Lliefdesbrief aan moeder aarde – dagboek Axel Werner Klimahaus
Liefdesbrief aan moeder aarde
Wat verbindt Bremerhaven met Santitoa op Samoa, Gambell op Alaska en Kanak in Niger? Deze locaties liggen allemaal op de 8ste oostelijke lengtegraad van onze aardbol. Axel Werner volgde deze lengtegraad en maakte een rondje om de wereld met Bremerhaven als vertrek- en eindpunt. Wat en wie hij allemaal zag, kun je zelf beleven in het Klimahaus. Wil jij ook een rondje om de aarde maken, zonder daarvoor een vliegtuig te hoeven pakken? Ga dan nu mee op reis.
Hommage aan Käthe Kollwitz (l) door Lotta Blokker en Pas de deux (2008)
Vanaf het eerste moment dat Lotta Blokker de tekening van ‘vrouw met dood kind’ (1903) van de Duitse kunstenares Käthe Kollwitz ziet, weet ze het zeker: deze kunstenares wil ik beter leren kennen. In 2009, 29 lentes jong creëert Blokker het beeld ‘Hommage aan Käthe Kollwitz’. De mens ligt zowel Blokker als Kollwitz na aan het hart. Sinds 21 juni 2015 heeft Blokker een bijzondere tentoonstelling in het Käthe Kollwitz Museum in Berlijn. Hiermee gaat Lotta Blokkers droom in vervulling. Dat geldt ook voor mij, want ik ga eindelijk persoonlijk kennismaken met Lotta Blokker. Een verslag van een feestelijke opening.
Berlijn is de derde bestemming op mijn verkenningsreis in het spoor van Käthe Kollwitz. Waar woonden en werkten Käthe & Karl Kollwitz in Berlijn? Onder welke omstandigheden leefden zij hier? Hoe was de sfeer toentertijd in de stad? En tot slot wat is er nu nog terug te vinden van hun verblijf in deze stad? Hoe meer ik over Käthe lees en schreef, des te meer nieuwe vragen komen in me op. Een deel van de antwoorden ga ik vinden in het Käthe Kollwitz Museum aan de Fasenstrasse 24 in Berlijn. Ben je er klaar voor?
Ik sta voor de eindbestemming van mijn Käthe Kollwitz verkenningsreis: het Käthe Kollwitz Museum. Het was een enerverende reis. Met veel plezier en enthousiasme heb ik het laatste jaar een stuk gelopen in het spoor van Käthe Kollwitz. Ze liet indrukwekkende werken na, zowel op het platte vlak als drie dimensionaal. Deze verkenningsreis leidde me naar bijzondere plaatsen en ik werd voorgesteld aan speciale mensen zoals de directrice van het Käthe Kollwitz Museum in Keulen en kreeg contact met Lotta Blokker. Ik stond bij haar Piëta in de ‘Neue Wache’ in een lange rij en eindigde in de stralende zon aan het graf van Käthe & Karl in Berlijn.
Luchtopname van Zwolle met dank aan Jan Tuijp van Volendammer.net
Als je Zwolle vanuit de lucht bekijkt, is het hart van de stad een prachtige ster. Een vorm die zijn oorsprong vindt in de functie als voormalige handels- en vestigingstad. Zwolle is een van de negen Nederlandse Hanzesteden die zijn verbonden door de IJssel. In één van de negen punten in dit sterpatroon ligt het Paleis aan de Blijmarkt. Ooit werd hier rechtgesproken, nu is het een van de twee locaties van Museum de Fundatie. Lees verder Museum de Fundatie Zwolle→
Van Lego tot Lichtenstein “Steek je een kaarsje op als je in de kerk komt?” vroeg mijn oma altijd als ik weer eens op reis ging. Zij bezat een oude wijsheid dat wanneer je voor de eerste maal in een kerk kwam en een kaars op stak je een wens mocht doen die uit kwam. Zelden sprak ik meer wensgedachten uit dan tijdens mijn recente bezoek aan Keulen. Met al de aangestoken kaarsjes is het lichtfeest van 2014 voor mij daar al begonnen. Het kroonjuweel van deze reis was voor mij de tentoonstelling “Die Kathedralen’ in het Walraff Museum. Zelden bezocht ik een tentoonstelling die zo boeiend was en waar alle details kloppen. Kathedralen hebben door de eeuwen heen lokale gelovigen, pelgrims, toeristen, schilders & schrijvers geïnspireerd. Zo componeerde Claude Monet maar liefst 33 impressies van de kathedraal van Rouen. Ook hedendaagse kunstenaars als Andy Warhol en Roy Lichtenstein modelleren met andere technieken godshuizen op ons netvlies. Laat je betoveren door meer dan 200 kunstwerken in ‘Die Kathedrale’ en maak een reis via de Romantiek en de Impressionisten naar het nu. Steek je een kaarsje voor me aan als je gaat?
