Proeven aan de Oranjeroute

Oranjeroute - kroon met appeltjes van Oranje foto Wilma Lankhorst

Proeven aan de Oranjeroute

De Oranjeroute is een populaire themaroute door de gezamenlijke Nederlands-Duitse geschiedenis. De Oranjeroute  is een thematraject van bijna 3.000 kilometer door Nederland èn vooral Duitsland. Als smaakmaker heb ik twee locaties bezocht:  In deze Koningsweek begint mijn verkenning in Kleve en hij eindigt in Potsdam/Berlijn. Hiervoor stap ik in het spoor van prinses Louise Henriette van Nassau. Wat weet jij van de Oranjes?

Op Koningsdag eten we massaal een oranje tompoes foto Wilma LankhorstFamilie van Oranje

Hoe Oranjegezind ben ik eigenlijk? Koningsdag vier ik graag, maar ik ken lang niet alle namen van onze prinsen & prinsessen. Daarom wil ik vóórdat ik aan de Oranjeroute begin, eerst meer weten over de oorsprong van de familie, wiens spoor ik dit jaar ga volgen. Ons vorstenhuis is één van de oudste van Europa. De wortels van ons koningshuis liggen bij onze Oosterburen. Op talrijke plekken in Duitsland wonen ook nu nog verre familieleden van Koning Willem-Alexander. Door de eeuwen heen trouwden regelmatig leden van de Nederlandse en Duitse adel met elkaar. Juliana en Bernhard en Beatrix en Claus zijn daarvan de meest recente voorbeelden.

Oranjeroute Grote kerk Breda aanbidding van Maria met links Engelbert I en Johanna van Polanen
Grote kerk Breda aanbidding van Maria met links Johanna van Polanen en Graaf Egbert

Oranje & Duitsland

Op 1403 wordt voor het eerste melding gemaakt van de officiële band tussen het Huis van Nassau en Nederland. Nassau was een voormalig Duits Graafschap, het groeide uit tot een vorstendom en ging uiteindelijk de geschiedenisboeken in als hertogdom. In 1403 trouwt de Duitse Graaf Engelbert I van Nassau met Johanna van Polanen, zij is Vrouwe van Breda. Mede door deze verbinding en het stijgende familiebezit, groeit de tak van de Bredase Nassaus  snel uit tot de hoogste edelen van de Nederlanden. In de daarop volgende eeuwen zijn er in beide landen talrijke gezamenlijke herinneringen verankerd op basis van culturele, politieke en sociale gebeurtenissen waarin de Oranjes een rol hebben gespeeld.

Oranjeroute Toren van Dillenburg foto met dank aan William-Storm
Toren van Dillenburg foto William Storm

Hulp vragen in Dillenburg

In de 16e eeuw was Nederland in oorlog met de Spaanse tak van de Habsburgers. Wij zagen blijkbaar geen kans het tij alléén te keren. Gedeputeerden uit ons land vertrokken naar Dillenburg en spraken daar, op 14 april 1568, met Willem van Oranje (prins van Oranje en graaf van Nassau-Dillenburg (1533-1584). Dit was geen toevallige keuze want Willem was in 1551 getrouwd met de Nederlandse Anna van Egmont, gravin van Buren. Door dit huwelijk kreeg Willem zakelijke belangen in ons land. Tijdens de bewuste besprekingen in 1568 verbond Willem van Oranje Nassau zijn lot met dat van het Nederlandse volk. Vanuit zijn kasteel in Dillenburg, leidde hij  de opstand van de Nederlanders tegen de Spaanse koning.

Oranjeroute Frederik_Hendrik_en Amalia van Solms met_hun kinderen met dank aan Mauritshuis
Frederik Hendrik en Amalia van Solms met hun kinderen © Collectie Mauritshuis

Prinses verliefd op achterneef

Uit het vierde huwelijk van Willem van Oranje (met de Française Louise de Coligny) wordt in 1584 een zoon, Frederik Hendrik, geboren. Hij is op zijn beurt de vader van o.a. prinses Louise Henriëtte van Nassau (1627-1667). Haar moeder is Amalia van Solms (1602-1675). Voor hun oudste dochter was alleen een koning of keurvorst goed genoeg als echtgenoot. Louise Henriëtte was verliefd op haar achterneef de Franse aristocraat Henri-Charles de la Tremouille, prins van Talmont. Terwijl dit verliefde stel elkaar heimelijk brieven schreef, waren haar ouders in onderhandeling met de Engelse koning Karel. Er werd een verloving gearrangeerd tussen prinses Louise Henriëtte en de prins van Wales. Omdat de (politieke) eisen van koning Karel uiteindelijk te hoog waren voor onze Stadhouder, werd de verloving verbroken.

