deel 2 South Africa the art of a nation

South Africa, the art of a nation

In dit tweede deel van ‘South Africa the art of a nation’ laat ik enkele resultaten van dialogen zien tussen oude en nieuwe kunst. Tweegesprekken in beeld tussen de rijke Zuid-Afrikaanse traditie en de reactie van hedendaagse kunstenaars op hun geschiedenis. Hier maak ke kennis met het werk van Karel Nel, Owen Ndou, Esther Mahlangu en daagt Mary Sibande je uit voor een dans in paars. ‘South Africa the art of a nation‘. is te zien en te beleven t/m 26 februari 2017 in het British Museum in Londen.

Potent Fields (2002) Karel Nel

Oud en nieuw in dialoog

In 1924 werd een schedel gevonden in de kalkgroeven nabij Taung. Raymond Dart, een Australische antropoloog en anatoom verbonden aan de Universiteit van Witwatersrand (Johannesburg) kreeg de schedel in zijn bezit. Hij was er van overtuigd dat hij de ontbrekende schakel had gevonden tussen mens en aap en schreef hier een wetenschappelijk artikel over in het blad Nature. Hij noemde het fossiel de Austrolopithicus africanus, de zuidelijke aap van Afrika. Wij kennen het als het Taung-kind, vernoemd naar de kalksteengroeve van Taung waarin het werd gevonden.

 &

l. schedel in rapport Raymond Dart, r. digitale impressie Taung-kind Karel Nel

Toen de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Karel Nel de schedel zag, raakte hij gefascineerd door deze vondst. Op basis van de skeletfoto die in publicatie van Dart stonden, ging hij met nieuwe foto bewerkingstechnieken aan de slag. Het resultaat, een kleurrijke digitale afbeelding is hier te zien. Nel laat extra werk zien op basis van de zand- en kalksteen uit het gebied van Taung.

Nelson Mandela inspireert

Voor het houtenbeeld van de ‘Oxford man’ staat een lange rij. Owen Ndou heeft dit beeld in 1992 gemaakt. De titel van het beeld verwijst naar het grote boek dat de man tegen zijn borst aan drukt. Het beeld symboliseert de geest van Nelson Mandela. Ndou’s beeld laat het belang van onderwijs en kennis zien. Kennis van nu en kennis van onze geschiedenis. Owen Ndou verwijst ook naar het belang van de kennis en levenservaring met het oog op de strijd tegen onderdrukking. Mede op basis van zijn eigen succes als beeldhouwer en houtsnijder heeft Owen zijn broer Goldwin geïnspireerd en gesteund om ook houtsnijder te worden. Hiermee brengen beide mannen het vakmanschap uit de familiegeschiedenis weer een generatie verder. Owen en Goldwin hebben samen een beeldengroep gemaakt van Nelson Mandela en F.W. de Klerk. Deze sculptuur kreeg als titel ‘Cutting the ropes of Apartheid’(1992).

De Oxford Man (1992) van Owen Ndou in braille uitvoering

 

Esther uit Middelburg

De geometrisch gekleurde BMW op het grote binnenplein is beschilderd door de Zuid-Afrikaanse kunstenares Esther Mahlangu. De nu 81 jarige schilder is op 11 november 1935 in het Zuid-Afrikaanse Middelburg geboren. Zij is lid van de Ndebele gemeenschap.  Op haar 10de begon ze met schilderen van muurschilderingen. Ze leerde het vak van haar moeder en oma. In de traditie van de Ndebele gemeenschap is het de taak van de vrouwen om de buitenkant van de huizen te voorzien van muurschilderingen. Zowel het gebruik van geometrische motieven als het kleurgebruik zijn traditineel bepaald.

Een aardig detail is dat de verf voor de huizen wordt gemaakt op basis van koeien-vlaaien, vermengd met natuurlijke kleurstoffen.

Voor de Ndebele bevolking is het ritueel van de besnijdenis, waarbij jongens in de leeftijd van 18 tot 20 jaar overgaan tot de status van man, één van de belangrijkste ceremonies. In de jaren die voorafgaan aan de inwijding treden de jongens toe tot de zogenamde ‘school of circumcision’, de school van de besnijdenis. Voor de slotceremonie beschilderen de vrouwen van de groep de huizen van de gemeeschap. Zowel binnen als buiten worden de woningen voorzien van geometrische motieven.

