Het Centraal Museum in Utrecht ligt op een knooppunt van geschiedenislijnen. In een kleine eeuw was het verworden tot een rijk gevulde schatkamer vol kunst. Menig bezoeker raakte, net als ik, in de wirwar van gebouwen en onderaardse gangen de weg kwijt. Na een metamorfose van drie jaar sta ik op de drempel van een museum dat met Soda+ is aangepakt. Een verbouwing die in 2013 begon wordt op 22 april afgerond met een feestelijke opening voor genodigden. Ontdek de bijzondere verhalen van deze locatie. Verken in de voormalige portierswoning het nieuwe Café Centraal en proost hier op de toekomst. Centraal Museum Utrecht is OPEN .

sneak preview vernieuwde Centraal Museum

Het verhaal van de locatie

Op de plek waar in 1110 werd begonnen met de bouw van de St. Nicolaaskerk vestigden zich in 1420 de nonnen met hun Agnietenklooster. Twee honderd jaar woonden zij op deze plek, verzorgden de tuin en begroeven en herdachten er hun doden. Na een halve eeuw zonder bewoners werd in 1674 op deze locatie het Stadsambachtskinderhuis opgericht & toegevoegd. Als de Nederlanden de strijd met de Fransen aangaan, komt er tussen maart en oktober 1795 tijdelijk een militair hospitaal in het klooster van weleer. Utrecht capituleert voor de Fransen en tussen 1810 en 1813 doet het gebouw wederom dienst als tijdelijk militaire geneeskundige post.

Verwoesting in de oorlog

Nadat in 1825 het officiële einde van het kinderhuis is aangekondigd, krijgt een deel van de gebouwen in 1829 een nieuwe functie: op het complex naast de St. Nicolaaskerk komt een kazerne waar o.a. militairen te paard worden gehuisvest. Als de stallen in 1834 afbranden, worden er in 1835 nieuwe stallen gebouwd. Drie jaar later wordt in het Stadhuis van Utrecht het Museum voor Oudheden geopend. Direct na de Eerste Wereldoorlog in 1918 wordt begonnen met de nieuwbouw van het Centraal Museum op de huidige locatie. Als dat drie jaar later op 1 augustus 1921 wordt geopend is het hier een smeltkroes van stadsgeschiedenis. Als in 1999 de laatste verbouwing wordt uitgevoerd, is er uiteindelijk een kunstdoolhof ontstaan.

Schatkist staat op springen

Het Centraal Museum heeft vijf basis collecties: oude kunst, stadsgeschiedenis, moderne kunst, mode en vormgeving. En die werden tentoongesteld in de verschillende gebouwen, uit verschillende tijden in onze vaderlandse geschiedenis. De gebouwen waren verbonden door onderaardse gangen. Daarmee was het scenario compleet: een schatkist die op springen stond en haar schatten op allerlei locaties prijs gaf. Geen wonder dat je als bezoekers het spoor bijster raakte.

Hemel & aarde bewegen

Wie vanaf 22 april 2016 het Centraal Museum bezoekt, komt binnen in een totaal andere wereld. De locatie is hetzelfde, maar de gebouwen en de ruimtes ervaar je compleet anders. Tijdens de renovatieplannen is samenwerking gezocht met de buren van de Nicolaaskerk. In de voormalige stallen is voor beide partners nu een nieuwe tuinzaal, met terras en een moderne conferentieruimte gecreëerd. Zo kunnen extra inkomst worden gegenereerd met de organisatie van feesten en vergaderingen. In de kerk worden sinds de alliantie ook vaker kunstmanifestaties gepland. Of zoals woordvoerster Gonnie het aangaf: “Ons kerk motto is hemel en aarde bewegen. We gaan nu met onze vernieuwde gezamenlijke kunstactiviteiten op aarde de hemel bewegen”. De oude begraafplaats is nu ingericht als beeldentuin en nijntje in een uitvoering van ontwerper Richard Hutten opent het bal.

Glazen burg 

De nieuwe ingang ligt weer aan de Agnietenstraat, recht tegenover het Museum van nijntje. Links kom je in de nieuwe museumwinkel. Dit gebouw werd door de nonnen gebruikt als kapel. In het bovenste deel van deze voormalige kapel vind je nu een informatiecentrum met leesboeken en pc’s. Hier kan iedereen gratis naar binnen en persoonlijk onderzoek doen naar een thema of vraag die hem of haar bezig houdt. Op de begane grond vind je de uitgebreide collectie van de museumwinkel. Ook hier kun je naar binnen zonder entreebewijs. Hier vind je allerlei leuke, creatieve cadeaus voor verjaardagen, Vader- of Moederdag en Sinterklaas of Kerst.

Als je wel een kaartje koopt, kom je nu via de voormalige refter (eetzaal) binnen. Je wordt hier feestelijk ontvangen in een sfeervolle ruimte met aan weerszijde rode voile gordijnen die dansen door luchtbeweging. Rechts achter deze rode gordijnen, hangt in de lucht een transparante maquette van het totale complex. Als je een koptelefoon opzet, hoor je het verhaal van die plek. Links achter het gordijnen zijn tafels met beeldschermen. Hiermee kun je zelf naar informatie surfen. Daarna loop je over een glazen verbindingssluis naar de oude stallen. Deze zijn omgebouwd tot prachtige expositieruimtes. Tot 29 mei 2016 kun je hier de tentoonstelling Haar nog zien.