Portret Prinses Louise Henriette van Nassau foto genomen in Zwaneburg KleveAanzoek van een Keurvorst

Al die tijd hield Keurvorst Frederik Willem Van Brandenburg, studerend in Leiden, een reserveplaats bezet. De keurvorst kende de familie al enige tijd. Hij leerde op zijn 15de Johan Maurits van Nassau-Siegen kennen. Toen de gesprekken met het Engelse hof vastliepen, kwam hij in actie. Nadat hij eerst zijn gezant naar ’s Gravenhage had gestuurd, maakt hij zelf zijn opwachting bij Frederik Hendrik en Amalia. De keurvorst vroeg hen formeel om de hand van hun dochter. De prins en zijn vrouw waren bijzonder blij met deze aanzoek, de gevoelens van hun dochter deden er voor hen niet toe. Op 7 december 1646, op haar 19e verjaardag, trouwt de prinses met de 26-jarige Frederik Willem, Keurvorst van Brandenburg en Hertog van Pruisen. Door dit huwelijk krijgt prinses Louise Henriëtte de titel Keurvorstin Van Brandenburg.

Sobere trouwerij

Johannes-Mijtens_-_Mariage_de_lÉlecteur_de_Brandebour

De trouwerij vindt plaats in Den Haag, de sobere plechtigheid wordt voltrokken in het Oude Hof. Eenvoudig omdat de gezondheidstoestand van haar vader te wensen over liet. Prins Frederik Hendrik leed aan jicht en diverse andere kwalen. Zijn omgeving hield rekening met een spoedig overlijden. Gezien deze situatie bedong Louise Henriëtte dat ze zich pas met haar kersverse echtgenote in Berlijn zou herenigen ná het overlijden van haar vader. Op 14 maart 1647 sterft Prins van Oranje op het Haagsche Binnenhof.

foto boven: trouwerij in Haagsche Binnenhof door Johannes Mijtens

In de eerste jaren van hun huwelijk wonen Louise Henriëtte en Fredrik Willem op een kasteel in Kleve. Ondertussen laat de keurvorst in zijn geboortestreek een kasteel in Hollandse stijl voor Louise Henriëtte bouwen: Slot Oranienburg. In 1648 verhuizen ze naar Brandenburg. In 1667 sterft de Keurvorstin op 39 jarige leeftijd. Ze ligt begraven in de Berliner DOM.

Oranje route Louise Henriette en Frederik Willem I _Gerrit van Honthorst_coll. Mauritshuis
Detail dubbelportret Frederik Willem en Louise Henriette (Gerrit van Honthorst) coll. Mauritshuis

De kinderen

Hun huwelijk bleef, mede door het vroegtijdig overlijden van hun eerste kind Willem Hendrik (21 mei 1648-24 oktober 1949), enige tijd zonder opvolger. Als bijna zes jaar later hun tweede zoon, Karel Emiel, wordt geboren, opent Louise Henriëtte een weeshuis bij Oranienburg. Karel Emiel overlijdt op 7 december 1674. Zijn broer Fredrik III van Brandenburg (11 juli 1657 – 25 februari 1713) is de enige van de zes kinderen van Louise en Frederik Willem die zijn 21ste verjaardag zal vieren.

De enige dochter, Amalia (19 november 1664) sterft als ze nog geen drie maanden is op 1 februari 1665. Haar jongere broer Hendrik geboren op 19 november 1664 wordt maar 7 dagen en overlijdt op 28 november 1664. De jongste telg, Lodewijk wordt op 8 juli 1666 geboren en sterft op 20-jarige leeftijd op 8 april 1687. Na zijn geboorte verslechtert de gezondheid van de keurvorstin. Louise Henriëtte sterft op 18 juni 1667 op 39 jarige leeftijd in Berlijn/Brandenburg.

Amalia van Solms (Gerard van Honthorst) op de Van Asch van Wijckskade in Utrecht coll. Centraal Museum Utrecht
Muurkunst Amalia van Solms op de Van Asch van Wijckskade in Utrecht coll. Centraal Museum

 Wist je dat?

  • Het Huis Oranje-Nassau twee stamlijnen heeft? De Ottoonse en de Walramse lijn.
  • Onze Oranjefamilie stamt af van de Ottoonse lijn, de familie van de groothertog van Luxemburg heft haar wortels in de Walramse lijn.
  • Zowel Johanna van Polanen en haar man Graaf Engelbert I begraven liggen in de Grote Kerk in Breda?
  • het portret van Amalia van Solms te zien is als muurkunst in Utrecht ter ere van de her-opening van het vernieuwde Centraal Museum in de DOM-stad?

logo Oranjeroute - vakantieroute door Nederland en DuitslandDe Oranjeroute is een bijna 3.000 kilometer lange vakantieroute langs Nederlandse en Duitse steden die een historische band met het huis van Oranje-Nassau. Het Nederlandse deel van de route voert langs dertien steden tussen Leeuwarden en Vlissingen. Het grootste deel van de Oranje-verkenning ligt in Duitsland. Op de speciale website kun je meer details vinden over deze route.

© tekst Wilma Lankhorst
© gebruik portretfoto’s familie Frederik Hendrik, trouwerij en dubbelportret keurvorst en prinses Louise Henriette met dank aan het Mauritshuis en muurkunst Amalia van Solms in Utrecht collectie Centraal Museum.