Street Art wandeling in Shoreditch
Mr. Cenz in Fashion Street
Heb je ooit overwogen een street art wandeling in Londen te maken? Ik heb het in de afgelopen veertig jaar nog nooit gedaan. Daarin komt nu verandering want ik heb me online aangemeld voor de Shoreditch Street Art Tours. In de bevestigingsmail staat dat ik me zondagmorgen om 10.00 uur moet melden bij het standbeeld van de geit bij Spitafields Market. Daar staat Dave al klaar. Als iedereen heeft betaald gaan we op stap. Dave deelt zijn rijke kennis van graffiti- en street art enthousiast met mijn wandelaars. Heb je goede wandelschoenen aan? Loop dan met ons mee.
Omdat de tour ruim 3,5 uur duurt en we uiteindelijk honderden voorbeelden van graffiti en street art hebben gezien, beperk ik me in dit kennismakingsverhaal tot de eerste drie straten van de rondleiding. We beginnen in Brushfield Street, gaan dan rechts af en lopen zo Commercial Street in waarna we weer snel links af slaan naar Fashion Street.
Sneak preview
De wandeling begint met een lesje stickers spotten. Veel graffiti en street art kunstenaars hebben hun eigen sticker(s) die ze overal op plakken. In deze wereld zijn stickers kunst, ze laten zien wie er in de stad is. Stickers zijn boodschappers en ze worden veel en vaak op lantarenpalen geplakt. Dave noemt de aanwezigheid van stickers een soort paspoortcontrole van de graffiti scene en street art. Hij maakt deze wandeling meerdere malen per week en door op de stickers te letten, kan hij goed volgen wat er in de wijk gebeurt. Dave attendeert ons op een grote hoekige sticker met een mosterd kleurige afbeelding. Deze stickers zijn uniek en worden met de hand gemaakt en gesigneerd. Dit plakexemplaar is van Dede. Deze Israëlische kunstenaar uit Tel Aviv woont sinds 2013 in Londen. Op meerdere plaatsen in de stad zijn stickers van hem aangetroffen. Ze zijn zeer gewild bij zijn fans, die er alle moeite voor doen om ze heel voorzichtig van de lantarenpalen af te halen om een stukje echte kunst aan hun collectie toe te voegen.
links Obama HOPE campagneposter 2008 - rechts sticket The Giant Stepard Fairey
Een andere bekende stickerontwerper en -plakker is Shepard Fairey. Eén van zijn meest bekende werken is de HOPE poster die hij heeft gemaakt voor Barack Obama. De rood-blauwe-gele poster werd veel gebruikt tijdens de verkiezingscampagne in 2008. In 2011 heeft Fairey een variant op de Obama poster gemaakt en zijn eigen gezicht op de HOPE-poster geplaatst. Hier in Shoreditch hangen verschillende stickers van Fairey met het hoofd van de gigant.
Let goed op de rolluiken
We lopen in Bushfield Street verder in de richting van de kerk met de spitse toren in Spitafields. Het is zondagochtend waardoor we in de eerste uren van onze wandeling nog relatief weinig last hebben van het verkeer. En dan staan we opeens voor een rolluik met daarop een madonna en christus figuur. Op de borst heeft de linker figuur in plaats van een Heilig Hart een verfkwast en op de borst van de Madonna rechts staat een spuitbus. Beide figuren hebben een masker op dat graffitischrijvers vaak gebruiken om zich te beschermen tegen de ongezonde spuitdampen die vrij komen bij het schrijven. En dan zie ik het opeens: beide gezochten zijn hetzelfde. We staan hier voor een rolluik dat is bespoten door de vrouwelijke street art kunstenaar @Zabou. Dave vertelt dat Zabou vaak haar eigen gezicht gebruikt in haar werk. Dan draaien we ons om en zien we aan de overkant op de hoek een gebouw waarvan de rolluiken zijn gesloten. Op beide luiken staat een groot oog in een blauwe ondergrond. Ook deze twee ogen zijn door Zabou gemaakt en je kunt ze alleen op zondag zien omdat de winkel dan is gesloten. Als ik na de rondleiding zelf nog wat door Brick Lane slenter ontdek ik nog een derde werk van Zabou.
In de wereld van graffiti kom je relatief weinig vrouwen tegen. Graffiti-schrijven is ruw en gevaarlijk werk, de pakkans is groot en er wordt vooral in het donker gewerkt. Niet echt ideaal voor vrouwen. Bij street art zien we steeds meer vrouwen actief. Zaboe is één van hen. In deze tour maken we ook kennis met Aida, de Japanse Saki (links) en de Italiaanse Alice Pasquini.
