coronadagboek over Ballingschap, Dromen en Verlangen

Weet jij nog waar je was toen op 13 maart 2020 de lockdown in ons land werd uitgeroepen? Nalini Malani, kunstenaar uit India was in Spanje voor een werkbezoek. Door de aangescherpte coronamaatregelen kon zij niet terug naar haar huis en atelier in Bombay. Vanuit Barcelona vloog Nalini Malani naar Amsterdam. Ons land werd haar toevluchtsoord. Aan de keukentafel creëerde ze een coronadagboek: de installatie ‘Exile – Dreams – Longing’. Via email heb ik haar bevraagd over dit werk. De installatie is t/m 17 oktober exclusief te zien in het Kunstmuseum in Den Haag.

Hoe kwam Nalini Malani in Amsterdam terecht?

Naast haar moederstad Bombay heeft Nalini een tweede stad waar ze regelmatig woont. Met haar Nederlandse partner heeft ze een pied a terre in Amsterdam. In 2019 Malani kreeg de prestigieuze Joan Miró Prize. Mede hierdoor mocht ze een expositie in Barcelona inrichten. Tijdens haar verblijf in Spanje sloeg het coronavirus wereldwijd om zich heen. Op basis van de dagelijks veranderende berichten en contact met haar arts besloot ze naar Amsterdam te vliegen. Het idee was om daar in hun eigen appartement het verloop van de crisis af te wachten. Dagen werden weken, weken werden maanden. We zijn nu ruim anderhalf jaar verder en er gloort licht aan het einde van de tunnel.

Hoe is het idee voor ‘Exile – Dreams – Longing’ ontstaan?

De 74 jarige Nalini Malani is dagelijks met kunst bezig. Opeens kwam dit tot stilstand. Net als wij zocht ze naar wat nog wel mogelijk was. De eerste maanden in Amsterdam bleef ze binnen de muren van haar veilige appartement. “Het voelde als het heropenen van een oude wond, littekens die mijn hele leven markeren”, aldus Malani. In 1947 vluchtte ze met haar ouders van Karachi via Calcutta naar Bombay.

Haar grootvader kon deze vlucht niet aan en overleed kort na aankomst in Calcutta. In verband met het werk van haar vader, volgde een verhuizing naar Bombay. Daar woonde ze met haar ouders in een opvanghuis voor vluchtelingen. In Amsterdam stroomt haar hoofd over van herinneringen aan de ballingschap van toen en nu, van dromen en verlangens. “Ik moest dit allemaal een plaats geven omdat ik gek werd van mijn angsten. Een eindeloze stroom van gedachten en emoties borrelden in mijn hoofd”, vervolgt Malani. Tekenen was de oplossing, de keukentafel werd haar werkplek.

Hoe verliep het creatieproces ?

Nalini Malani is een veelzijdig artiest. Naast tekenen en schilderen (o.a. muurschilderingen) is ze sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw geïnteresseerd in het fenomeen video. Een van haar eerste videoproducties is City of Desires (1992). Op de Documenta #13 (Kassel, 2012) is de installatie In Search of Vanished Blood te zien. In 2017 kon je in het Stedelijk in Amsterdam de installatie Transgressions ondergaan. Met dit idee in mijn hoofd ga ik naar Den Haag en daar ontdek ik dat de installatie ‘Exile – Dreams – Longing’ van een totaal andere orde is.

In de periode van april 2020 tot en met april 2021 heeft Malani 89 tekeningen gemaakt. Die zijn hier allemaal in één zaal te zien. De eerste achttien tekeningen zijn 26 bij 18 centimeter, de tweede serie is 31 x 23 centimeter. Omdat veel winkels gesloten waren, kon Malani, net als collega kunstenaars moeilijk aan materiaal komen. Daarom zijn de andere 71 tekeningen op een ander formaat. Alle afbeeldingen zijn voorzien van een witte passe-partout en een blank houten lijst.

Hoe ziet ‘Ballingschap – Dromen – Verlangen’ er uit?

