Kerst in Bastogne

De bel gaat, de dienstdoende majoor opent de voordeur. De sfeer in het Officiers Mess is gespannen. De manschappen zijn klaar om generaal Patton te ontvangen.  Deze ervaring kan je overkomen als je in het 101^ste Airborne Museum in Bastogne bent. Het verleden is hier voelbaar, in de kamers, op de krakende trappen en op zolder. De beleving is het sterkst in de donkere, tochtige, koele kelder. Nog nooit hebben wij de sfeer zo intens ervaren als hier. In dit huis werkten de geallieerden, later de Duitsers en na de grote slag werden hier gewonden verzorgd. Op kerstavond 1944 giert het luchtalarm door de straten. De bewoners zoeken hun schuilkelder op. Er is ook plaats voor jou. Ga je mee? 

Uitgelaten schoolkinderen
We lopen de trap op van “Le Mess Bastogne”. De deur zwaait met een ruk open. Een groep enthousiaste schoolkinderen verlaat het museum. In de achterhoede lopen een aantal meisjes met tranen in hun ogen. Wat is er aan de hand? Van de aardige dame bij de receptie horen we dat deze groep net in de schuilkelder is geweest, ter afsluiting van hun geschiedenisles. Ze raadt ons aan de kelder voor het laatst te bewaren en eerst de grote zaal rechts en de twee verdiepingen te bezoeken.

Huis & Haard

We lopen de statige ontvangsthal in een gaan rechts en komen zo in de voorkamer. We zien een ruimte met een hoog plafond, een enorme haardpartij en centraal in de kamer een lange kaarttafel. Op de stafkaart staan de frontlinies rondom Bastogne tijdens de kerstdagen van 1944. Rechts staat een flip over met een detailkaart met de routes van de Duitse eenheden. En dan opeens worden we ons bewust van de achtergrondmuziek. De voorzichtige vioolstreken in combinatie met de rustige pianoaanslagen roepen bij ons het gevoel op van RESPECT.

Een van pijn verbeten gezicht
In het trappenhuis hangt een ‘para trooper’ in de nok. Zijn parachute in groenbruine camouflage tinten hangt als doorschijnend voor het raam. Aan de wand hangen zwart-wit foto’s van september 1944 tot en met januari 1945. Alles begeleid door viool en piano. Nadat de schoolgroep is vertrokken zijn we lange tijd de enige twee gasten in dit grote huis. Op de eerste verdieping zien we hoe de geallieerden gekleed waren tijdens de winter van 1944. De gezichten van de mannen zien er levensecht uit. Later horen we dat ze nagemaakt zijn van echte gezichten, zoals de wassenbeelden à la Madame Tussauds. De gezichtsuitdrukkingen maken de ervaringen nog indringender. In de meeste musea kom je etalagepoppen tegen in een historisch uniform. Ik voel niets bij dat soort presentaties. Hier word ik geraakt door de pijn, de kracht en de volharding op de gezichten.

Fluitende wind en kou
Na een bezoek aan de zolder gaan we uiteindelijk naar de kelder. Zodra we door de deur van de keldertrap lopen, verstommen viool en piano. De wind begint te fluiten. Als naar beneden gaan, zakt de temperatuur gestaag. De deur van de schuilkelder is gesloten, de rode lamp brandt, we moeten even wachten. Ik loop een gang in en sta opeens in de apothekersafdeling van een ziekenhuis. Bij het verlaten van deze gang sta ik voor een dik gordijn. Als ik het doek opzij schuif, sta ik opeens oog in oog met een ernstig gewonde soldaat. Er wordt in deze ruimte hard gewerkt om de aanwezige gewonden te helpen en te verbinden. En dan roept de receptioniste dat de schuilkelder open gaat. Het licht staat op groen. We betreden een spaarzaam verlichte ruimte. Als de laatste gast binnen is, gaat de deur dicht en de lamp op rood.

Kan ik hier uit?
Het wordt het steeds donkerder. De wind raast en fluit. Het is 24 december 1944, kerstavond in Bastogne. Het ‘luchtalarm’ giert door de straten van de stad. De inwoners zoeken een veilig heenkomen in hun schuilkelder. Wij zitten erbij en horen hun verhalen. Opeens horen we vliegtuigen laag over vliegen, dan vallen de eerste bommen. Op deze kerstavond geen ‘jingle bells’ of Stille nacht, Heilige nacht maar huilende kinderen, jankende honden, hoestende mensen en het knisperende geluid van een beginnende brand. Het geluid van de ontploffende bommen wordt steeds heftiger. Ik druk mijn oren dicht, het helpt niet. De herrie is oorverdovend.

Ik krijg de neiging om te vluchten, bedenk me dan dat ik niet weg kan. Ik moet blijven. Ik zit hier uiteindelijk maar zeven minuten terwijl in de koude winter van 1944 mensen dertig dagen in soortgelijke kelders bivakkeerden. Ik probeer te voelen wat er met me gebeurt. Het wordt steeds kouder in mijn hart. De bommen blijven vallen, klap naar klap. De grond trilt heftig. Als we even later ‘sein veilig’ krijgen, lopen we als verdoofd door de gang. De kou blijft nog hangen en maakt later, terug in de ontvangst, plaats voor respect en dankbaarheid. Als het gevoel van dankbaarheid mijn hart vult, stijgt ook de temperatuur. Wat is vrijheid een groot goed. Ik denk te begrijpen waarom de schoolkinderen dit pand, anderhalf uur eerder, met zoveel opwinding en emotie hebben verlaten.

101 Airborne Museum – Le Mess Bastogne
Avenue de la Gare 11-13 – Bastogne
Toerisme België
Hier kun je er meer over lezen over locaties in de Ardennen m.b.t. de Tweede Wereldoorlog

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst, met dank aan 101 Airborne Museum