Nubië, het land van de Zwarte Farao’s

Op de Vakantiebeurs heb je Nubië vast niet gevonden. In het Drents Museum in Assen zijn ze wel van de partij. Dit keer geen tentoonstelling van de grote gebaren. Nubië, het land van de Zwarte Farao’s is er een expositie voor fijnproevers, voor echte liefhebbers van archeologie. In afgetopte piramides zijn ruim 300 kunstschatten verzameld van de koningen en farao’s die in 760 voor Christus het machtige Egypte hebben veroverd. Tot en met 5 mei 2019 kun je zelf gaan schatgraven in het Drents Museum in Assen.

Sneak  preview

Waar ligt Nubië?

Als we het gebied van de Nubiërs omschrijven, is de Nijl de slagader. De noordgrens van Nubië valt zo ongeveer samen met de zuidelijke grens van Egypte. De zuidgrens van dit rijk van koningen en farao’s ligt op de hoogte van Khartoem, de hoofdstad van het huidige Soedan. In de Oudheid was Nubië het handelscentrum tussen Egypte, Centraal-Afrika en de gebieden rond de Rode Zee. De rivier de Nijl is de levensader en slingert zich als een blauwe ader door het landschap. De oevers zijn hier vruchtbaar, het groen steekt schril af tegen het oranje-gele zand van de woestijn.

Cataracten in de Nijl

In het rivierlandschap van de Nijl spelen vooral de cataracten een belangrijke rol. Dit zijn stroomversnellingen in de rivier die schippers met hun schepen moeilijk kunnen passeren. Van oudsher zijn bij deze cataracten vaak forten en steden gebouwd. Vanuit deze locaties werd handel gedreven, tol geheven. Wanneer het nodig was creëerden de bewoners op deze locaties blokkades. Op verschillende plaatsen in de tentoonstellingen hangen kaarten van de Nijl waarop je de cataracten goed kunt zien.

Nubië en Egypte

Eeuwenlang is het kleine Nubië de favoriete vijand van het grote Egypte. De Egyptenaren spelen graag de baas in het Noordoosten van Afrika. Zij vinden het leuk om negatief te praten over hun zuiderburen. Zij noemden Nubië, het ellendige koninkrijk van Kroesj. In 760 voor Christus pakken de Nubiërs hun kans en vallen ze Egypte binnen. Ze nemen de macht over en de volgende honderd jaar zitten er zwarte farao’s op de Egyptische troon.

Egyptoloog George Reisner

Aan het begin van de 20ste eeuw zwaaien de Engelsen de scepter over zowel Egypte als over Soedan. Het Brits koloniaal gezag nodigt de Amerikaanse Egyptoloog George Reisner uit om erfgoed op te graven. Het gaat om kunstschatten die bedreigd worden door de bouw van dammen in de Nijl en door de plunderende acties van (wilde) schatgravers. Voordat Reisner aan het werk gaat, wordt afgesproken dat de helft van de opgravingen bestemd is voor musea in Khartoem en Cairo. De andere helft mag Reisner meenemen naar Amerika. Dit akkoord is de basis van de grote collectie Nubische kunst van het Museum of Fine Arts (MFA) in Boston (Amerika). Reisner is in die dagen conservator bij deze kunsttempel.

Koloniaal perspectief

Reisner heeft ons uitgebreide verslagen na gelaten van zijn bevindingen. Als Egyptoloog beschrijft hij zijn ervaringen vooral vanuit het Egyptisch perspectief. Nubië delft hierin het onderspit en wordt door hem als kolonie van Egypte gezien. Ook zijn deze verslagen doorspekt van koloniale c.q. racistische opvattingen. Meer recente onderzoeken tonen aan dat Nubië recht heeft op een eigen geschiedschrijving en dat land en volk een onuitwisbare indruk heeft nagelaten op de geschiedenis van Noordoost Afrika. Samen met het team van het MFA in Boston eert het Drents Museum nu de moedige strijders en hoogbegaafde ambachtslieden.