Op de eerste verdieping van het Kunstmuseum is de projectenzaal gereserveerd voor de installatie. De 89 tekeningen hangen chronologisch aan de wanden van april 2020 tot en met april 2021. Allemaal op ooghoogte zodat je dicht bij het beeld kunt komen.

Malani is een verhalenverteller. Ze laat zich inspireren door mythen en historische teksten van o.a. Shakespeare, Brecht en Lewis Carroll. Ook leest ze veel poëzie zoals van de Indiase dichteres Akka Mahadevi (circa 1130-1160).  Andere inspiratiebronnen zijn politiek-sociale ontwikkelingen, sociale ongelijkheid, misbruik van macht, de positie van de vrouw en haar eigen levensweg. Op de witte wanden boven de tekeningen staan tekstregels van o.a. de Poolse dichteres Wisława Szymborska (1923-2012), The End and the Beginning – Nothing Twice. En toch lijkt het verblijf in Amsterdam in coronatijd voor Malani op een tweede ballingschap.

Nalini Malani en Vrouwen in mythen

In het oeuvre van Malani spelen vrouwen en de positie van vrouwen een belangrijke rol. Zo zie je sinds 2005 regelmatig teksten van Lewis Caroll en zijn creatie Alice in Wonderland terug. Ook in Exile – Dreams – Longing ontdek ik allerlei afbeeldingen van Alice en tekstverwijzing naar zowel ‘Alice’s Adventures in Wonderland’ als naar ‘Through the looking Glass’. “In deze tekeningen zou ze blauwe gedachtenbubbels kunnen vasthouden, alsof ze de wereld omhoog houdt”, aldus Malani.

Nalini Malani & Alice in Wonderland

In de keuze van vrouwen beperkt Malani zich niet tot de cultuur van India. Naast Sita (Hindoestaanse mythologie) zie je onder andere Medena (Griekse mythologie), Mother Courage (creatie Berthold Brecht) en Alice van Lewis Caroll in haar installaties. Op de vraag waarom Alice in Wonderland zo frequent voorkomt in haar werk zegt Malani: “Dit gaat terug naar het thema ‘vrouwen in mythes’. Dit is een van de thema’s waar ik me al jarenlang mee bezig houd. Alice, en vooral ‘Alicetime’ en ‘Alicespace’, zijn interessant voor het maken van visuele woordspelingen. Het verhaal van Alice wordt verteld door een man die probeert in de fantasieën van een klein meisje te komen, dus het is in zekere zin dubbel gelaagd. Ik heb geprobeerd dit uit te breiden naar een oudere Alice die er ook mee in het reine moest komen dat ze vrouw werd en menstrueerde.”

Een nieuw jaar, roep om zuurstof

‘It will take your Breath’  is de enige afbeelding met bloemen er op. Dit beeld heeft Malani gemaakt op de eerste dag van het nieuwe jaar, toevallig mijn verjaardag. Ik ben benieuwd naar de keuze voor de bloemen en heb deze vraag aan de kunstenaar voorgelegd. “Ook in het nieuwe jaar gaat de verspreiding van het Covid 19-virus verder. In India doemt een nieuwe variant op, de Delta-variant. De regering van India is niet voorbereid op deze grote uitbrak en legt de verantwoordelijkheid terug bij de Staat. In de ziekenhuizen is een schreeuwend te kort aan zuurstof, dagelijks zijn er gevechten om zuurstofcilinders. Bloemen geven zuurstof, maar de bloemen kunnen de mensen die stervende zijn niet meer helpen”, aldus Malani.

Mijn ervaringen Exile – Dreams – Longing

• Vóór we naar deze tentoonstelling gaan, heb ik me ingelezen in het werk van Nalini Malani. Van mijn eerste kennismaking in 2017 weet ik dat me dat enorm hielp in het proces om de gelaagdheid in haar werk te zien;
• Het voelt alsof we een coronadagboek gaan bekijken. Dat is de installatie voor mijn gevoel ook. Een jaarboek gevuld met beelden gevormd door herinneringen, emoties, verlangens en poëzie;
• Als we de Projectzaal inlopen is het stil, doodstil. Er hangen 89 tekeningen aan de wanden, een zonnestraal raakt er enkele aan. Het contrast in deze serene ruimte is groot als ik terugdenk aan de kleurrijke video-installaties die ik eerder heb gezien;