College graffiti tegen de muur in Shoreditch
Als we de hoek omgaan en Fashion Street inlopen, worden de muren met de strekkende meter kleurrijker. Dave zet ons ‘tegen’ de muur en begint een inleidend college ‘graffiti en street art’. Een naam die valt is die van D*Face, een lokale kunstenaar. We gaan 30-40 jaar terug in de tijd toen er in deze wijk al straatkunstenaars actief waren. Maar zij noemden zich niet zo. De creatieve mannen en vrouwen in de tijd waren punkers, graffitischrijvers en skate boarders. Deze vrijbuiters hadden een intense hekel aan de billboards die de consumenten dicteerden wat goed voor hen was en hen moesten aanzetten om meer te gaan kopen. De buurt waarin wij nu staan was toen erg verwaarloosd, overal stonden lege pakhuizen en werkplaatsen. Door het enorme overaanbod waren de huren hier laag en dat is precies wat kunstenaars nodig hebben: goedkope huizen en studio’s. Het gevolg was dat kunstenaars als het ware dit stadsdeel koloniseerden. Zij gingen er wonen én werken.
D*Face begon in die tijd met iets heel nieuws: een permanente galerie die zich exclusief ging richten op kunst van graffiti- en street art kunstenaars. Deze galerie bestaat nog steeds en heet ‘Stolen Space’. Daarnaast organiseerde hij een soort collectieve werkplek met meerdere studio’s voor straatkunstenaars. Door goede werkruimte aan te bieden, konden kunstenaars professioneler aan het werk gaan én blijven. Deze creatievelingen waren nu in staat om straatkunst te maken op basis van een zogenaamde ‘galerie-standaard’.
Sticker boven is van D*Face
D*Face & Banksy maken street art commercieel haalbaar
D*Face is bevriend met een andere, inmiddels wereldberoemde straatkunstenaar: Banksy. De naam Banksy staat voor geheimzinnig en anoniem. Volgens Dave wordt Banksy wereldwijd gezien én erkend als de ‘King’ van de street art. Hij omschrijft Banksy als een briljant kunstenaar, hij laat zijn publiek kennismaken met zijn politieke overtuiging, hij steekt de draak met politici, de autoriteiten, bankiers, soldaten en leden van het Koninklijk Huis. Mensen waarover wij allemaal graag lachen. Kranten waren op hun beurt ook dol op de humoristische afbeeldingen van Banksy. Zij hielden van zijn Robin Hood-achtig werkwijze in de wereld van de kunst. Volgens Banksy hoefde je geen kunst te kopen, je hoefde niet naar een museum of galerie. Neen, de kunst moest volgens hem gratis zijn én op straat aanwezig. In 2001 scheven alle grote kranten in Londen over Banksy en zijn werk. Net als D*Face kwam ook Banksy met een nieuw idee. Hij werd de oprichter van een drukkerij met de naam ‘Pictures on Walls’. Hier werden gelimiteerde oplages (professionele silk-screen-prints) vervaardigd van spraakmakende voorbeelden van street art. Deze prints werden goedkoop verkocht, maar al snel ontstond er een systeem van snelle opkoop en daarna veel duurder doorverkopen via eBay. Banksy heeft hier ooit iets tegen gedaan. Dat hoorde nu eenmaal bij een populaire vernieuwing.
Dankzij de inzet van D*Face en Banksy kregen steeds meer straatkunstenaars de kans om hun werk professioneel en steeds vaker full time uit te voeren. De initiatieven van D*Face en Banksy hadden ook een sterke aantrekkingskracht op internationale street art artiesten uit bijvoorbeeld Melbourne, New York, Parijs en Berlijn. En zo werd Shoreditch een internationale smeltkroes voor graffiti- en street art kunstenaars. Shoreditch is anno 2016 niet meer de grootste street art community ter wereld, maar volgens Dave nog steeds wel de meest internationale groep.
Soldaten door de eeuwen heen
Tijdens het straat-college in Fashion Street attendeert Dave ons op een soldaat op een wit paard. Deze krijger lijkt zo uit het leger van Napoleon te komen. Dit is het handelsmerk van een Ierse street art kunstenaar Conor Harrington. Conor is ook bevriend met D*Face. Hij had ook een studio in het ateliercomplex van D*Face. In 2004 was Conor één van de eerste kunstenaars die een solo tentoonstelling kreeg in de galerie van D*Face.