Drie koninkrijken

Als je het land van de Nubiërs in Assen binnen loopt, sta je in een piramiden landschap. Het terrein is verdeeld in drie vlakken. In elk van de drie delen worden de vondsten uit één koninkrijk getoond. In Drenthe maak je kennis met de artistieke vaardigheden van de koninkrijken Kerma, Napata en Moeroë. Toen deze drie koningen op het hoogtepunt van hun macht waren, deden de Nubiërs niet onder voor de Egyptenaren. In de tentoonstelling Nubië, het land van de Zwarte Farao’s wordt het verhaal verteld van Nubië van 2400 voor Christus tot 300 na Christus. 2700 jaar Noordoost-Afrikaanse geschiedenis op basis van talrijke vondsten die de Amerikaanse egyptoloog George Reisner tussen 1907 en 1928 heeft gedaan.

Mijn ervaringen in Assen

• Door de prachtige tentoonstellingen van o.a. de Maya’s, The Great Liao en The American Dream zijn mijn verwachtingen t.a.v. het Drents Museum hoog gespannen. Steeds weer werd ik verrast door een prachtige inrichting met overal verassingen.
  

• De opbouw bij Nubië, het land van de Zwarte Farao’s is meer ingetogen. Je loopt in één grote open ruimte waarin verschillende piramides, zonder spits staan. De verdwenen toppen van de piramides verwijzen naar de verwoestende werking van illegale schatgravers en erosie door de eeuwen heen.
  
• Voor archeologen is deze tentoonstelling zeker een walhalla. Minder ingevoerde liefhebbers zoals ik, dwalen in het begin een beetje verloren rond.
  
• Ik mis de sfeer van de expeditie. De spanning van het op reis gaan en iets ontdekken. Het is duidelijk dat het hier niet om de archeoloog George Reisner gaat, maar om de schatten die hij heeft gevonden.

Laat je inspireren door de historische foto’s

• Op drie schermen worden oude foto’s getoond die zijn gemaakt tijdens de opgravingen van Reisner. Hier proef je een beetje de sfeer van toen. Ik had graag meer van dit soort beelden gezien, of een korte video waarin deze sfeerbeelden zijn verwerkt.
• Op mijn vraag wat de rol van de vrouwen waren in deze cultuur, vertelt Denise Doxey (conservator MFA Bosten) me dat er steeds meer onderzoek komt naar deze vraag. Ze laat me een vergulde zilveren amulet zien waarop de Koesjitische koningin Nefrukakasta te zien is. Zij krijgt hier borstvoeding van een godin, waarschijnlijk koningin Moet. Koningin Moet was de beschermster van alle vrouwen aan het hof van de 25ste dynastie (743-712 voor Christus).

Nubië, het land van de Zwarte Farao’s is nog t/m 5 mei 2019 te ontdekken in het Drents Museum in Assen.

De catalogus is een goede reisgids voor je ontdekkingsreis door het land van de Nubiërs. AANRADER.

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Drents Museum, Sake Elzinga,MFA Boston, alle bruikleengevers en Carolein Smit.

Nu ook te zien in het Drents Museum

L’amour fou van Carolein Smit

Het Drents Museum presenteert de eerste solotentoonstelling van de Nederlandse kunstenaar Carolein Smit (1960). Smit heeft van 1979 tot 1984 haar opleiding gevolgd aan de Academie voor Beeldende Kunsten Sint-Joost in Breda. Hier begon ze als tekenaar, later is internationaal doorgebroken als keramist. In 1999 is Smit’s werk bekroond met de Keranova-prijs.
Ik ontdekte voor het werk van Smit tijdens Ceramix Maastricht en zag het later ook in de Reydan Weiss Collectie Bremen.

Dieren spelen een belangrijke rol en inspiratie in het werk van Carolein Smit. Smit geeft haar dieren vaak menselijke emoties en karaktertrekken. Ook ontdek je veel humor in haar werk. In het Drents Museum kun je nu zo’n dertig keramische beelden én een wand vullend reliëf zien. AANRADER

L’amour fou van Carolein Smit is nog t/m 3 maart 2019 te zien in het Drents Museum.  In deze solotentoonstelling staat Smit’s werk centraal dat ze de afgelopen vijf jaren heeft gemaakt.