Façades van Markus Brunetti In aanloop op de advent en kersttijd is er veel te zien en te doen in Keulen. In Museum MAKK is een bijzondere fototentoonstelling te zien met werken van Markus Brunetti. Ruim negen jaar reist Brunetti nu door Europa en dit is zijn allereerste tentoonstelling van een deel van de façades van klooster, kerken en kathedralen die hij tijdens zijn droomreis heeft vast gelegd. De fotowerken van Brunetti zijn herkenbaar aan een ultiem gevoel voor detail. Het zijn rustige verstilde beelden van bekende en onbekende voorgevels tegen een bewolkte hemel. Brunetti zal nooit een façade tegen een strak blauwe hemel vastleggen, iets wat hobby fotografen bij voorkeur wel graag doen. Het totale beeld dat je uiteindelijk ziet, is een compilatie van duizenden opnames die Brunetti met geduld en vakmanschap tot één groots en majestueus werk combineert. Door de grote belangstelling is deze tentoonstelling verlengd tot 30 december. Pak je kans en verwen jezelf met een bezoek aan Keulen en de expositie ‘Facades’ in hetMAKK.
Het ‘Mauermuseum’ is in de volksmond beter bekend als ‘Checkpoint Charlie’. In het drieluik over 25 jaar Berlijnse Muur mag een bezoek aan deze historische plek niet ontbreken. Veel mensen kennen het nog van hun schoolreisje naar Berlijn in de jaren zeventig en tachtig in de vorige eeuw. Anderen passeerden deze grensovergang met de eigen auto. Strenge controles voor bus, auto en inzittenden. Spiegels onder de auto om eventuele vluchtelingen te kunnen traceren. Altijd weer een moment waarop je even je adem inhield en beslist geen grapjes maakte met de ’Grenzbeamte’.
Check Point Charlie van controlepunt naar foto-moment
Anno 2014 is de ervaring op deze plek totaal anders. De grensovergang van weleer ademt nu sfeer van een kermisattractie, Je kunt tegen betaling op de foto met’ Rus’ of ‘Amerikaan’. Aan jou de keuze.
Iconen van weleer bij Museum am Checkpoint Charlie
Haus am Checkpoint Charlie De 43,1 km lange Muur tussen Oost- en West-Berlijn bestond op de meeste locaties uit twee muren met daar tussenin een openstuk niemandsland of de rivier de Spree. Dit om te voorkomen dat de mensen van oost naar west zouden vluchten. De talrijke vluchtpogingen staan centraal in ‘Haus am Checkpoint Charlie’.
In 1985 was ik voor het eerst op deze plek. Het museum was toen veel kleiner en lag in mijn herinnering direct aan de Muur. Eén van de dingen die me sterk is bijgebleven is het smalle raam in de buitenmuur. Via dit raam keken we om beurten even naar het oosten.
Alleen al het naar buiten kijken, het gluren over de Muur veroorzaakte een zekere spanning. Voor deze opening zit nu een plank.
