75 jaar vrijheid: deel 3 – Groesbeek 

Welkom in het Vrijheidsmuseum 

Met de recente opening van het Vrijheidsmuseum in Groesbeek gaat een grote wens in vervulling. Na jaren van plannen maken, overleg en nog eens overleg is het nu zo ver. Bijna op de 75ste verjaardag van Operatie Market Garden is het vernieuwde museum een feit. Wij gingen kijken en konden met moeite een parkeerplek vinden. Het was fijn om te ervaren dat zo veel mensen (jong en oud) de weg naar het Vrijheidsmuseum al hebben gevonden. 

Mijn eerste indrukken van het Vrijheidsmuseum

Geen oude wijn in nieuwe zakken!

Het Vrijheidsmuseum is de nieuwe naam voor het herboren Nationaal  Bevrijdingsmuseum 1944-1945. Maar het nieuwe museum is meer dan alleen een andere naam.  Naast meer ruimte is er goed gekeken naar de collectie en de functie van dit museum in Gelderland. Het is beslist geen oude wijn in nieuwe zakken. De focus in de nieuwe opzet ligt nog sterker op de vrijheid en militaire acties die in deze regio hebben plaats gevonden. Naast een zeer verhelderende uitleg over Operatie Market Garden en de daarop volgende Operatie Veritable is er meer ruimte vrij gemaakt voor de bewoners in dit gebied. Dit in de ruimste zin van het woord. Want naast verhalen van Nederlanders hoor je hier nu ook de ervaringen van Duitsers die net over de grens wonen. In het Vrijheidsmuseum is volop ruimte voor dialoog en de presentatie stimuleert het gesprek tussen alle betrokkenen. 

De rode draad van het museum is het thema ‘Vrijheid’ in zowel Nederland
als Duitsland, Europa en daarbuiten.

Parachute dak

Wat direct opvalt als je het museum nadert, is het grote bolle dak, de zogenaamde Dome. Dichter bij zie je dat de Dome uit twee lagen bestaat. De buitenste lagen van doek zit met veel lijnen vast, aan de binnenste laag. De lijnen zijn deels verankerd in de grond, en deels aan de ronde muren van het museum. Het bollende dak staat symbool voor de militaire operaties waarbij honderden geallieerde parachutisten in dit gebied en in deze regio zijn geland. In de oude opzet had alleen de herdenkingskapel een parachutedak. Nu heeft deze kapel een veilige plaats gevonden onder het grote dak dat het verhaal van de vrijheid omspant. De dak van doek reageert op de wind en zo lijkt het of dit museum ademt.

Vanuit verschillende perspectieven worden de menselijke dilemma’s en onbekende verhalen van burgers en soldaten in beeld gebracht.

Wat is er nieuw in het Vrijheidsmuseum?

• Je maakt een historische reis door Nederland en een stukje Europa van 1900 tot heden;
• Het begint aan deze ontdekkingsreis met een film en je eindigt met een korte video;
• De Eerste Wereldoorlog, het Interbellum en de Tweede Wereldoorlog worden in een context geplaatst waardoor je alle gebeurtenissen beter leert herkennen en begrijpen;
• In een aantal kamers ben je getuigen van moeilijke beslissingen die mensen in de tijd van strijd en verdriet moesten nemen. Uiteraard wordt de vraag gesteld: Wat zou jij doen?
• Naast reacties van Nijmegenaren op het verwoestende stadsbombardement van 22 februari 1944, krijg je nu ook de verhalen van de tragische bombardementen op Kleve en andere Duitse grenssteden;

• Je kunt zelf ervaren wat een moment in een schuilkelder met je doet;
• Er is nu meer ruimte voor het belangrijke verhaal van het Rijnlandoffensief (8 februari – 24 maart 1945). Deze vervolgactie op de mislukte Operatie Market Garden, heeft uiteindelijk geleid tot de bevrijding van Europa en het tekenen van het vredesverdrag in 1945;
• Er zijn nu twee filmzalen waardoor het museumteam gelijktijdig twee (school) groepen kan ontvangen;
• Door middel van allerlei nieuwe technieken word je als bezoeker meegetrokken in het verhaal. Ook in deze opzet is steeds gekozen voor de dialoog. Wat zou jij doen?