Dave attendeert ons op de vele verfdruipers en spetters op het werk van Conor. Dit zijn de zogenaamde ‘markers’ van street art. Als je illegaal schrijft, moet je snel werken, om je pakkans te minimaliseren. Als je spuit ontstaan er vaak druipers. Als je weinig tijd hebt, kun je dat tussentijds niet schoonmaken. De spetters en druipers zijn het bewijs van de illegaliteit en zijn zodoende een eigen leven gaan leiden in de wereld van graffiti en street art. Mannen als Conor die zich straatkunstenaarts noemen, maken graag gebruik van dit type beeldmerken. Ook als ze werk in opdracht (in commission) maken blijven ze spetters en druipers produceren omdat dit wordt gezien als een kenmerk van echtheid. De grote doeken van Conor gaan tegenwoordig voor ₤ 70 tot 90.000 over de toonbank. In Shoreditch zijn twee werken van hem: deze grijswitte soldaat en in het tweede deel van de tour, de gekeurde Engelse soldaat te paard.
De stencils van Otto Schade
Een veel gebruikte techniek bij street art, is het gebruik van stencils. Deze basisvorm kun je thuis of in de studio in alle rust ontwerpen en uitsnijden. Op straat hoef je dan alleen de vorm voor de muur te houden waarna je snel de gaten vol spuit met verf. Banksy is beroemd geworden met zijn stencils, die hij vaak meerdere malen gebruikte. Otto Schade, maakt ook stencils, maar hij gebruikt ieder stencil maar één keer. Daarmee is zijn werk uniek. Hier in Fashion Street zien we zijn ronde afbeelding van ‘kinderen met geweren’. Mede door het formaat, de cirkel met daarin de tekening, herken je Schade’s werk na deze inleiding relatief snel. Naast dit werk van Schade zien we een regenboog van Ronzo.
Ronzo woont en werkt in Londen, maar zijn straatkunst (grafisch en driedimensionaal) is wereldwijd verspreid. Hij exposeerde samen met grote namen zoals Banksy, D*Face en Stepard Fairey. Eén van Ronzo’s beroemde uitspraken is:
‘Changing the world through art,
starting with a street corner’.
links kopje van Gregos, rechts Dave van Shoreditch Street Art Tours
De kopjes van Gregos en druipers van Jimmy C
Wat mij het meest verrast is de veelheid aan verschijningsvormen van graffiti en street art: ik was bekend met o.a. tags (handtekening), de meer complexere naam-tag de zogenaamde ‘throw up’, een ‘silver’ zoals we die vaak op treinen zien en het ‘piece’ en het grotere werk ‘het masterpiece’. Maar hier zie ik varianten die ik nog niet ken zoals de paste ups (papieren collages) en allerlei drie dimensionale kunstvormen. En dan laat Dave ons een blazend kopje zien. Deze ceramische hoofden zijn verkleinvormen van het hoofd van de Franse kunstenaar Gregos. Als je de hele tour uitloopt, zul je allerlei varianten op dit thema ontdekken. Zowel Gregos presenteert verschillende hoofdvormen als Love PiePenBrinck die bekend zijn vanwege hun modieus geklede biggetjes die overal op muren zijn geplakt. Daarnaast verspreiden zij hun werk via ‘love’ stickers.
Als we het einde van Fashion Street in de richting van Brick Lane naderen, zien we een groot druipend werk van Jimmy C. Deze muurschildering heet ‘Joe’s Kid’. Tegenover Joe’s Kid zien we een gevel bewerkt door Hunto, ‘the graffiti cubist’.
Hier eindigt de kennismaking met street art in Londen. In 2017 komt er een uitgebreid vervolg. Heb je zelf plannen om naar Londen te gaan en is je nieuwsgierigheid geprikkeld voor street art, bezoek dan de site van Shoreditch Street Art Tours voor meer informatie.
Ik wens je alvast veel plezier en …. foto’s van nieuw werk zijn altijd welkom. Voel je vrij om een foto achter te laten op mijn Facebook-pagina.
Na het overlijden van Leonard Cohen heeft Jimmy C een kleurrijke ode gebracht aan de zanger. Deze kun je zien op zijn Facebook-pagina.
Met de trein naar Londen
Ben jij al eens met de trein naar Londen gereisd? Ik kies vaker voor de trein omdat ik het veel plezierig reizen vindt. Ik ervaar het als een ontspannen manier van reizen en kom ook nog eens direct in hartje Londen aan. Daarnaast hoef ik me geen zorgen te maken over het gewicht van de koffer en kan ik rustig een catalogus (of kledingstuk) meer komen zonder dat ik bang hoef te zijn voorextra kosten voor overbagage. Met NS Internationaal en Eurostar reis je al voor € 59 p.p. per enkele reis, vanaf elk station in Nederland naar hartje Londen. En koffer bij een low budget luchtvaartmaatschappij kost bijna meer.
Meer weten over wat er te doen is in Londen? Lees dan hier verder
© video, tekst en foto’s Wilma Lankhorst Met dank aan alle graffiti- en street art kunstenaars voor hun mooie kunstwerken