You are leaving the American sector! Haus am Mauer
Het huidige ‘Mauermuseum’ is vele malen groter dan de oorspronkelijke expositie ( twee-en-halve kamer) die in oktober 1962 werd geopend. Zo is hoek op de eerste verdieping met de Friedrichstraße nu grotendeel van glas. Hierdoor heb je een weids uitzicht over de Zimmerstraße en de Friedrichstraße. Niks gluren naar het oosten, nu een brede blik naar alle kanten. Niks niemandsland, nu volop attracties zoals ‘Black Box Kalte Krieg’, het Asisi panorama ‘die Mauer’ en even verderop een grote luchtballon van ‘der Welt’.
Pratende tas Ik zie ook enkele oude bekenden zoals de twee koffers op een rek waarin een Fransman zijn bruid uit het oosten smokkelde, de auto waarin een vluchteling een veilige plek vond in een benzinetank en de boodschappentas die opeens begon te spreken omdat er een klein jongetje in zat.
Tussen 13 augustus 1961 en 8 november 1989 zijn meer dan 5000 vluchtpogingen gelukt. De creativiteit die alleen al het idee aan vrijheid bij mensen naar bovenhaalde is indrukwekkend. Sommige vluchtpogingen zijn werkelijk geniaal zoals een mini onderzeeër en de luchtballon van papier waarin twee families naar het Westen zweefden. Deze laatstgenoemde poging is verfilmd in “Mit dem Wind nach Westen” en wordt dagelijks om 17.30 uur in het museum vertoond.
Van Ghandi tot Walesa Nieuw voor mij zijn de uitbereidingen over de wereldreligies, de expositie ‘Von Gandhi bis Walesa’ en de strijd in bijvoorbeeld Afghanistan. Mijn verwachting is dat wanneer de huidige spanningen aan de Krim uit de hand lopen, dit historische moment straks ook een plekje krijgt in dit museum.
Het ‘Mauermuseum’ staat stijf van de informatiepanelen. Elk stukje muur is voorzien van foto’s of teksten. Af en toe begint het me te duizelen, de informatiestroom houdt maar niet op. Dagelijks worden er verschillende films gedraaid ’s Morgens om 09.30 komt ‘Das Wunder von Berlin’ op het witte doek en de museumdag eindigt steevast met de vertoning van ‘Mein Kampf’ om 19.30 uur. Alle filmvertoningen zijn bij de entreeprijs inbegrepen.
Mauermuseum Haus am Checkpopint Charlie
Friedrichstrasse 43-45 – D 10969 Berlijn – Kreuzberg
365 dagen per jaar geopend van 09.00 tot 22.00 uur
U-Bahn lijn 6 halte Koch Straße; U-Bahn lijn 2 halte Stadt Mitte; buslijn M29s
Tip… Asisi panorama
In Panorama Asisi voel je nog de angst van gluren over de Muur
Om nog een beetje van de spanning te ervaren rondom de Muur van weleer, kan ik een bezoek aan het Asisi panorama ‘Die Mauer’ van harte aanbevelen. Speciaal voor dit panorama is een ronde hoge cilinder gebouwd, op enkele meters vanaf Checkpoint Charlie op de hoek Friedrichstraße/ Zimmerstraße.
De beelden , gesprekken en teksten in dit panorama nemen je mee terug naar het Berlijn van de jaren tachtig van de vorige eeuw. De bedenker en maker van dit panorama, Yadegar Asisi, woonde zelf in de tachtiger jaren in de wijk Kreuzberg. Zijn eigen ervaringen en beelden zijn meegenomen in het totaal beeld. Je bent getuige van een herfstdag uit het leven van de Kreuzbergers. Aan de ene kant zie je de grijze muren van huizen aan de Sebastianstraße met daarop de felle kleuren van reclamebeelden uit die tijd. Aan de andere kant van de Muur, richting ‘Berlin Mitte’, zie je de grijze muren van de huizen in het Oosten voorzien van DDR-teksten in rood en wit.
Rechts ben je onderdeel van de anarchie in Kreuzberg, links zie je de Muur en de versperringen. In het midden is de trap waarop mensen vanuit het westen nieuwsgierig naar het oosten kijken. Zij worden op hun beurt weer bekeken door de wachters in de uitkijktoren in Oost.
