen gevonden die wijzen op bewoning uit die tijd. In de Middeleeuwen was de St. Jansbeek (of Sonsbeek) de belangrijkste levensader van de stad. De beek ontspringt op landgoed Zijpendaal en stroomt door Sonsbeek en de Arnhemse binnenstad, waarna ze uitstroomt in de Rijn. De nieuwe Jansbeek is de rode draad in de Seelenwanderung. 16 kunstenaars zijn uitgedaagd om een installatie voor buiten te maken. Daarnaast hebben vier schrijvers een podcast gemaakt. Alle artiesten nemen ons mee op hun zoektocht naar de relatie tussen mens & natuur.
l. miniatuur broeikas in Jansbeek, r. zwart eiland (2002) Gerda ten Thije foto’s Ton Toemen
Klimaatverandering en broeikassen
Op drie locaties in de beek liggen miniatuur broeikassen. De creatieve geest achter dit project is Gerda ten Thije (1961 Hengevelde). Gerda ten Thije De natuur is de grootste inspiratiebron van deze schilder, tekenaar en graficus. Ook het vraagstuk klimaatverandering houdt haar bezig. Haar miniatuur kassen in de Jansbeek én de schilderijen over de terpboerderij in Museum het Valkhof laten dit duidelijk zien.
Volg de gele stenen (Track 2019) van Isolde Venrooij foto Ton Toemen.
Volg de gele stenen van Isolde
Een totaal ander werk zijn de gele stenen van Isolde Venrooy (1977). Isolde gebruikt het landschap als middel om mensen met elkaar te verbinden. Zij zoekt naar ankerpunten in de natuur en in de stad. Deze ankerpunten gebruikt ze als kapstokken waaraan ze woorden hangt. Langs de hele route liggen grote en kleinere gele stenen. Op de grote stenen staan kleine opdrachten om even in een andere houding te staan of een ander pad te belopen.
In Nijmegen laat Isolde ons twee werken zien waarop ze de natuur tegen een weg geschilderde achtergrond alle ruimte geeft.
TIP
Op zaterdag 9 november kun je met Isolde Venrooij een wandeling maken langs de Jansbeek. Kijk op de website van de Biënnale voor de details.
Jij, water val (2019) © Seet van Hout foto Ton Toemen.
Zandzakken in de Jansbeek
Seet van Hout (1957) is graag in haar tuin. Voor Van Hout is alles wat zich in het hoofd afspeelt te vergelijken met een tuin. Je hebt onontgonnen gebieden met wild groeiend onkruid. Daarnaast zijn er keurige perken met beplanting en struiken die je misschien een lekkere oogst geven. Van Hout heeft in haar werk een voorkeur voor de kleur rood. Dat zie je zowel bij haar allereerst buiteninstallatie in de Jansbeek als het grote maar ook fragiele werk in Museum het Valkhof. Van Hout combineert het schilderen met borduren. Alle tijd die in het maken van haar werk gaat zitten, telt mee als ervaring.
Biënnale Gelderland in de buitenlucht in Arnhem is nog t/m 24 november 2019 (gratis) te zien. Een boekje met handige kaart is te koop in de tijdelijke locatie van Museum Arnhem in De Kerk (Walburgiskerk, St. Walburgisplein)
“Ik ging alleen even een ommetje maken,
maar besloot uiteindelijk tot zonsondergang buiten te blijven, want naar buiten gaan, zo ontdekte ik, was in feite naar binnen gaan”.
John Muir (1838-1914) natuurbeschermer
Mirka Farabegoli in Museum Het Valkhof foto Tom Toemen.
Binnen kijken in Museum Het Valkhof
De zestien kunstenaars van wie in Arnhem buitenwerk kunt ontdekken, zijn ook in Nijmegen te zien. Het eerste werk dat je daar ziet is een collage op papier van Mirka Farabegoli (Leeuwarden 1983). Mirka laat zich tijdens haar talrijke reizen inspireren door de plaatselijke cultuur. Op basis van deze herinneringen maakt ze bij thuiskomst een nieuwe cultuur. Hierin verenigt Mirka alle indrukken en op basis hiervan creëert ze een nieuw voorstel voor het gebruik van rituelen. Mirka bedekt nieuwe legendes en verwijst daarbij altijd naar de relatie tussen natuur en landschap.
Verborgen muurschildering
Bij het inrichten van de binnen expositie in Nijmegen ontdekte curator Inge Pollet een verborgen muurschildering van Gijs Frieling. In zijn werk viert Frieling de schoonheid van de natuur. Hij grijpt terug op de religieuze beeldtaal om de betekenis van de natuur te verbreden. Als je Frieling’s muurschilderingen ziet, waan je in een paradijs. Naast religie is volkskunst een terugkerend element in zijn beeldtaal. Hij selecteert patronen en motieven uit bijvoorbeeld de Hindeloopen volkskunst. Pollet gebruikt de herontdekte muurschildering van Gijs in de grote zaal. Frieling heeft dit werk wel opnieuw bewerkt en in het midden van zijn paradijs hangt een kleurrijk werk van Mirka Farabegoli. Een prachtige combinatie.
Schaduwkunst
Totaal nieuw voor mij zijn de stillevens van Roos van Haaften (Amsterdam 1983). Van Haaften verzamelt afval. Als je de losse elementen bekijkt, zijn die bijna onopvallend en maken die weinig indruk. Denk hierbij aan springveertjes uit balpennen, zakjes, stukjes hout en plastic. Met deze gevonden voorwerpen stelt Roos stillevens samen. En dan voegt ze er twee extra elementen aan toe: een spiegel én licht! Door de exacte uitmeting van licht, spiegels en afstand ontstaat er een unieke scène op het projectievlak. Ik sta gefascineerd naar een landschapssilhouet te kijken. Als ik naar de ingrediënten op het glasplaatje kijk, begrijp ik niet hoe dit kan. Het schaduwwerk waarna ik sprakeloos sta te kijken heet Splendid Isolation. In Arnhem is een werk van Van Haaften te zien naast het stadhuis in een overdekte plek waar fietsen staan. Alle ingrediënten van dit werk komen uit de Jansbeek.
Biënnale Gelderland is t/m 5 januari 202 te zien in Museum Het Valkhof in Nijmegen.
Alle informatie over de Biënnale Gelderland vind je op deze website Hierop staan ook de extra evenementen, een filmprogramma, podcasts (spoken word) en zoals de organisatie het noemt het satellietprogramma.
© foto’s, video en tekst Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum Arnhem, Museum Het Valkhof, Ton Toemen en alle deelnemende kunstenaars aan Biënnale Gelderland 2019.
Geselecteerde kunstenaars Biënnale Gelderland 2019
Frank Bruggeman, Mirka Farabegoli, Gijs Frieling, Roos van Haaften, Seet van Hout, Karlijn Janssen, Aldwin Lehr, Thijs Linssen, Erik Mattijssen, Erik Odijk, Maria Roosen, Rob Sweere, Gerda ten Thije, Gijs Verhoofstad, Isolde Venrooy en Rob Voerman.