We kwamen voor Frisse Wind en ontdekten Tonia Stieltjes in Singer Laren. Tonia, model en activiste is een kennismaking met een model van Jan Sluijter en een hartsvriendin van Piet Mondriaan. Maar ze was veel meer dan dat: ze stond op de barricade voor vrouwenrechten en algemeen kiesrecht. Je hebt nog twee dagen, Tonia ’s levensverhaal is tot en met zondag 17 maart te zien zien in Singer Laren.
“Tonia was alles, die alles tot iets maakte.”
Piet Mondriaan (1932)
Jan Sluijter en Piet Mondriaan
De laatste jaren doen museummedewerkers steeds meer onderzoek naar de personen die op schilderijen staan. De vrouw/man achter het model, de muze. De schilder vond het vaak niet nodig om de naam van zijn model als titel te gebruiken voor zijn werk. Jan Sluijters schildert maar liefst twaalf werken met Tonia als model. Esther Schreuder, kunsthistorica en gastconservator schreef de biografie Tonia Stieltjes. Activiste, model en wilskachtdokter. Samen met de hedendaagse kunstenaars Iris Kensmil en Brian Elstak stelde ze op uitnodiging van het team van Museum Singer deze expositie samen. In de Nardinc Galerij, met uitzicht op de beeldentuin, heeft ontwerpster Lyanne Tonk een heldere, informatieve tijdslijn opgesteld over het leven van Tonia die als Gesina Antonia Milgens in Amsterdam werd geboren.
Dochter van tot slaafgemaakte
Ik lees dat Tonia (Amsterdam 1881-1932 Parijs) de dochter is van de in slavernij geboren Afro-Surinamer Anthony Milgens. Hij leeft 24 jaar in slavernij in Suriname. Nadat hij 12 jaar als zeeman de oceanen heeft bevaren, komt hij naar Amsterdam. Milgens wordt bierbrouwer en ontmoet Maria Heidman, dienstbode uit de Nieuwe Looierstraat. Ze trouwen en krijgen drie kinderen. Tonia is de oudste en net als haar moeder wordt ze al jong dienstbode. Zij dient bij de bekende Amsterdamse familie Wilbaut. Floor Wibaut sr. (1859-1936) was een socialistische voorman en later wethouder. Schreuder vermoedt dat Tonia hier haar interesse voor politiek heeft ontwikkeld.
Voorzitter Vakbond voor dienstboden
Tijdens haar werk bij de familie Wibaut sluit Tonia zich aan bij de vakbond voor dienstboden. Ze wordt als snel gekozen tot voorzitter van de Amsterdamse fractie van Allen voor Elkander. Tonia geeft lezingen, schrijft en wordt zo een bekende Amsterdamse. Ze trouwt twee maal, eerst met fotograaf Jan de Meijere, met hem krijgt ze twee kinderen, en later met ingenieur Wim Stieltjes. In 1919 verhuist ze met Stieltjes en haar twee kinderen naar Parijs.
Verzamelplek voor kunstenaars
In Parijs wordt hun huis een verzamelplek voor kunstenaars en intellectuelen. Tonia krijgt daar een hechte band met Piet Mondriaan. Hij laat haar zijn schilderijen en schrijfwerk zien en stelt haar oordeel op prijs. Tegen collega kunstenaar Michel Seuphor (1901-1999) zegt Mondriaan dat alleen Tonia hem echt begrijpt. Als Tonia op haar 51ste jaar in Parijs overlijdt, is Mondriaan compleet van slag. Hij verzucht: “Tonia was alles, die alles tot iets maakte”. (bron: biografie).
Tonia, model en activiste is nog tot en met 17 maart 2024 te zien in Singer Laren.
De biografie Tonia Stieltjes. Activiste, model en wilskrachtdokter is een uitgave van ‘Waanders en de Kunst’. Het boek is te koop in de museumwinkel, bij je favoriete boekhandel of online bij de uitgever.
Ook te zien: Frisse Wind
Frisse Wind, impressionisme van het noorden is nog te zien tot en met 17 maart 2024. Bestel hier je entreebewijs om teleurstelling te voorkomen.
Zeegezichten van Jochen Hein
In Van den Brink Galerij, net voor de grote expositiezaal hangen twee grote zeegezichten van Jochen Hein (Husum, 1960). De monumentale doeken zijn eigendom van het Museum Kunst der Westküste uit het Deense Alkersum (Föhr). De werken lijken fotorealistisch, maar als je dichterbij komt, ontdekt je de abstractie.
De Zeegezichten van Jochen Hein zijn nog tot en met 5 mei 2024 te ontdekken in Singer Laren.
Wordt verwacht: Levi van Veluw
Vanaf 26 maart tot en met 25 augustus 2024 zijn de grote expositiezalen van Singer Laren het speelveld van kunstenaar Levi van Veluw. Je maakt kennis met zijn indrukwekkende installaties: volledig geënsceneerde werelden waarin je als bezoeker kunt (ver)dwalen. Op zondag 16 juni 2024 heeft museumdirecteur Jan Rudolph de Lorm een interview met de kunstenaar. Kaarten hiervoor kun je reserveren op de website van het museum.
Enkele extra’s voor thuis
Gastconservator Esther Schreuder was 16 oktober jl. te horen in het NPO radio1 programma Met het oog op morgen. Luister hier het fragment (rond 46:00) terug.
De podcast Gooische museumschatten over Tonia Stieltjes is hier te beluisteren.
© tekst en foto's Wilma Lankhorst
© gebruik van de foto's met dank aan en met toestemming van Singer Laren, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.