De hele opzet met de beelden, de belichting en de gesproken teksten gaven mij het gevoel van een déjà vu. Ik ervaar weer even wat ik voelde toen ik in 1985 zelf op zo’n uitkijkpost stond.
Asisi Panaroma ‘Die Mauer’ nog te zien tot eind 2014
Reissuggesties
Overweeg bij je reisopties naar Berlijn ook eens de trein. Je rijdt in vijf uur van station Deventer naar Berlijn Haubtbahnhof (Hbf). Heerlijk ontspannen en geen gedoe met eventueel extra (lees over) bagage.
Voor het vervoer in Berlijn is de ‘Berlin Welcome card’ een ideale reisgenoot. 2,3 of 5 dagen gratis openbaar vervoer en kortingen op ruim 200 attracties. 2 Dagen v.a. € 18,50 online te bestellen o.a. bij de Visit Berlin
Filmtip
Wil je meer weten over het leven in het voormalige Oost-Berlijn huur dan de film ‘Goodbey Lenin’ Het scenario is geschreven door Bernd Lichtenberg en de film is geregisseerd door Wolfgang Becker.
De bevrijdingsbeer staat voor het Alliiertenmuseum in Berlijn
Je moet er even voor met de U- en S-Bahn maar dan krijg je ook wat. In een bioscoop in het voormalige Amerikaanse deel van ‘West Berlijn’ is het Alliiertenmuseum ondergebracht. Een bezoek aan dit museum is goed te combineren met een kennismaking aan de voorstad Potsdam en het bekende Slot Sanssouci. In het Alliiertenmuseum geen glitter en glamour, wel een mooie collectie met verhalen en herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog en de situatie er na: Berlijn de gedeelde stad met een luchtbrugverbinding. Dit is deel een in het vierluik, musea in hetspoor van onze bevrijders.
Verdeling van Berlijn in 4 zones, in 1961 kwam werd de Berlijnse Muur opgetrokken
Gedeelde stad We schrijven 8 mei 1945. De Tweede Wereldoorlog is nu ook voor de inwoners van Berlijn tot een eind gekomen. Dat wil niet zeggen dat de stad zich bevrijd voelde. De stad wordt opgedeeld in vier zones een Franse, een Britse een Amerikaanse en een Russisch zone. De geschiedenis van het westelijk deel van de stad staat bol van onzekerheden en drama’s waarin Amerikaanse, Britse en Franse troepen de hoofdrol spelen. In 1945 marcheerden deze geallieerde troepen de stad in om er pas in 1994 weer te vertrekken.
De Amerikaanse filmzaal doet nu dienst als museumruimte in Berlijn
Luchtbrug naar Berlijn Het museum heeft een vaste collectie aangevuld met tijdelijke exposities. We ontdekten het eerste deel van de vaste collectie in het achterste gedeelte van de voormalige Amerikaanse bioscoop ‘The Outpost’. Toen we aankwamen lopen, hadden we het idee dat de film zo zou beginnen. De buitenkant van de bioscoop is mooi bewaard gebleven. Op de verhoging waar vroeger het witte doek hing, staat nu een deel van de vaste expositie. Hier maken we kennis met het Berlijn van de jaren 1945 tot 1950. Hier komen thema’s aan bod als de overwinning van de geallieerden, het einde van de Tweede Wereldoorlog, de eerste vijf jaar van de internationale bezetting en het vernieuwde proces naar democratisering. Centraal in dit deel staat de Luchtbrug naar Berlijn tijdens de blokkade van de Russen in 1948-1949.
Bibliotheek van Nicholson Voor het tweede deel van de vaste collectie moeten we buitenom naar de voormalige bibliotheek van de Amerikaanse Majoor Arthur D. Nicholson Jr. de zogenaamde ‘Nicholson-Gedenkbibliothek’. De toenmalige Amerikaanse bewoners van stad hadden keuze uit ruim 25.000 titels.
Hier gaan we verder met de verkenning van het tweede deel van de vaste collectie. De korte films die worden vertoond, geven een goed beeld van de tijdsgeest en de speciale problematiek en uitdagingen in de gedeelde stad. Een nagebouwde schuilkelder geeft je een idee hoe de bewoners op een gepakt zaten als het luchtalarm afging.
