De Vlaamse kunstenaar Frank Tuytschaever (1963), alias D.D. Trans vraagt zich in Museum Jan Cunen (Oss) af wat zijn Belgische collega Marcel Broodthaers (1924-1976) zou doen. Samen met acht andere hedendaagse kunstenaars uit Nederland en Vlaanderen heeft Trans een groepsexpositie samengesteld. De verbindende factor in deze tentoonstelling is de connectie met het ironische en vaak schurende werk van de eigenzinnige wegbereider die Marcel Broodthaers was.

Marcel Broodthaers in een notendop

Als je mensen naar Marcel Broodthaers vraagt, herinneren de meesten zich zijn mosselpan(nen). De kunstenaar Marcel Broodthaers is veel meer dan dat. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste kunstenaars van de 20ste eeuw. Als dichter en schrijver zet hij zijn eerste stappen op een artistieke ladder. Hij is geïnteresseerd in wiskunde en geschiedenis en is korte tijd student scheikunde. Onderhuids groeit het verlangen om literair en beeldend kunstenaar te worden. Hij staat bekend als een introverte, eigenzinnige jongeman, met ambitie en een kritische geest. Hij brengt zijn tijd graag door in de artistieke kringen rond het Brussels Paleis voor Schone Kunsten. Zijn doorbraak kwam met zijn surrealistische bouwsels, objecten en omgevingssculpturen. Broodthaers is nooit echt enthousiast geweest over klassieke musea. Zijn uitspraken en ideeën zijn vaak provocerend, verrassend en verkennen de rafelraden van de kunst.

Broodthaers speelse kijk op kunst en de kunstwereld
inspireert kunstenaars van over de hele wereld
om buiten de lijntjes te kleuren en de grenzen van creativiteit te verleggen.

Wat vertelt Broodthaers met de mosselpan?

In de Grand Casserole de Moules (de mosselpan, 1966) komen de cruciale tegenstelling samen die Broodthaers binnen zijn hele oeuvre uitspeelde: denk aan natuur versus cultuur, het alledaagse versus kunst; functionaliteit  versus esthetiek; concrete dingen versus hun betekenis en vorm versus inhoud. Hij speelt ook graag met taal door verwarring te zaaien tussen la moule (de mossel) en le moule (de gietvorm). Het Franse woord casserole betekent naast braadpan/braadschotel ook prostituee en is de mossel een verwijzing naar het vrouwelijk geslacht. Zie hier alle componenten van Broodthaers gedachtegoed samengebracht in één alledaags object. Voor Broodthaers is het idee vaak belangrijker dan het kunstwerk als object. Genoeg uitdaging lijkt me voor D.D. Trans en zijn acht collega’s. De vraag: Wat zou Marcel Broodthaers doen? is het uitgangspunt geworden voor de voor deelnemende kunstenaars in Oss. In Oss geen mosselpan maar wel een nieuwe entree…

Welkom in de nieuwe entreeruimte

Voor deze gelegenheid kreeg Museum Jan Cunen een nieuwe entreeruimte l’Entree de l’Exposition. Deze installatie vind je in de twee museumzalen op de eerste bovenverdieping. In de klassieke zalen met houten lambrisering staan zeven grote palmen. Je waant je eerder in een park dan in een museum. Zoals eerder gezegd had Broodthaers weinig op met de klassieke musea. De kunstwereld opschudden was één van zijn uitdagingen. Met de groene l’Entree de l’Exposition houdt de kunstenaar het instituut museum een spiegel voor. Aan de wanden verwijzen semi-zakelijke documenten en goudstaven naar het verdienmodel van de kunstmarkt. Het museum fungeert hierbij als ‘schatbewaarder’. Broodthaers attendeert ook op de mogelijkheid van de kunstenaar om zelf aan verschillende touwtjes te trekken. Zo maken goedkope reproducties werk toegankelijker, terwijl de handtekening van de maker de marktwaarde vergroot. Wat gebeurt er met de signatuur als die zo vaak wordt gebruikt waardoor de uniciteit ervan verloren gaat?

