In 2016 was ik te gast bij de heropening van het verbouwde Centraal Museum in Utrecht. Nu acht jaar later heeft het team de vaste collectie opnieuw bestudeerd en volledig anders ingericht. Om deze nieuwe collectie-presentatie te beoordelen, heb ik een vriendin uit Utrecht meegenomen om samen Collectie Centraal te bekijken.
Korte terugblik
Op de plek waar nu het Centraal Museum ligt, werd in 1110 begonnen met de bouw van de St. Nicolaaskerk. In 1420 gevolgd door de nonnen van het Agnietenklooster. Twee honderd jaar later veranderde de bestemming in een Kindertehuis (1674). Als de Fransen ons land belagen moeten de kinderen tijdelijk wijken voor een militair hospitaal. In 1825 valt het definitieve doek voor het kindertehuis en krijgt (een deel van dit) historische complex weer een nieuwe bestemming: naast de St. Nicolaaskerk komt een kazerne voor militairen te paard. In 1838 wordt elders in de stad het Museum voor Oudheden geopend. Direct na de Eerste Wereldoorlog (1918) wordt naast de St. Nicolaaskerk begonnen met de nieuwbouw van het Centraal Museum. Op 1 augustus 1921 is dit museum geopend. In het 100-jarige bestaan is het complex verschillende keren verbouwd en uitgebreid, zoals in 1999 en in 2016.
De thema’s van nu
De belangrijke thema’s van nu die ook in museumland een rolspelen zijn onze geschiedenis en verhouding tot ons koloniale verleden, de rol van de vrouwen in de maatschappij in het algemeen en in de kunst in het bijzonder, inclusi en gelijkheid van stem in de gelaagdheid van onze huidige samenleving. Met deze gedachten in hun hoofd hebben de conservatoren en het hoofd Collectiebeheer de uitgebreide collectie van het museum opnieuw bekeken en bestudeerd. Let wel het museum heeft meer dan 60.000 objecten in depot. Het resultaat van dit onderzoek is nu te zien in het Centraal Museum.
Een reis van de Middeleeuwen tot nu
Uit de ruim 60.000 objecten zijn meer dan 400 werken geselecteerd die het verhaal vertellen van de Middeleeuwen tot 2024. De vaste collectie is een gevarieerde verzameling van voorwerpen uit de stadsgeschiedenis, kunst, mode en design. Collectie Centraal is ingericht met thema’s en binnen die thema’s vind je design naast schilderijen, Middeleeuws houtsnijwerk naast mode. Alle themakamers zijn anders van sfeer, er zijn bijna geen bordjes met informatie, maar er liggen per thema wel boekjes met achtergrondinformatie. De teksten in deze boekjes zijn kort en krachtig, je kunt zo op je eigen tempo de reis maken. Een andere optie is de ‘mediaguide’ met persoonlijke verhalen bij verschillende werken. Je gebruikt de mediaguide op je eigen telefoon. Neem daarvoor oortjes of een koptelefoon mee. Je hoeft niets te downloaden er is Wifi in het hele gebouw.
Dwarsdenkers
Een voorbeeld van een thema is ‘dwarsdenker’. De ingrijpende veranderingen op het wereldtoneel in de jaren dertig van de vorige eeuw, krijgen steeds meer vat op Utrecht. Reacties op de crisis worden ook voelbaar in de moderne kunst. De kunst in deze roerige tijd, beweegt zich tussen uitersten: van droom en werkelijkheid tot utopie en dystopie en van abstract tot figuratief. Als er strijd is kiezen kunstenaars partij of vluchten in een parallelle wereld. Met hun wapens, het penseel, de pen of de beitel mengen artiesten zich in het maatschappelijke debat. Mannen voeren de boventoon. In deze zaal ontdek je de vrouwen die je toen niet (kon) horen maar die er wel waren. We kijken naar werk van onder andere Charley Toorop (1891-1955) en Jacoba van Heemskerck (1876-1923). Fossil Psychic for Christa (2020) van de Duitse kunstenaar Kerstin Brätsch (1979) hangt hier ook als link met het heden.
Collectie Centraal is nu voor onbepaalde tijd te ontdekken in het Centraal Museum in Utrecht. Je hebt gratis toegang met de Museumkaart.
Na een ontdekkingsreis van ruim drie uur zijn we van vanuit de Middeleeuwen weer in 2024 aangekomen. Mijn gast uit Utrecht is erg te spreken over de huidige presentatie. Ze had het museum lange tijd, links laten liggen omdat het na alle verbouwing een groot kunstdoolhof was geworden. Dit bezoek heeft de doolhof veranderd in een aantrekkelijke bestemming met een vaste route boordevol verrassingen.
Nu ook te zien: Op scherp
Naast Collectie Centraal kun je tot en met 9 juni 2024 ook de tijdelijke tentoonstelling Op Scherp bezoeken. Je bent te gast in de magische wereld van het fotorealisme, ook bekend als hyperrealisme. Deze stroming ontstond in de jaren zestig van de vorige eeuw in Amerika. Een groep jonge kunstenaars zette zich af tegen de heersende mode van abstracte kunst. Zij verleggen hun focus en richten zich op het zeer precies schilderen van alledaagse taferelen. Foto’s zijn daarbij de basis. In Op Scherp beweeg je je tussen de grenzen van illusie en werkelijkheid. De afbeeldingen op de grote schilderijen die hier hangen, zijn zo levensecht dat we het gevoel krijgen naar foto’s te kijken. Het museumteam nodigt je uit om de verhalen te ontdekken die schuilgaan achter deze werken van oude en nieuwe generaties kunstenaars.
Op scherp – fotorealisme nader bekeken is nog tot en met 9 juni 2024 te onttrekken in het Centraal Museum in Utrecht. Lees hier alle details. Museumkaarthouders betalen een eenmalige toeslag van € 3 voor deze tentoonstelling.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de foto’s met dank aan Centraal Museum, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.