Het originele controlehuisje van Checkpoint Charlie staat nu in het Alliiertenmuseum
Check Point Charlie Naast de oude bioscoop en de bibliotheek staan op het museumterrein een oude Hastings TG 503, het controlehuisje van een van de meest bekende plekken in gedeeld Berlijn: Check Point Charlie (CPC), een oude wachttoren en enkele delen van de Muur. Voor spoorliefhebbers is er ook een restauratiewagon van een trein voor Franse militairen.
DDR-wachttoren kijken ver over de Muur Alliiertenmuseum Berlijn
Amerikaanse disco In de entreehal van de bioscoop worden jaarlijks tijdelijke exposities gehouden. Vorig jaar hebben we een expositie gezien over Duitse Joden in dienst van de geallieerden. Op dit moment is hier de expo ‘Van G.I. Blues tot G.I. Disco’. De Amerikaanse (Ami) clubs werden G.I.’s genoemd. Een voorbeeld hiervan is ‘de Starlight Club’. Deze clubs verwelkomden graag internationale vrouwen.
Foto met dank aan Alliiertenmuseum Berlijn – Van G.I. Blues tot G.I. Disco
We leren hier hoe de Amerikanen die in Berlijn gelegerd waren met hun muziek de jongere Duitse inwoners beïnvloeden. De beïnvloeding ging verder dan alleen de muziek, ook de manier van leven werd massaal gekopieerd. Voor het samenstellen van deze expositie werkte het Alliiertenmusem samen met het Berlijnse duo G.I. Disco en Karsten Grossmann.
Ook al is het muziekgeschiedenis van ver voor ons geboortejaar, de muziek swingt er niet minder om. Leuk om zo door een museum te gaan.
Alliiertenmuseum dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 18.00 uur
gratis toegang U-Bahn: U3 – station Oskar-Helene-Heim Bus: lijnen 115 en X83
Enkele reistips
Overweeg bij je reisopties naar Berlijn ook eens de trein. Wij reden in vijf uur van station Deventer naar Berlijn Haubtbahnhof (Hbf). Heerlijk ontspannen en geen gedoe met eventueel extra (lees over) bagage.
Voor het vervoer in Berlijn is de ‘Berlin Welcome card’ een ideale reisgenoot. 2,3 of 5 dagen gratis openbaar vervoer en kortingen op ruim 200 attracties. 2 Dagen v.a. € 18,50 online te bestellen o.a. bij de ANWB
In ons land kennen we dat niet, een museum waarvan de collectie puur bestaat uit portretten. In Londen is dat wel het geval. Daar kun je naar de National Portrait Gallery. De basis collectie, ruim 1000 werken, is gratis te zien. Je vindt er portretten in allerlei vormen. Van schilderij tot marmeren of bronzen buste, in medaillon vorm, als foto of in hout uitgesneden. Dit alles wordt aangevuld met de zogenaamde ‘Digital Gallery’ die 108,000 werken telt. Weer of geen weer, ik kan je de National Portrait Gallery van harte aanbevelen.
Toen ik het Churchill War Cabinet in februari 2005 voor de eerste keer bezocht waren er drie verschillen met nu: er lagen zand zakken voor de deur (nu niet) mijn vader en neef Wouter waren er toen bij (nu niet) en het Churchill Museum was nog niet geopend: nu wel. Ik mag weer eens in Londen en heb besloten om dit interessante museum andermaal te bezoeken. In de eerste plaats omdat het museum een tweede bezoek zeker waard is, ten tweede omdat het volgend jaar (2014) 70 jaar na D-Day is en Nijmegen en omgeving al aardig op stoom begint te komen voor dit herinneringsjaar en ten derde omdat ik graag nog een paar foto’s wil maken voor mijn vader en neef. Na onze reis in 2005 zijn door een PC-fout bijna alle digitale foto’s vernietigd waardoor wij nagenoeg geen foto’s bij onze mooie herinneringen hebben.