• Het beeldverhaal begint in april 2020 met een (pen)tekening in zwart en rood. De titel is ‘Cities like Dreams are Made of Desires and Fears’. In april 2020 is het grootste deel van de wereld in lockdown, er heerst angst. Mogen we elkaar nog aanraken? Malani schrijft verder in dit werk ‘their discourse is secret. Their rules absurd’. Ik zie een figuur, voorover hellend in verband gewikkeld, er komen stralen uit zijn gezicht. De pandemie is in volle gang. Er wordt koortsachtig overlegd, de ene maatregel volgt op de ander. De ene persconferentie volgt op de ander;

• Op de tekening ‘It will take your Breath’, zie ik dat dit werk op mijn eerste corona-verjaardag (01.01) is gemaakt. Dit is het enige werk met bloemen er op. De tekst is van Amerikaanse dichter Adrienne Rich (1929-2012). ‘It will not be simple – It will not be long – It will take your breath away’. Het zijn enkele regels uit het gedicht Final Notations. Wat wil Nalini Malani ons voor 2021 meegeven?

• Na de eerste achttien werken op een witte achtergrond, volgt er een serie tekeningen waarop de achtergrond steeds vaker een roodbruine gloed laat zien. Malani schrijft dat ze na maanden van binnen zitten, eindelijk naar buiten kan. Al wandelend verkent ze Amsterdam in coronatijd. Haar oog valt o.a. op de roodbruine bakstenen huizen in de Amsterdamse Schoolstijl. Onbewust werkt deze kleur door in een serie tekeningen;

• Naast talrijke beeldelementen en poëzie regels staan op verschillende tekeningen losse letters en soms zelfs het hele alfabet. Beeldfragmenten en letters gaan in dialoog;
• Als je tijd neemt en de woorden Ballingschap – Dromen – Verlangen ‘proeft’, verandert de smaak continue. Mijn mond is op zoek naar balans. Ook de ogen krijgen het druk in deze tentoonstelling. Er gebeurt heel veel in deze ruimte.

Mijn kennismaking met het werk van Nalini Malani

In 2017 zag ik in het Stedelijk Museum in Amsterdam de installatie TRANSGRESSIONS. De wandeling door deze installatie was mijn eerste kennismaking met het werk van Malani. De muziek, de bewegende videobeelden op de ronddraaiende cilinders, de kleuren, het gesproken woord, de bewegende schaduwen én de stilte in de zaal, creëerden een bijna mystieke sfeer. Ik heb ruim een half uur op bankjes gezeten in deze ruimte en door de installatie gedwaald. Thuis ben ik meer over Malani gaan lezen. Mijn ervaringen met TRANSGRESSIONS heb ik verwoord in een artikel, dat je hier kunt lezen. 

Exile – Dreams – Longing van Nalini Malani is nog t/m 17 oktober 2021 te zien in het Kunstmuseum in Den Haag. Kijk hier voor het laatste nieuws over de bezoekmogelijkheden. 

© tekst, foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met toestemming van het Kunstmuseum en Nalini Malani.

Wie zijn de dichters in deze zaal?

 De tekstregels op de muren hier zijn afkomstig van de volgende dichters en/of schrijvers: Agha Shahid Ali A Pastoral; Maya Angelou, Mother en A Cradle to Hold Me ; Italo Calvino,  Invisible Cities; Lewis Carroll, Alice’s Adventures in Wonderland en Through the Looking-Glass; Claude Lévi-Strauss, Tristes Tropiques; Heiner Müller, Landscape with Argonauts; George Orwell 1984; Attipate Krishnaswami Ramanujan A River; Adrienne Rich Of a Woman Born: Motherhood as Experience and Institution en Arts of the Possible: Essays and Conversations en Wisława Szymborska The End and the Beginning –  Nothing Twice –  Water en The Palm.

Eerste couplet uit Nothing Twice – Wisława Szymborska

Nothing can ever happen twice.
In consequence, the sorry fact is
that we arrive here improvised
and leave without the chance to practice

Lees hier het hele gedicht.