Esther Mahlangu, heeft deze kunstvorm buiten haar gemeenschap verspreid. Na afschaffing van de apartheid in 1991 nodigde BMW haar uit voor hun Art Car project. Als eerste vrouwelijke kunstenares trad ze in het Art Car project in de voetsporen van Andy Warhol, David Hockney en Frank Stella. Esther gebruikte de geometrische figuren en kleuren uit haar Ndebele traditie voor de auto. In dit werk combineert Mahlangu traditie en historie met hedendaagse kunst en politiek.  In de tentoonstelling zie je een foto van een Ndebele woongroep in dezelfde kleurstelling.

Mary Sibande

Sophie danst met Mary Sibande in 'a reversed retrogress' ©Mary Sibande

De allersterkste dialoog in deze tentoonstelling, vind ik het beeld van de twee dansende vrouwen van Mary Sibande (1982).   In 2013 heeft zij ‘A Reversed retrogress’ (omgekeerde stappen) gemaakt. Deze bijdrage zie je aan het eind van de expositie. We zien hier Scene 1, links Sophie, het alter ego van Mary, gekleed in een blauwe jurk rechts een danseres in paarse creatie met veel slangen die Mary zelf weergeeft. De blauwe jurk is ontworpen volgens oud Engels, Victoriaans model. Sophie is gekleed in de stijl van Mary’s overgrootmoeder, oma en moeder. Drie generaties die als ‘hulp’ in dienst waren bij blanke families.

Muurschilderingen Mary Sibande (2010) in Johannesburg tijdens WK voetbal

Mary heeft haar alter ego voor het eerst in 2006 laten zien als ‘My Madam Things’ en later in 2008 in ‘Four Tales’. Mary beeldt Sophie altijd af met gesloten ogen. Als Sophie haar ogen zou openen, staat ze opeens weer in de waan van de dag en wordt haar dansjurk, werkkleding met een schort. In 2010 heeft Mary Sibande tijdens het Wereldkampioenschap Voetbal serie muurschilderingen van Sophie in Johannesburg. Tijdens de Biënnale van Venetië in 2011 kreeg Sophie voor het eerst gezelschap. Hier in Londen zien we haar intens dansen met de kunstenares zelf.

Kleuren zijn belangrijk in Zuid-Afrika. Mary Sibande zegt hierover:

‘Wij maken kleur belangrijk. Kleur geeft je een plek, kleur vertelt waar je je bevindt in de geografie van Zuid-Afrika. En toen ik zo nadacht over kleur, realiseerde ik me dat ik een gebeurtenis uit de geschiedenis van Zuid-Afrika niet mocht vergeten: het Purple Rain Protest in 1989.

Tijdens een anti apartheid demonstratie op 2 september 1989 in Kaapstad gebruikte de politie paars gekleurde vloeistof in de waterkanonnen. Paars gespoten betogers werden afgevoerd naar de politiebureaus in de stad. Naast betogers kleurden ook gebouw paars door het vele spuitwater. Eén van die gebouwen was het Parlement in Kaapstad. Met de paarse jurk gedrapeerd met vele slangen neemt Sibande ons even mee terug naar de anti apartheid demonstatie in 1989.
Wil je meer zien van het werk van Mary Sibande, kijk dan eens op Pinterest 

 South Africa the art of a nation is nog tot en met 26 februari 2017 te zien in het British Museum in Londen.

© tekst en diverse foto's Wilma Lankhorst © gebruik beeldmateriaal met dank aan British Museum in Londen en de deelnemende kunstenaars. Foto van de Ndebele woongroep met dank aan South Africa Tourism.

Met de trein naar Londen

Ben jij al eens met de trein naar Londen gereisd? Ik kies vaker voor de trein omdat ik het veel plezierig reizen vindt. Ik ervaar het als een ontspannen manier van reizen en kom ook nog eens direct in hartje Londen aan. Daarnaast hoef ik me geen zorgen te maken over het gewicht van de koffer en kan ik rustig een catalogus (of kledingstuk) meer komen zonder dat ik bang hoef te zijn voorextra kosten voor overbagage. Met NS Internationaal en Eurostar reis je al voor € 59 p.p. per enkele reis, vanaf elk station in Nederland naar hartje Londen.  En koffer bij een low budget luchtvaartmaatschappij kost bijna meer.
Meer weten over wat er te doen is in Londen? Lees dan hier verder

Zelf kunst in Zuid-Afrika ontdekken…?

Wil je na het lezen van dit blog zelf de de rijke culturen en kunst in Zuid-Afrika ontdekken, dan kan ik je een rondreis op maat van Abang Africa van harte aanbevelen. Deze reisorganisatie heeft als motto ‘we share’,  wij delen. En dat doen ze in de praktijk door nauw samen te werken met locale bedrijven en kleinschalige organisaties.