Deel 3 Keulen, Koningen & Kathedralen
Van Lego tot Lichtenstein
“Steek je een kaarsje op als je in de kerk komt?” vroeg mijn oma altijd als ik weer eens op reis ging. Zij bezat een oude wijsheid dat wanneer je voor de eerste maal in een kerk kwam en een kaars op stak je een wens mocht doen die uit kwam. Zelden sprak ik meer wensgedachten uit dan tijdens mijn recente bezoek aan Keulen. Met al de aangestoken kaarsjes is het lichtfeest van 2014 voor mij daar al begonnen. Het kroonjuweel van deze reis was voor mij de tentoonstelling “Die Kathedralen’ in het Walraff Museum. Zelden bezocht ik een tentoonstelling die zo boeiend was en waar alle details kloppen. Kathedralen hebben door de eeuwen heen lokale gelovigen, pelgrims, toeristen, schilders & schrijvers geïnspireerd. Zo componeerde Claude Monet maar liefst 33 impressies van de kathedraal van Rouen. Ook hedendaagse kunstenaars als Andy Warhol en Roy Lichtenstein modelleren met andere technieken godshuizen op ons netvlies. Laat je betoveren door meer dan 200 kunstwerken in ‘Die Kathedrale’ en maak een reis via de Romantiek en de Impressionisten naar het nu. Steek je een kaarsje voor me aan als je gaat?
Goethe en Victor Hugo
In de grote hal van het Walraff Museum staat de DOM van Keulen in Lego-uitvoering. Na enige aarzeling, lopen we lopendoor naar de lift en laten ons naar de bovenste etage brengen. De tentoonstelling die we bezoeken is een Frans-Duitse samenwerking. In het kader van de 100 jarige herdenking van de Eerste Wereldoorlog is hier gekozen voor een verrassend andere invalshoek. Naast het portret van Goethe ligt zijn reisverslag uit 1772. In een vlugschrift deelt hij zijn ervaringen van zijn bezoek aan de Kathedraal van Straatsburg. In de vitrine ernaast ligt het vuistdikke boek van Victor Hugo met zijn beschrijving van de Notre Dame in Parijs (1831). Links van Goethe een serie schilderijen uit de Duitse Romantiek. Hier zien we o.a. impressies van Caspar David Friedrich en Karl Friedrich Schinkel. Rechts van Hugo zien we hoe de Franse Romantiek het thema behandelde. Eugénie Henry (1808-1879), laat geraakt door Victor Hugo, Quasimodo zien de Esmeralda redt uit de handen van de beul. In deze ruimte hangt het enige werk dat een indruk geeft van een kerk met het zicht van binnen naar buiten. Paul-César Helleu (1859-1927) neemt ons mee in mee in de kathedraal van Reims en laat de betoverende werking zien van het zonlicht op het glas-in-loodraam.
Kathedraal van handen
Het kloppend hart van deze tentoonstelling is de hal van de Impressionisten. Claude Monet (1840-1926) schilderde tussen 1892 en 1894 maar liefst 33 indrukken van de kathedraal van het Franse Rouen. In alle weersomstandigheden en in alle seizoenen deelt hij zijn beleving en de sfeer rondom dit godshuis. Hier hangen vier werken uit deze indrukwekkende serie. In het midden van de zaal laat beeldhouwer Auguste Rodin (1840-1917) zijn versie van de kathedraal zien in de vorm van twee rechterhanden. Tegenover de serie van Monet hangt werk van Alfred Sisley (1839-1899). Hij schildert de kerk van Moret-sur-Loing in morgen- en avondlicht, in de mist en als het vriest.
Links Claude Monet, kathedraal van Rouen in ochtendmist (1894) © Museum Folkwang Essen en rechts Claude Monet. kathedraal van Rouen met regen (1894) © Musée d’Orsay Parijs.
Van Schwittert tot de DOM
Bij de Expressionisten staan we oog in oog met een houtsculptuur van Kurt Schwittert (1887-1948) met vijf stukken hout zet hij de gratie van de kathedraal in alle eenvoud neer. Hierom heen een stemmige Notre Dame in wit, grijs en blauw van Picasso (1881-1973). De kathedraal als lichtbron van Herman Finsterlin (1887-1973) in dezelfde kleuren maar met een totaal andere uitwerking.
Er is een aparte zaal gewijd aan de DOM van Keulen. De Duitse kunstenaar Stephan Balkenhol (1957) gebruikt ruw hout als ‘schilderdoek’ en roept hiermee een hele bijzondere sfeer. Het meeste indruk in deze zaal, maakt op mij de doorkijk naar de echte DOM.
De kathedraal na 1945
En verder gaat de architectuurreis, via het grafisch kabinet komen we in de laatste ruimte. Hierin alleen kunst van na 1945. Het grootste doek in deze zaal is van Andrea Gursky (Leipzig 1955) 2,37 meter bij 3,33 meter. Negen reusachtige gotische ramen in grijstinten beheersen het beeld, rechts onder in het werk staan vijf mensen. Het is een raadselachtig werk. Gursky heeft de ramen van de kathedraal van Charters gefotografeerd en later via een computerbewerking een selectie gemaakt. Door de stenen tussenstukken weg te laten, wekt Gursky de illusie dat de wand oplost.
Andy Warhols (1928-1987) grafische weergave van de Keulse DOM (1980) is hier ook aanwezig.
(met dank aan Andy Warhol Foundation en Stadtmuseum Keulen)
De Amerikaanse kunstenaar Roy Lichtenstein (New York, 1923) krijgt het laatste woord. Van zijn hand een serie tweekleurig lithografieën met een fragment van de west façade van de kathedraal van Rouen. En zo sluit hij de cirkel die begon met Claude Monet in het Franse Rouen.
Roy Lichtstenstein, twee maal Kathedraal Rouen (1970) Litho’s uit de collectie van Museum Luwdig Keulen © VG Bild-kunst Bonn 2014.
Die Kathedrale , is nog tot 18 januari 2015 te zien in het Walraff Museum in Keulen.
Dagtocht of meerdaagse
Keulen is prima te doen als dagtocht met de Deutsche Bahn . In anderhalf uur reis je per ICE van Arnhem naar Keulen. De vele tentoonstellingen in het kader van de 850ste verjaardag van de Drie Koningen nodigen uit om een of twee nachten in de stad te blijven. Direct bij het station en met zijzicht op de DOM vind je het IBIS hotel. Als je meerdere dagen blijft, is de Koln card een voordelige manier om per openbaar vervoer te reizen, tevens krijg je hiermee kortingen bij diverse musea en attracties.
© tekst Wilma Lankhorst
© foto’s met dank aan Walraff, Das Museum in Keulen