Rijks verwelkomt Adriaen de Vries

Zijn naam staat boven één van de ramen van het Rijksmuseum uit steen gehakt. De collectie van dit museum telde tot voor kort drie werken van zijn hand. Een daarvan  – Mercurius & Psyche ( L. Gasne-1890) – is een kopie van werk van De Vries dat in het Louvre staat. Adriaen de Vries was tot nu toe geen echte trekker voor het Rijks maar dat gaat veranderen door de aankoop van de Bacchant. Een mooie aanleiding om nader kennis te maken met een van lands meest onbekende beeldhouwers. In zijn tijd was hij in Europa wel een grootheid op zijn terrein. Hij werd in het buitenland de Rembrandt van de beeldhouwkust genoemd en de Michelangelo van het Noorden. Voor ons bleef hij lange tijd de grote onbekende. Hier is Adriaen de Vries.

Nieuw in het Rijks

Mijn nieuwsgierigheid voor het werk van Adriaen de Vries(1556-1626) werd geprikkeld door de nieuwste uitgave van de Vereniging Rembrandt ‘Het wonder van Adriaen de Vries’. Als met behulp van deze club van kunstliefhebbers een uniek kunstwerk wordt verworven, wordt er van deze aankoop een mooi boekje gemaakt. Dit keer staat de Bacchant (1626) van De Vries op de omslag. Als ik op mijn fiets het Rijksmuseum benader vraag ik me af waar ik het raam met de naam van de beeldhouwer zal aan treffen. Tot mijn grote verrassing zie ik het direct als ik de museum vanuit de stad nader. Links van de hoofdingang (Stadhouderskade) is zijn naam goed te lezen. Hier begint mijn verkenningsreis naar een van Nederlands ooit meest bekende beeldhouwers die voor mij tot op dat moment nog een grote onbekende is.

Te gast in de Eregalerij

Een nieuwe aankoop van enige faam, kan in het Rijks rekenen op een warm onthaal. Zo ook de Bacchant. In de eerste zes weken krijgt een nieuw werk een prominente plaats in de beroemde Eregalerij. Hier wordt het welkom geheten door onder andere Rembrandt, Vermeer, Jan Steen en Frans Hals. Als ik de Eregalerij inloop is er veel belangstelling voor werken van de laatst genoemde grootheden. De Bacchant staat centraal in deze ruimte, eenzaam zonder kijkers. Pas als ik het beeld uitgebreid op de foto zet, komen er enkele mensen kijken. Je hoort ze denken ”Het moet toch een bijzonder werk zijn als iemand er zo veel foto’s van maakt?”. Als ik later nog eens terugkom in deze ruimte staat de wijngod weer eenzaam op zijn voetstuk.

Bij de Nachtwacht links af

Als je meer van De Vries wilt zien, moet je net voor de Nachtwacht links af slaan. In zaal 2.1 zit de Triton die op zijn kinkhoorn blaast (1615-1618). Dit beeld is onderdeel van een groter werk: een fontein die De Vries heeft gemaakt voor het Deense koningshuis. Toen de Deense koning Christaan IV de twee fonteinen van De Vries in het Duitse Augsburg had gezien, wist hij het zeker. Hij moest ook een waterwerk van deze Hollandse meester. Hij gaf De Vries opdracht om een fontein te maken voor het voorplein zijn kasteel Frederiksborg. De Vries nam de zeegod Neptunus als uitgangspunt voor dit werk. In 1659 werd het beeldhouwwerk door de Zweden uit Denemarken geroofd. Zij zagen Neptunus als een provocatie omdat het expliciet naar de Oostzee was geplaatst. En zo kreeg de fontein een plaats in het park van het Zweedse Koninklijke Slot Drottingholm, dichtbij Stockholm. De Triton die in het oorspronkelijke ontwerp op de rand van het waterbassin zat, is sinds begin jaren zeventig van de overige eeuw in het Rijksmuseum te zien. Dit werk is langdurig aan het Rijks uitgeleend door het Nationaal Museum in Stockholm. En zo had Nederland opeens een groter werk van De Vries, ook al was het een geleend exemplaar.

De Triton is in goed gezelschap in zaal 2.1 schuin achter hem hangt de vrolijke speelman van Gerhard van Honthorst (1623).

Bacchus vindt Ariadne

Het oudste werk van De Vries in dit museum is een voorstelling van Bacchus die Ariadne vindt op het Griekse eiland Naxos. Deze bronzen plaat uit 1611 hangt in de aansluitende kunstkamer (2.3). In een glazen wandvitrine links achter in deze zaal. Het hangt tussen enkele andere kunstobjecten uit de periode van het Maniërisme.

Bacchus vindt Ariadne op Naxos - Adriaen de Vries © Rijksmuseum

Kopie uit het Louvre

Voor het laatste werk moet je naar buiten. In de museumtuin, het deel schuin tegenover de Tekenschool (zijde Museumplein) staat het beeld Mercurius en Psyche. Dit exemplaar is in 1890 gemaakt door L. Gasne en is een kopie van het origineel van De Vries dat in het Louvre staat. Het Rijks kon zich geen origineel veroorloven, maar de kopie geeft ook een goed beeld van de beeldhouw kwaliteit van De Vries. Adriaen De Vries zelf werkte vooral in het buitenland, in Italië in het atelier van Gimbologna en voor keizer Rudolf II in Praag. Met de Bacchant staat De Vries, nu ruim 555 jaar na zijn geboorte, op een waardig voetstuk in ons land.

De Bacchant, het wonder van Adriaen de Vries, is vanaf nu te zien in het Rijksmuseum.
Vraag even bij de info-balie wat zijn nieuwe plak is geworden dat was bij mijn bezoek aan de Eregalerij nog niet bekend.

Adriaen de Vries in het Rijksmuseum 
Gratis met Museumkaart en Kaart Vereniging Rembrandt.

© tekst Wilma Lankhorst
© foto’s Wilma Lankhorst met dank aan het Rijksmuseum Amsterdam