Elissa was here 

De zon brandt op mijn rug, de warme Sahara wind brengt schurend zand met zich mee. Ik tuur door de verrekijker en volg de boten op de Middellandse Zee. Ik sta in gedachten weer aan de noordkust van Tunesië, op de plek waar in een ver verleden prinses Elissa een nieuwe stad stichtte. Deze nieuwe stad werd Carthago gedoopt, een handelsstad met een uitgebreid netwerkwerk ter land en ter zee. Ik stond ooit op de plek waar het in de 9^e eeuw voor Christus allemaal begon. Tot 10 mei a.s. ligt Carthago in Leiden aan het Rapenburg. Het Rijksmuseum van Oudheden heeft de eerste volledige expositie over de deze mythische stad georganiseerd. Dit is de grootste tentoonstelling ooit in ons land over Carthago en haar bewoners. Topstukken uit het Louvre en het British Museum zijn hier in Leiden aangevuld met bijzondere collectiestukken uit verschillende musea uit Tunesië. Kijk goed uit want … Elissa was here!

Hannibal en de olifanten

De Carthagers waren handelaars en zeevaarders. Vanuit noord Tunesië hebben zij een uitgebreid netwerk aan handelswegen ter land en ter zee opgezet. Mede door de handel is Carthago een van de eerste multiculturele steden ter wereld. Hier werd gehandeld in zilver, ivoor en allerlei landbouwproducten. Veel details over dit volk kon ik me niet echt herinneren uit de geschiedenislessen. Alleen de Punische oorlogen zijn me als begrip bij gebleven omdat krijger Hannibal met olifanten over de Alpen trok en zo het Romeinse Rijk binnenviel. Al dit soort herinneringen komen terug in de tentoonstelling Carthago in Leiden. Naast handelswetenswaardigheden, leer je van alles over de religie, de tradities betreffende dood en de ontwikkeling van muntgeld.

 Ingetogen expositie

Wat mij op deze zeer ingetogen expositie het meest aanspreekt, is het verhaal van de stichtster van deze stadsstaat, koningin Elissa, door de Romeinse geschiedschrijver Vergilius wereldberoemd gemaakt als Koningin Dido.

Door een gebrek aan schriftelijke bronnen, is er relatief weinig bekend over het ontstaan van en het leven in Carthago. De belangrijkste informatie die we hebben, komt uit reisverslagen van Romeinen en Grieken. Volkeren die regelmatig oorlog voerden met de Carthagers. Hierdoor mag je je gerust afvragen welke waarheid je leest in deze beschrijvingen. Carthago kent wel een sterk mythisch verleden. Dit verleden is vaak verheven tot werkelijkheid.

vrouwen in de hoofdrol: L. sarcofaag met liggende dame, M. Godin met leeuwenhoofd en R. Lucilla © Musée National Carthage Tunisië

Prinses Elissa

Een van de hoofdrolspeelsters uit de Carthaagse mythologie is prinses Elissa. We schrijven nu de negende eeuw voor Christus. Geboren in Tyrus, een belangrijke handelsstad van de Feniciërs in de Levant, het huidige Libanon. Als gevolg van een politieke machtstrijd moet de prinses haar geboortestreek verlaten. Per schip gaat ze op zoek naar een geschikte locatie voor een nieuw moederland. Bij haar vertrek neemt ze een grote hoeveelheid rijkdommen mee aan boord als appeltje voor de dorst. Ze maakt een stop in Cyprus. Hier stappen enkele priesteressen aan boord waarna de reis verder westwaarts gaat. En met sterke vrouwenmacht bij zich, ziet zij haar kansen, als ze in Noord-Afrika, aan de noordkust van het huidige Tunesië aan land gaat. Ze wordt hier ontvangen door Hiarbas, de lokale koning in dit gebied. Prinses Elissa gaat met hem in onderhandeling over een mogelijke vestigingsplaats voor haar nieuwe stad. Hiarbas geeft haar een runderhuid en vertelt haar dat ze een stuk grond mag hebben dat begrensd wordt door dat vel. De slimme prinses snijdt de huid in dunne stroken en krijgt op deze manier een veel groter stuk land dan Hiarbas oorspronkelijk heeft bedoeld. Dit en meer kun je zien en beleven in Leiden.

Mooie catalogus

De makers van de tentoonstelling hebben ook een indrukwekkende catalogus in het Nederlands samengesteld. 144 Pagina’s dik met veel foto’s en illustraties. Je leest alles over de opkomst en de ondergang van Carthago. Deze stad in het noorden van Tunesië spreekt nu nog steeds tot de verbeelding en is onderwerp geweest van menig boek, film en opera. In deze catalogus komen de nieuwste inzichten over de stad, haar bevolking, de sociale organisatie, politiek en handel uitgebreid aan bod. Het lezenswaardige boek Carthago: opkomst & ondergang kost € 19,95 en is te koop in de Museumshop.
Voor minder dan vijf euro kun je ook een exemplaar van het Museummagazine kopen waarin enkele verhalen uit de catalogus staan.

 Souvenir < € 5,-

In de museumwinkel zijn allerlei leuke snuisterijen te koop die een relatie hebben met Tunesië. Zo kun je kiezen uit een ruime collectie beschilderd Tunesische keramiek zoals schalen, borden en de kommen. Prijzen variëren van € 3,- tot € 30,-. Stuur je vrienden een leuke ansichtkaart of koop een set buttons met motieven uit de tentoonstelling. Dat laatste wordt mijn keuze in de uitdaging souvenir onder de vijf euro.

Je kunt nog naar Carthago tot 10 mei a.s.
Als je een museumkaart hebt, en ouder bent dan 18 jaar betaal je een toeslag van € 2,50. Tot en met 7 mei is het Museum voor Oudheden elke donderdag avond extra lang open tot 21.00 uur.

© tekst Wilma Lankhorst
© foto’s met dank aan Rijksmuseum van Oudheden in Leiden