De Japanse kunstenaar Yayoi Kusama (Matsumoto 1929) bracht tussen 1965 en 1970 verschillende bezoeken aan ons land. Ze was meerdere malen de gast en logée bij oprichters van de Nul-beweging. Hier lanceerde ze haar eerste ‘Naked Body festival’, een bodypainting act op levende, naakte personen. Dit en meer is nog tot en met 25 februari 2024 te zien in het Stedelijk Museum in Schiedam.
Yayoi Kusama een artistieke pionier
Er zijn al veel boeken en blogs over Kusama geschreven. In 2019 heeft Museum Voorlinden een uitgebreide tentoonstelling gewijd aan haar 90ste verjaardag. Mijn ervaringen en een korte biografie van Kusama kun je hier lezen. In het Stedelijk Museum in Schiedam ligt nu de focus op de verschillende periodes tussen 1965 en 1970 waarin ze in ons land woonde en werkte. Naast onbekend werk van de kunstenaars zijn er krantenknipsels, foto’s en video’s. Daarin zie je een zelfbewuste jonge Kusama. In ons land maakt ze kennis met de provotijd en een andere jeugdcultuur dan zij kende vanuit haar geboorteland Japan en later Amerika. Yayoi Kusama legt in ons land de basis voor haar wereld veroverende artistieke oeuvre.
Kusama (94) werkt nog dagelijks
Ondanks haar hoge leeftijd (94 jaar) en haar decennia lange verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis in Japan, werkt ze nog dagelijks in haar atelier. Na haar verblijf en werk in Amerika (Seattle & New York -1957-1973) keerde ze verwart terug naar haar geboorteland. Ze liet zich daar vrijwillig opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Haar beste medicijn is dagelijks in haar atelier aan nieuwe creaties werken. Ze is wereldberoemd door haar stippenwerk. Ze wordt ook de koningin van de stippen (Queen of the Polka Dots) genoemd. Mede door deze stippen te schilderen gaat ze haar strijd met de demonen aan. In New York zet ze haar eerste stippen op mensen. In Nederland doet ze dat voor het eerst op naakte lichamen.
Yayoi Kusama een cult-heldin
Met haar vernieuwde werk in de Verenigde Staten werd zij beeldbepalend voor verschillende stromingen in de naoorlogse kunst. Denk hierbij aan ZERO, Pop Art en de performance kunst. Mannelijke tijdsgenoten gingen heel soepel met haar uitvindingen om en eisten ze zelfs op als hun eigen uitvinden. Andy Warhol pikte haar idee van het eerste print-behang en Claes Oldenburg ging met haar concept van ‘soft sculptures’ aan de haal. In Schiedam krijg je Kusama als pionier én cultheldin te zien. Dit beeld wijkt af van de internationale tentoonstellingen die in de afgelopen decennia zijn georganiseerd. Daar ligt de focus meer op Kusama’s samenwerking met grote modemerken. In Schiedam volg ik Kusama’s spoor in Schiedam, Den Haag, Amsterdam en Delft.
Spraakmakende performance in Schiedam
De directe aanleiding voor deze tentoonstelling is de spraakmakende voorstelling die Yayoi Kusama in 1967 in Schiedam liet zien. In de kapel van het Stedelijk Museum Schiedam beschilderde zij voor het eerst naakte lichamen met stippen. Haar collega kunstenaars Henk Peeters en Jan Schoonhoven boden hun lijf als canvas aan. Ook in mijn oude studentenvereniging ‘St. Wolbodo’ in Delft gaf ze een soortgelijke performance. Ruim twintig jaar nadat Kusama mannen van stippen voorzag in Delft werd ik lid van Mensenvereniging Wolbodo. Het verhaal van Kusama heb ik op de soos nog nooit gehoord. Ik werd verrast door de krantenknipsels en foto’s in deze expositie.
Galerie orez
Bij de promotie van Kusama’s werk speelde de Haagsche Internationale Galerij Orez (omgekeerde lettervolgorde van ZERO). Orez organiseerde onder andere drie solo-exposities voor haar. Kusama laafde zich in die jaren niet alleen aan de beeldende kunst in ons land. Ze liet zich ook inspireren door het politieke klimaat en de seksuele revolutie.
Yayoi Kusama *De Nederlandse jaren 1965-1970 is nog tot en met 25 februari 2024 te zien in het Stedelijk Museum in Schiedam. Met de Museumkaart heb je gratis toegang in dit museum.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst.
© afbeeldingen met dank aan en met medewerking van het Stedelijk Museum Schiedam, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.