𝐅𝐑𝐎𝐌 𝐎𝐂𝐄𝐀𝐍𝐒 𝐓𝐎 𝐂𝐋𝐎𝐔𝐃𝐒 / 𝐓𝐎 𝐑𝐀𝐈𝐍 𝐓𝐎 𝐑𝐈𝐕𝐄𝐑𝐒
𝐓𝐎 𝐎𝐂𝐄𝐀𝐍𝐒 𝐓𝐎 𝐂𝐋𝐎𝐔𝐃𝐒 / 𝐓𝐎 𝐑𝐀𝐈𝐍 𝐓𝐎 𝐑𝐈𝐕𝐄𝐑𝐒

Lennart Lahuis – Hydrology

Allemaal lucht

Wie herinnert zich de actie nog van Banksy waarbij na de verkoop van een kunstwerk van hem in veilinghuis Sotheby (Londen) het werk wordt vernietigd in een papierversnipperaar? In Oss maakt Marius Boezen  (1934) van niets iets en van iets niets met zijn Paper Events. In de Grote Kerk in Veere zagen we dit voorjaar een ander werk van Boezem. Met stof en een windmachine bouwde hij daar ‘een nieuwe kerk’. Hier werkt en bewerkt hij papier, van maagdelijke witte vellen tot de zwart geblakerde resten in een plastic zakje. Lennart Lahuis (1986) reageert met zijn installatie Hydrology (2023) op de actie van Broodthaers waarin laatstgenoemde in de regen schrijft (film La Pluie (1969). De inktletters vloeien weg als het regenwater er op valt. Bij Lahuis verdwijnen zijn woorden even snel als ze verschijnen. In dit werk is het juist de (water)damp waardoor Lahuis’ woorden heel kort leesbaar zijn. 

De duizendpoot Sevenans is ‘een feilloze bullshit-detector’
hij doet ‘iets dat al gedaan is in de jaren zestig, maar dan frisser’.

Hans Theys, filosoof  (Bangladesh, 1936) bron: artpartpout.be

Maakt het uit?

Op de vide ontdek ik werk van Idris Sevenans (Antwerpen, 1991). Deze kunstenaar wordt vaak verweten dat hij doet wat in de jaren zestig van de vorige eeuw, ook al eens is gedaan. Maar Sevenans speelt juist met dit gegeven en hij draait de vraag gewoon om. “Maakt het uit, dat iets al is gedaan?”, aldus Sevenans. Zolang we niet tot nieuwe inzichten komen, houdt Sevenans de geest van de jaren zestig springlevend in zijn werk. In navolging op Broodthaers die in 1968 een ‘museum’ opende heeft Sevenans de Antwerp Artist Run School (AARS) opgericht. Deze AARS-campus is nu tijdelijk neergestreken in Oss. Hier worden we door Sevenans bijgespijkerd over de kunstwereld en het leven. Eén van Sevenans lessen is minder produceren, meer archiveren. Hoeveel we kunnen opslaan in de mini-archiefkast van Sevenans is de vraag.

Wat zou Marcel Broodthaers doen is een expositie met humor en de werken met bijhorende teksten zetten je aan het denken. Net als toentertijd met de Erwin Wurm tentoonstelling (Jan Cunen 2022), is het ook leuker om iemand mee te nemen en samen de werken te bekijken. Je hebt daarna voldoende stof om in het museumcafé de ervaringen nog eens te bespreken. Op de zolderverdieping wordt de bezoeker uitgedaagd om zelf een kunstwerk te maken en dit vast te leggen met de telefoon.

Wat zou Marcel Broodthaers doen? Is nog tot en met 30 oktober 2024 te zien in Museum Jan Cunen in Oss. Museumkaart (MK) geldig

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Museum Jan Cunen, alle genoemde kunstenaars en de bruikleengevers.

Deelnemende kunstenaars:

Marinus Boezem (NL 1934), Stijn ter Braak (NL 1995), Pieter Engels (NL 1938-2019),  Willem de Haan (NL 1996), Lennart Lahuis (NL 1986), Chant van Lieshout (NL 1994), Hester Oerlemans (NL 1961), Idris Sevenans ( B 1991) en coördinator Frank Tuytschaever, alias D.D. Trans  (B 1963).