De wereld van Utrecht

Het Centraal Museum van Utrecht wil meer dan ooit het museum van de inwoners van Utrecht worden. Een begin is gemaakt met drie schilderijen op verschillende locaties in de stad als reuze muurkunstwerk te laten zien. Zo kan het gebeuren dat je al fietsend opeens ‘Amalia van Solms’ aan de Van Asch van Wijckskade of en vrolijke ‘Bacchus’ op de hoek Bleekstraat/Catharijnesingel ontdekt. De eerste meerjarige tentoonstelling heet de ‘De wereld van Utrecht’. Hierin komen alle pijlers van het museum samen. Op de begane grond en de eerste verdieping van de vleugel die in 1920 aan het museum werd toegevoegd maak je een ontdekkingsreis door de eeuwen van Utrecht. De indeling en opstelling zijn verrassend. Ik ervaar veel meer licht dan tijdens mijn vorige bezoek, de werken komen nu veel beter tot hun recht.

Zestien thema’s

Laat je verrassen door de bijzondere context waarin kunstwerken bij elkaar zijn gebracht. Er is geen chronologische volgorde, in zestien thema’s zie je veel ongewone combinaties. Weet jij bijvoorbeeld wat Pycke Koch en Marlene Dumas gemeenschappelijk hebben? Ontdek het zelf in de themazaal ‘Let’s dance’. In een andere zaal staan de twee grootste iconen van Utrecht bij elkaar: de DOM en het Rietveld-Schröderhuis. Op de tweede etage word ik binnengezogen in de wereld van immigranten en vluchteling. Op de muur staat de vraag: ‘Stel, je moet huis en haard voorgoed verlaten, welk dierbaar voorwerp neem je dan mee?’ Deze vraag blijft me nog lang bezig houden.

Mijn ervaringen:

• Om deze opening met de inwoners te vieren, heeft het museum drie werken uit haar collectie laten opblazen en op drie muren van huizen in de stad geplakt. Op mijn wandelroute van Utrecht Centraal naar het museum, loop ik langs het Catharijnesingel en ontdek ik op de hoek met de Bleekstraat het eerste schilderij: ‘Bacchus’ (1628) geschilderd door Joachim Wtewael. Doorlopend langs de singel zie ik bij de Oosterkade een tweede ‘muurkunstwerk ‘de Allegorie van het geloof’ (1626-1627) door Hendrik ter Brugghen. Door deze kleine omleiding kom ik al een beetje in feeststemming.
• Als ik door de glazen sluis loop, zie ik rechts de (beelden)tuin in haar volle lente glorie. Een uitnodigend terras met oranje stoelen en nijntje.
• De voormalige paardenstallen zijn opnieuw ingericht als extra tentoonstellingsruimte. Ik ervaar een ruim opgezette expositie met veel bewegingsruimte en prachtig licht. Waar vroeger de grote deuren toegang gaven tussen stad en tuin, zijn nu enorme glazen wanden gemaakt waardoor buiten binnen komt, en het museum als het ware naar buiten gaat. Het is nu een totaal concept waarin ik veel contact tussen museum en tuin (buiten) ervaar en dat bevalt me prima.

Gratis met de Museumkaart

Het vernieuwde Centraal Museum  in Utrecht is vanaf zaterdag 23 april 2016 geopend voor iedereen. Museum- of Rembrandtkaart houders kunnen gratis naar binnen. Het entreebewijs voor het Centraal Museum geeft ook (gratis) toegang tot het nijntje museum aan de overkant.

Verrassend met Soda

Echte schoonmaakliefhebbers zweren bij soda. Voor hen is het een wondermiddel, multifunctioneel inzetbaar voor allerlei klusje en ook nog eens vriendelijk voor het milieu. Deze eigenschappen lijken naadloos toepasbaar op de ontwerpers van Soda+. In 2010 begon het broedproces bij de leiding van het Centraal Museum. Het was al jaren duidelijk dat het anders moest, maar hoe? De multifunctionele inzetbaarheid van het schoonmaakmiddel soda zie je terug in de opzet van Studio SODA+. Hier werken verschillende ontwerpers, ieder vanuit hun eigen kennis en perspectief samen aan één uitdaging. Door het samenvoegen van de ideeën en suggesties van dit gemêleerde gezelschap voorkom je tunnelvisie. Bovendien boor je zo een inspiratiebron aan die tot verrassende oplossingen leidt. Als je voor een goede voedingsbodem van je bouwplan een geïntegreerde visie voor duurzaam beleid nastreeft. Zie je in het nieuwe concept van het Centraal Museum dat alle puzzelstukje met Soda(+) op de juiste plek zijn gevallen.

© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst
 © gebruik foto’s met dank aan Centraal Museum Utrecht