Meer aandacht voor de vrouwen in WO2

Ik ben heel blij om te ervaren dat er in de nieuwe opzet ook meer aandacht is voor de rol van de vrouwen tijdens de oorlog. Rosie the Riveter staat hier symbool voor alle (sterke) vrouwen die in de oorlogsindustrie hebben gewerkt tijden de oorlog. Terwijl de mannen naar het front gingen, hadden vrouwen vaak een dubbele taak: zorgen voor een gezinsinkomen (dit betekende vaak werken in de oorlogsindustrie) en de dubbel rol van vader en moeder in een gebroken gezin. De afbeeldingen van Rosie in een blauwe overall met een doek om haar haar geknoopt en één gebalde arm herken je vast wel. In bijna dezelfde houding staat hier technisch tekenaar June. In een vitrine liggen haar tekenspullen, passers en meetlatten. Zowel ‘de Rosies als de Junes’ hebben een grote bijdrage geleverd aan het slagen van de militaire acties van de geallieerden. 

‘Gouwe ouwe’ 

• Gelukkig ontdek ik naast al deze vernieuwingen en uitbreidingen ook nog een aantal oude bekenden.
• Het warme welkom door de vrijwilligers en de korte persoonlijke uitleg over het museum aan het begin van de verkenningstocht;
• Het prachtige landschap met daarin het verhaal van Operatie Market Garden en Veritable;
• De scene van de Oversteek (20 september 1944) over de Waal bij Nijmegen is terug en uitgebreid;
• De Herdenkingskapel heeft nu een plaats in het museum en dat voelt goed. Nieuw is de manier waarop je bijna in één oogopslag kunt zien welke landen de meeste slachtoffers betreuren na WO2. Ondanks de ruim 400.000 slachtoffers in ons land behoren wij met België tot de landen waar de minste mensen zijn omgekomen. Ik word stil van de miljoenen Russen die de strijd niet hebben overleefd. Wat ik in de  nieuwe opzet van de kapel wel jammer vind, is dat het geen stilteruimte meer is. Allerlei geluiden uit met museum en het museumcafé dringen door in de herdenkingsruimte;

• De kleurrijke bevrijdingsrok is terug. En nu niet één maar een hele grote vitrine vol. Je ziet hier allerlei modellen en het feest spat er van af; 
• Gelukkig is het museumcafé eer nog, ook in een nieuw jasje, maar nog steeds met het mooie uitzicht over het glooiende landschap van Groesbeek. Hier kun je genieten van een kop thee of koffie met de bekende appelpunt met daarop fier een Nederlands vlaggetjes. En voor wie vindt dat de vijf op tijd in de klok zit, is er een glas Bevrijdingswijn uit de Groesbeekse wijngaarden. 

Hoe leuk zou het zijn om voor de grote herdenking van mei 2019 een feestrokken-wedstrijd op te zetten?

Het Vrijheidsmuseum in Groesbeek is dagelijks geopend. Op maandag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 en op zon- en feestdagen van 12.00 tot 17.00 uur.
Via deze link, krijg je toegang tot extra informatie.

Nu ook te zien …de zwarte bevrijders 

In een aparte ruimte is de (tijdelijk) tentoonstelling Black Liberators te zien. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de Nederlanders voor het eerst kennis met de zwarte Afro-Amerikaanse militairen. Op zes wandkleden staan beeldverhalen die je inzicht geven in de rollen en functies van de Zwarte Bevrijders in het leger van de geallieerden. Volgens een oude militaire wet mochten zij in die dagen geen wapens dragen. En zo kwam het dat deze soldaten met name in logistieke en verzorgende functies terecht kwamen. Ook het thema liefde tijdens de strijd wordt op een van de kleden verbeeld. Black Liberators is nog t/m 25 november 2019 te zien.

Info Centrum WO2 in Nijmegen

Kwartiermaker voor de Gelderse musea die ieder hun eigen verhaal van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding vertellen is het Info Centrum WO2 in Nijmegen. In het centrum van de stad (in het gebouw van de Lindenberg) op loopafstand van de Waalkade en de Waalbrug ligt dit gratis informatiepunt. Er is een info-balie en via een korte film krijg je een goede indruk van wat er zich in de herfst van 1944 en het voorjaar van 1945 in dit gebied heeft afgespeeld. 

Luisterplekken op de Liberation Route Europa

In en om Groesbeek liggen verschillende locaties met luisterstenen van de Liberation Route. Luisterplek 39 ligt bij het museum. Hier kun je het verhaal; horen van de boerderij in niemandsland. In het centrum van Groesbeek, ligt bij de oude spoorlijn, luistersteen nr 10. het verhaal gaat dat een groep Duitse soldaten per trein uit het bevrijde Nederland is ontsnapt. 

Op deze kaart staan een groot aantal locaties waar je  luisterstenen kunt vinden.

© tekst, foto’s, video en Google maps Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Vrijheidsmuseum